Η συμφωνία Μόσχας-Αθήνας για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου South Stream δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ως μια θετική εξέλιξη για τα ελληνικά συμφέροντα. Βεβαίως, το ζήτημα θα πρέπει να τεθεί στις πραγματικές του διαστάσεις και να εξεταστεί σε ένα ευρύτερο γεωστρατηγικό πλαίσιο.
Στο εξελισσόμενο «Μεγάλο Ενεργειακό Παιχνίδι» έχουν ήδη κατασκευαστεί κάποιοι αγωγοί μεταφοράς φυσικού αερίου και πετρελαίου και συζητείται η κατασκευή αρκετών άλλων, εκ των οποίων θα υλοποιηθούν ορισμένοι με βάση οικονομικά και πολιτικά κριτήρια.
Είναι προφανές ότι οι «παίκτες» πρώτης κατηγορίας σε αυτό το παιχνίδι είναι οι χώρες παραγωγής ενεργειακών πόρων, οι «παίκτες» δεύτερης κατηγορίας οι χώρες που ελέγχουν διαδρομές μεταφοράς για τις οποίες δεν υπάρχει εναλλακτική οδός και οι «παίκτες» τρίτης κατηγορίας οι χώρες από το έδαφος των οποίων διέρχονται εναλλακτικοί αγωγοί. Βεβαίως, είναι σαφώς προτιμότερο να είναι κανείς «παίκτης» τρίτης κατηγορίας με σαφές όμως ίχνος στον ενεργειακό χάρτη παρά να απουσιάζει και να παρακολουθεί τις εξελίξεις ως απλός θεατής ή μάλλον καταναλωτής.
Τα άμεσα οικονομικά οφέλη από τη διέλευση του αγωγού South Stream θα είναι μάλλον περιορισμένα (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι καλοδεχούμενα), ενώ υπάρχουν δύο ζητήματα οικονομικο-τεχνικής φύσης με βάση τα οποία θα αξιολογηθεί η συνολική ωφελιμότητα του αγωγού για τα ελληνικά συμφέροντα: αν θα κατασκευαστεί το σκέλος Ελλάδα-Ιταλία (για το οποίο οι Ιταλοί δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενθουσιασμό) και αν η Ελλάδα θα εξασφαλίσει φυσικό αέριο σε προνομιακές τιμές.
Όσον αφορά τη γεωπολιτική διάσταση της εν λόγω συμφωνίας και της ελληνορωσικής συνεργασίας γενικότερα, η Ε.Ε. δεν κρύβει την ανησυχία της για τον τρόπο με τον οποίο η Ρωσία θα θελήσει μελλοντικά να αξιοποιήσει τον ενεργειακό της πλούτο. Από την άλλη πλευρά, είναι σαφές ότι υπάρχει μια ουσιαστικά αναπόφευκτη σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας, με τη μια πλευρά να χρειάζεται την ενέργεια και την άλλη να χρειάζεται κεφάλαια για τον εκσυγχρονισμό της ενεργειακής υποδομής.
Η Ρωσία θα παραμείνει ο σημαντικότερος προμηθευτής φυσικού αερίου για την Ευρώπη, αλλά είναι βεβαίως προς συμφέρον κάθε καταναλωτή να μην εξαρτάται από ένα μόνο ενεργειακό προμηθευτή και αυτή η επιδίωξη αποτελεί τη βάση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την προστασία της ενεργειακής της ασφάλειας. Από αυτή τη σκοπιά, ο South Stream δεν ενισχύει την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια, αφού θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την ίδια πηγή (Γκάζπρομ).
Όσο για την Ελλάδα, το 77% των ελληνικών αναγκών φυσικού αερίου προέρχεται από τη Ρωσία. Μεσοπρόθεσμα, θα έπρεπε να επιδιώκουμε τη μείωση του ρωσικού ποσοστού μέσω εισαγωγών από το Αζερμπαϊτζάν (αγωγός Τουρκία-Ελλάδα-Ιταλία) και την Αλγερία (υγροποιημένο φυσικό αέριο). Από αυτή τη σκοπιά είναι θετικές οι χθεσινές δηλώσεις του υπουργού Ανάπτυξης ότι όταν ολοκληρωθούν οι αγωγοί South Stream και TGI (γύρω στο 2013-14), η εξάρτηση από τη Ρωσία θα έχει μειωθεί περίπου στο 44%. Είναι σημαντικό να ενημερωθούν σχετικά οι Ευρωπαίοι εταίροι μας, οι οποίοι δείχνουν να προβληματίζονται από τις πρόσφατες εξελίξεις.
Τέλος, ορθώς η χώρα μας διευρύνει τα διεθνή της ερείσματα, αλλά απαιτείται μια προσεκτική εκτίμηση του γεωστρατηγικού βάρους της Ρωσίας και της επιρροής της σε σημαντικά ζητήματα για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 07/05/2008)