Εδώ και λίγα χρόνια, η χώρα της Κεντρικής Αμερικής που κατήργησε τις ένοπλες δυνάμεις της το 1948, παράγει το 98,53% της ηλεκτρικής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές για τουλάχιστον 300 ημέρες το χρόνο! Πώς το κατάφερε αυτό; Χάρη στη μοναδική γεωγραφία της, τις εμπροσθοβαρείς πολιτικές, τις προνοητικές λύσεις και τη δέσμευσή της να υιοθετήσει τους κανίνες της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η Κόστα Ρίκα εκμεταλλεύεται στο έπακρο τα ποτάμια, τα ηφαίστεια, τον άνεμο και την ηλιακή ενέργεια για να παράγει την ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζεται. Ο μεγάλος στόχος που έθεσε ήταν έως το 2021 να έχει γίνει παγκόσμιος ηγέτης στην ουδετερότητα άνθρακα, με χρήση 100% ΑΠΕ. Καμία άλλη χώρα αυτού του μεγέθους δεν το έχει καταφέρει. Για παράδειγμα, η Πορτογαλία που επαινέθηκε από τον παγκόσμιο Τύπο έχει καταφέρει να λειτουργεί με 100% ΑΠΕ, το ανώτερο για χρονικό διάστημα 4 ημερών.
Από την άλλη, η Κόστα Ρίκα επένδυσε από πολύ νωρίς στην ανανεώσιμη ισχύ στρεφόμενη στις άφθονες γεωθερμικές πηγές της και στα υδροηλεκτρικά της εργοστάσια από τα οποία παράγει μεγάλο μέρος της ενέργειας που χρειάζεται. Η χώρα κατασκευάζει τρεις νέους γεωθερμικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, ισχύος 50 MW, αξίας 954 εκατ. δολαρίων, τουτέστιν μια καθόλου αμελητέα επένδυση για χώρα αυτού του μεγέθους. Παράλληλα, εκμεταλλεύεται την ενέργεια που προσφέρουν τα δώδεκα ηφαίστεια της, εκ των οποίων ταα 5 είναι ενεργά, ενώ βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσης ενός υδροηλεκτρικού εργοστασίου ισχύος 305,5 MW, που θα τροδοφοτεί περισσότερα από 500.000 νοικοκυριά.
Πώς όμως η Κόστα Ρίκα διάβηκε τον Ρουβίκωνα της πράσινης ενέργειας και έγινε παγκόσμιο πρότυπο στην πράξη και όχι στις διακηρύξεις;
Κατ΄αρχάς, την βοηθά το γεγονός ότι διαθέτει σχετικά μικρό πληθυσμιακό μέγεθος και επομένως διατηρεί περιορισμένο εργατικό δυναμικό, ενώ η επιχειρηματική δραστηριότητα είναι χαμηλής εντάσεως ενέργειας, που σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να διαθέτει τις ενεργειακές απαιτήσεις άλλων χωρών.
Σε απόλυτα νούμερα, ο σημερινός πληθυσμός της Κόστα Ρίκα ανέρχεται σε 5 εκατομμύρια, από 4,58 εκατομμύρια κατά την απογραφή του 2011. Οι προβλέψεις για τον πληθυσμό και την οικονομική ανάπτυξη αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την εκπόνηση ενεργειακών σεναρίων, επειδή επηρεάζουν το μέγεθος και τη σύνθεση της ενεργειακής ζήτησης, τόσο άμεσα όσο και μέσω των επιπτώσεών τους στην οικονομική μεγέθυνση και ανάπτυξη.
Σύμφωνα με τις υπάρχουσες προβλέψεις, ο πληθυσμός της Κόστα Ρίκα θα αυξάνεται κατά 4% ετησίως έως το 2025 και θα ανέλθει σε 5,25 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ με βάση αυτές τις εκτιμήσεις, ο πληθυσμός της θα έχει αυξηθεί σε 5,76 εκατομμύρια ανθρώπους έως το 2050. Παράλληλα, για να στηριχτούν οι προβολές για την ενεργειακές προοπτικές, η χώρα χρειάζεται να επιτυγχάνει ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης της τάξης του 2,75% ετησίως έως το 2035 και του 2% έως το 2050. Με βάση αυτά τα στοιχεία, ο πληθυσμός της είναι μικρός και το εργατικό δυναμικό της δεν είναι εντατικό στη μεταποίηση, πράγμα που σημαίνει ότι οι ενεργειακές απαιτήσεις της δεν είναι τόσο μεγάλες όσο σε ορισμένες χώρες.
