Αυτό το μοντέλο, εξυπηρετούσε πρωτίστως τις εξαγωγές γερμανικής τεχνολογίας και υλικών φωτοβολταικών και ανεμογεννητριών προς όλη την ΕΕ, καταλογίζοντας κλιματικές ευθύνες στον άνθρακα, το πετρέλαιο και την πυρηνική ενέργεια, και από την άλλη διατηρούσε τον έλεγχο πρόσβασης, ως βασικός διακομιστής διέλευσης μέσω αγωγών, σημαντικού μέρους του ρωσικού φυσικού αερίου προς την ΕΕ (εκτός από αυτό μέσω Ουκρανίας και Τουρκίας). Με αυτή την λογική, ο αγωγός Nord Stream 2, με επιπλέον 55 BCM από τον βορρά, θα αντικαθιστούσε προοδευτικά τους πεπαλαιωμένους αγωγούς της Ουκρανίας από ανατολή, αποφεύγοντας το κόστος συντήρησης της λειτουργίας και τα κόμιστρα διέλευσης. Αυτό το εξαγωγικό οικονομικό μοντέλο είχε ένα κοινό παρονομαστή για την Ευρώπη, την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και επάνω σε αυτό επαναπαύθηκαν όλες οι χώρες μέλη της ΕΕ.
Η έλλειψη σταθερότητας του ηλεκτρικού δικτύου, λόγω διαλείπουσας απόδοσης των ΑΠΕ ήταν ήδη κοινό μυστικό για τους τεχνικούς και αρκετούς οικονομολόγους. Και όμως από το 2012, ο ευρωπαϊκός “Οδικός Χάρτης για την Ενέργεια” με ορίζοντα το 2050, στόχευε στην αποδέσμευση των ευρωπαϊκών αγορών από το ρωσικό φυσικό αέριο και την ανάπτυξη των ΑΠΕ ώστε να διατηρηθεί επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας για τους ευρωπαίους πολίτες. Αυτός ο χάρτης θα επέτρεπε την μεγαλύτερη ανάπτυξη του κλάδου των ΑΠΕ και ιδιαίτερα του τομέα της αιολικής ενέργειας προσφέροντας στο μέλλον φτηνό ηλεκτρικό ρεύμα στους καταναλωτές. Προέβλεπε συνακόλουθα, προοδευτικό διπλασιασμό της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος για τα επόμενα 20 χρόνια, δηλαδή μέχρι το 2022, για να αντιμετωπισθεί αυτή η αύξηση. Στο διάστημα 2000-2020, οι επενδύσεις υποδομών ΑΠΕ σε ανήλθαν σε ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. Όμως η συμβολή των ΑΠΕ στο ευρωπαϊκό δίκτυο παραμένει ακόμα χαμηλή, η απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο παραμένει ένας στόχος, και οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος πολλαπλασιαστεί. Είναι να αναρωτιέται κανείς εάν σε αυτές τις συγκυρίες αρμόζει η φράση του Antoine de Saint-Exupéry, «Ένας στόχος χωρίς σχέδιο είναι απλά μια ευχή».
Δυστυχώς, η δέσμευση της τιμής του φυσικού αερίου από αυτήν του ηλεκτρικού ρεύματος θεσμοθετήθηκε εξαρχής για τις εμπορικές συναλλαγές στο πλαίσιο της ΕΕ. Το φυσικό αέριο αντι να μετριέται κανονικά σε μάζα, ή όγκο, ή θερμική απόδοση, μετριόταν σε μεγαβατώρες, δηλαδή την μονάδα ισχύος του ηλεκτρικού ρεύματος, ώστε να διευκολυνθεί η δημιουργία χρηματιστηρίων, βασικά, ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι για χρόνια, κάθε χώρα της ΕΕ έφτιαχνε το δικό της Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, πρεσβεύοντας το κόστος του φυσικού αέριου στο ενεργειακό μείγμα σε μεγαβατώρες, λες και ήταν ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη από φωτοβολταϊκά ή ανεμογεννήτριες, ή ότι το φυσικό αέριο δεν είχε άλλες χρήσεις.
Κατά αυτόν τον τρόπο οι σταθμοί φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος καθόριζαν το μέσο όρο τιμής που πληρώνουν οι αγοραστές και διαχειριστές και εφόσον η τιμή του εισαγόμενου φυσικού αερίου παρέμενε υψηλή ο μέσος όρος ανέβαινε με αποτέλεσμα την εκτίναξη των τιμολογίων των τελικών καταναλωτών. Παρόλα αυτά η ΕΕ προτείνει ακόμα σήμερα στα μέλη της ένα πλαφόν για τα έσοδα που προέρχονται από την πυρηνική ενέργεια και τις ΑΠΕ αγνοώντας την περιορισμένη αληθινή επίπτωση που έχουν στις τιμές του ηλεκτρικού μείγματος σε σχέση με το φυσικό αέριο.
