Σήμερα η Ουκρανία είναι η 5η μεγαλύτερη εξαγωγός χώρα σίτου στον κόσμο και η Ρωσία η πρώτη, μαζί εξάγουν το 29% των συνολικών ποσοτήτων σίτου που πωλούνται στη διεθνή αγορά.
Η αγορά σίτου, αγροτικών προϊόντων και τροφίμων έδειχνε σημάδια ανάκαμψης, όπως και οι μετοχές των σχετιζόμενων εταιρειών, καθώς υποχωρούσε η πανδημία, όμως ο πόλεμος στην Ουκρανία και ειδικά το δυτικό εμπάργκο στα προϊόντα της Ρωσσίας, αλλά και η αδυναμία των Ουκρανών να καλλιεργήσουν και να εξάγουν, προκαλεί οικονομική θύελλα και μέσα σε λίγες ημέρες έριξε κατά 31% τις μετοχές των εταιρειών εμπορίας σίτου και τροφίμων, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας. Ειδικοί αναλυτές της αγοράς σίτου και τροφίμων αναφέρουν σε ανάλυση τους στον βρεταννικό Economist ότι αυτό που πυροδοτεί την πυρκαγιά στις διεθνείς αγορές αερίου, πετρελαίου, τροφίμων αλλά και αγροτικών προϊόντων, είναι το δυτικό εμπάργκο στην Ρωσσία.
Η τιμή του σιταριού συγκεκριμένα ,από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία αυξήθηκε κατά 70%, και σε συνδυασμό με την αύξηση της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου εντείνει την παγκόσμια οικονομική αναταραχή αλλά και τις πιθανότητες για εκτεταμένη επισιτιστική κρίση ιδιαίτερα σε φτωχές χώρες. Η ολλανδική Rabobank προβλέπει ότι η τιμή των σιτηρών μπορεί να αυξηθεί κατά 35% επιπλέον ως το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, προκαλώντας αλυσιδωτές συνέπειες διαρκείας τόσο στην αγορά τροφίμων και σιτηρών, όσο και στη διεθνή αλυσίδα τροφοδοσίας των αγορών με τρόφιμα. Η Ρωσσία και η Ουκρανία εξάγουν συνολικά το 12% των θερμίδων που καταναλώνονται παγκοσμίως σε σιτηρά, ηλιέλαια, τροφίμων για ανθρώπους αλλά και ζωοτροφές, ενώ μεγαλύτερο είναι το μερίδιο που κατείχαν στην διεθνή αγορά λιπασμάτων.
Ο ΟΗΕ υπολογίζει ότι τουλάχιστον 800 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο αντιμετωπίζουν το φάσμα της ακρίβειας και τις επισιτιστικής κρίσεως, που δημιουργείται από το εκρηκτικό κοκτέιλ ανόδου στις τιμές των σιτηρών, των αγροτικών προϊόντων του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, και προκαλεί πολιτική και κοινωνική ανασφάλεια. Η αρνητική επίδρασις του πολέμου είναι τρισδιάστατη. Πρώτον ο πόλεμος διακόπτει τη μεταφορά σιτηρών με πλοία από την Ουκρανία και την Ρωσσία, την ώρα που οι αναλυτές βγάζουν από το παιχνίδι των αγορών και τα μελλοντικά φορτία, λόγω κυρίως του εμπάργκο. Η Μαύρη Θάλασσα είναι αποκλεισμένη από τα ρωσσικά πλοία, ενώ κράτη και εταιρείες προσπαθούν να αντικαταστήσουν τα χαμένα φορτία με αγορά σιτηρών και άλλων αγροτικών προϊόντων από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την βόρειο Αφρική και την Μέση Ανατολή.
Κλειδί η στάσις των ΗΠΑ
Χώρες όπως η Αίγυπτος που θα μπορούσαν να προσφέρουν νέες ποσότητες σιτηρών στις διεθνείς αγορές, είτε αρνούνται να πουλήσουν, είτε έχοντας το βλέμμα στραμμένο στις εσωτερικές επισιτιστικές ανάγκες, είτε γιατί ζητούν υψηλότατα τιμήματα που δεν γίνονται αποδεκτά. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 13% των παγκόσμιων εξαγωγών αραβοσίτου, δηλαδή καλαμποκιού, διέρχονται από το λιμάνι της Οδησσού, που τώρα είναι αποκλεισμένο από το ρωσικό στόλο. Το γεγονός ότι οι καλλιέργειες και οι εξαγωγές από την Ουκρανία αλλά και την Ρωσσία δεν αναμένεται να επανακάμψουν άμεσα στις διεθνείς αγοράς, προβλέπεται ότι θα προκαλέσει νέα άνοδο στις διεθνείς τιμές που πιθανόν να ξεπεράσει το 50%, καθώς ειδικά στο σιτάρι θα λείψουν ετησίως τουλάχιστον 7.000 τόνοι σιτάρι, που ισοδυναμούν μόνον με την παραγωγή της Ουκρανίας. Αν οι δυτικές κυβερνήσεις και τράπεζες συνεχίσουν τον οικονομικό αποκλεισμό της Ρωσσίας, τότε όλα δείχνουν ότι βαδίζουμε για κρίση με ανυπολόγιστες συνέπειες.
Την διεθνή κρίση πιθανόν να επιτείνει ο κρατικός – οικονομικός προστατευτισμός αλλά και αγορές πανικού ποσοτήτων σιτηρών και αγροτικών προϊόντων από εταιρείες και κράτη, λόγω του φόβου ελλείψεων στις αγορές. Το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί είναι κάποιες χώρες να απαγορεύσουν τις εξαγωγές σιτηρών και αγροτικών προϊόντων, όπως έχουν ήδη κάνει, η Αργεντινή, η Ινδονησία, η Ουγγαρία, η Τουρκία και εν μέρει η Αίγυπτος. Η κατάστασις ίσως μπορέσει να βελτιωθεί αν τροφοδοτήσουν τις διεθνείς αγορές τα στρατηγικά αποθέματα σίτου των Ηνωμένων Πολιτειών, και αν ποσότητες σίτου και βρώμης, αντί για την παραγωγή ζωοτροφών, χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή προϊόντων για ανθρώπους.
Δύο ακόμη χώρες που μπορούν να καλύψουν το κενό στις διεθνείς αγορές σιτηρών με τις εξαγωγές τους είναι η αχανής Ινδία αλλά και η Αυστραλία, όμως αυτό θα χρειαστεί συντονισμένη προσπάθεια και μερική αύξηση της παραγωγής αλλά και επενδύσεις. Ένα κομμάτι της παραγωγής που μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί και να αποδώσει σε άλλες χώρες είναι αυτό του καλαμποκιού, ενώ τεράστια θα είναι τα προβλήματα στη διεθνή αγορά λιπασμάτων, όπου την λύση ίσως να δώσει μόνον η επιστήμη. Το σίγουρο είναι ένα, ότι ο πόλεμος στη Ουκρανία προκαλεί εκτός από ανθρώπινη τραγωδία και οικονομική, με διευρυμένες και ανυπολόγιστες συνέπειες σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Τα καλάθι της νοικοκυράς έχει πλέον τρυπήσει, και αν δεν ληφθούν άμεσα και συντονισμένα μέτρα σε διεθνές επίπεδο, ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να λάβει άλλες διαστάσεις.