Όλα ξεκίνησαν τον Φεβρουάριο του 2019, όταν η Κόστα Ρίκα έθεσε σε εφαρμογή ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια απεξάρτησης από τον άνθρακα στον κόσμο, με στόχο να έχει πετύχει μηδενικές καθαρές εκπομπές έως το 2050 και επίσης, 100% ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια έως το 2030. Από τα λόγια πέρασε στην πράξη και μέσα σε μόλις δύο χρόνια προσέλκυσε 1,9 δισ. δολάρια σε επενδύσεις σε νέα έργα καθαρής ενέργειας, ενώ έχει καταγράψει σημαντικά επιτεύγματα στην πρόληψη της αποψίλωσης των δασών. Όπερ σημαίνει πως η Κόστα Ρίκα είναι πλέον και με τη …βούλα, παγκόσμιος ηγέτης όσον αφορά στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα, τη δράση για το κλίμα και την προώθηση της Ενεργειακής Μετάβασης.
Βέβαια, όπως όλος ο πλανήτης, η χώρα εξακολουθεί να χρησιμοποιεί πετρέλαιο και φυσικό αέριο κυρίως για τις μεταφορές, την παραγωγή θέρμανσης και το μαγείρεμα, με τον τομέα των μεταφορών να έχει δρομολογηθεί να απαλλαγεί πλήρως από τις εκπομπές άνθρακα έως το 2050. Όμως, είναι τόση η αφθονία των εγχώριων ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων, ώστε να μπορεί να παρέχει το σύνολο της απαιτούμενης ενέργειας σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας για ηλεκτρικά οχήματα. Έχει υπολογιστεί ότι η αξιοποίηση περίπου του 6% του συνολικού δυναμικού ηλιακής ενέργειας και του 25% του αιολικού δυναμικού της Κόστα Ρίκα θα αρκούσε για την παροχή αυτή της ενέργειας.
Η ηλεκτρική ενέργεια και η παραγωγή βιοκαυσίμων θα αποτελέσουν τους κύριους πυλώνες που θα συμπληρωθούν από την πράσινη παραγωγή υδρογόνου στη χώρα, ενώ οι απαιτήσεις για αποθήκευση ενέργειας μπορούν να περιοριστούν στο ελάχιστο στις περισσότερες περιοχές. Έχει υπολογιστεί ότι η απαιτούμενη, κατ΄εκτίμηση, αποθηκευτική ικανότητα θα κυμανθεί μεταξύ 1-3,5% έως το έτος αναφοράς, 2050.
Η Κόστα Ρίκα διαθέτει πάνω από 203.000 MW φωτοβολταϊκού δυναμικού που χρησιμοποιείται σε κλίμακα κοινής ωφέλειας, καθώς και 15 MW δυναμικό χερσαίας αιολικής ενέργειας και 21 GW υπεράκτιας.
Επίσης, έως τα μέσα του αιώνα η Κόστα Ρίκα θα χρειαστεί επενδύσεις 30 δισ. δολαρίων, ενώ η εξοικονόμηση του κόστους καυσίμων θα ανέλθει μέχρι και σε 5,3 δισ. δολάρια. Παράλληλα, ο τομέας των μεταφορών μπορεί να εξηλεκτριστεί σε ποσοστό μέχρι 78% με αυξημένη χρήση ΑΠΕ.
Τέλος, ο τομέας της θέρμανσης μπορεί να έχει απαλλαγεί πλήρως από τις εκπομπές άνθρακα έως το 2040, με τη βιομάζα να παραμένει βασική πηγή, χάρη στις ολοένα και πιο αυξανόμενες επενδύσεις σε σύγχρονες τεχνολογίες υψηλής απόδοσης, γεγονός που θα συμβάλει καθοριστικά στην περαιτέρω απεξάρτηση από από τα ορυκτά καύσιμα.
Και όλα αυτά καταγράφοντα, την ώρα που η Κόστα Ρίκα διαθέτει σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτο δυναμικό ΑΠΕ και ο μόνος πόρος που χρησιμοποιεί κατά κόρον είναι η βιομάζα και τα υδροηλεκτρικά.
(Eκτιμώμενο επενδυτικό κόστος για σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (σε δολάρια ΗΠΑ/kW) έως το 2050)
(Μερίδια ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα)
(Προβλέψεις για την εξέλιξη των τιμών των ορυκτών καυσίμων έωε το 2050.)
(Κατανομή της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ανά τεχνολογία έως το 2050)
(Πιθανές τοποθεσίες παραγωγής ηλιακής ενέργειας)