Αυτό το διπλό εξαγωγικό μοντέλο διατηρήθηκε μέχρι την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις δυτικές κυρώσεις στην Ρωσία ωθώντας την τιμή του φυσικού αερίου να αποδεσμευθεί δραστικά από την τιμή του πετρελαίου και να εκτοξευθεί, ιδιαίτερα στις χώρες της ΕΕ. Μόνο από τα μέσα του 2022, δηλαδή τουλάχιστον 10 χρόνια μετά την ανακοίνωση του Οδικού Χάρτη για την Ενέργεια, έγινε στην Ευρωπαϊκή Ένωση η πρώτη νύξη για την αποδέσμευση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας από τις τιμές του φυσικού αερίου και αυτό με την ιστορική αντίδραση των αντιπροσώπων της Πορτογαλίας και της Ισπανίας κατά την διάρκεια της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ. Δειλά-δειλά και κατόπιν πιο σθεναρά και άλλες χώρες διαφώνησαν με το προτεινόμενο πλέγμα διαχείρισης των τιμών από τους ιθύνοντες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φτάνοντας στην σημερινή εικόνα πολλαπλών διαφωνιών.
Η λογική των συμβιβασμών
Ο στόχος των 110 Bcm από τους Nord Stream 1 και 2 και η επιβεβαίωση της αδυναμίας του αμερικανικού LNG να καλύψει εν μέρει τη διαφορά, δεν αφήνουν θέση για προσδοκίες επάρκειας και κάθε χώρα της Ευρώπης διαμορφώνει την ενεργειακή διαχείρισή της διαλέγοντας συμμαχίες και συμβιβασμούς προμήθειας. Η λογική των συμβιβασμών είναι εμφανής μεταξύ άλλων γνωρίζοντας την παροχή φυσικού αερίου μέσω Turk Stream και αγωγών που διασχίζουν την Ουκρανία και αναλύοντας τα δεδομένα συνιδιοκτησίας του αγωγού που καταλήγει στον ΤΑΠ (10 Bcm δυνατότητας ετησίως). Ο ΤΑΠ είναι το τελευταίο τμήμα του μεγάλου αγωγού που ξεκινά από το Αζερμπαϊτζάν «SOUTH CAUCASUS PIPELINE COMPANY» το οποίο είναι συνιδιοκτησία της BP (Ηνωμένο Βασίλειο), TPAO (Τουρκία), SOCAR (Αζερμπαϊτζάν) PETRONAS (Μαλαισία), LUKOIL (Ρωσία) και INTERTRADE (Ιράν). Το ενδιάμεσο τμήμα «ΤΑΝΑΠ » διασχίζει την Τουρκία και είναι συνιδιοκτησία των BP, TPAO, SOCAR, LUKOIL, NICO (Ιαπωνία), SGC (European Invest Investment Bank). Το τρίτο και τελευταίο τμήμα « ΤΑΠ » διασχίζει την Ελλάδα και Αλβανία και είναι συνιδιοκτησία των BP, SOCAR, SNAM (Ιταλία), FLUXYS (Βέλγιο), ENAGAS (Ισπανία), AXPO (Ελβετία).
Στροφή στο πετρέλαιο
Αν και τον τελευταίο καιρό η σημασία του πετρελαίου έχει παραγκωνισθεί λόγω του πυρετού διαθεσιμότητας και τιμών του φυσικού αερίου και των ευρωπαϊκών κυρώσεων, το πετρέλαιο παραμένει ακόμα σήμερα ο σημαντικότερος ενεργειακός παράγοντας σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι παροχές φυσικού αερίου από Γερμανία και από Ουκρανία, εκτός της διόδου από Τουρκία (Turk Stream), έχουν περιοριστεί σήμερα στο ελάχιστο προς μη-υπαρκτό και το φυσικό αέριο πωλείται τώρα 4 έως 5 φορές πιο ακριβά από το πετρέλαιο, παρόλο ότι η θερμογόνος απόδοση και των δύο είναι βασικά ίδια.
Εκτός από τις εκατέρωθεν κυρώσεις μεταξύ δύσης και Ρωσίας, η μεγάλη ζήτηση φυσικού αερίου και πετρελαίου από την Ασία και το πανάκριβο υγροποιημένο φυσικό αέριο έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην άνοδο των τιμών. Αλλά στο εγγύς μέλλον πολλές εταιρείες, και όχι μόνο ευρωπαϊκές, θα περάσουν από το φυσικό αέριο στο πετρέλαιο που παρέχει ένα διεθνές πολλαπλό δίκτυο προσφοράς, ανεξάρτητο και ευέλικτο. Αυτή η στροφή θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της κατανάλωσης κατά 500.000 βαρέλια την ημέρα στην Ευρώπη και 1,5 εκατομμύριο σε παγκόσμια κλίμακα, φτάνοντας σε νέο υψηλό όλων των εποχών το 2023. Οι αγοραστές που φοβούνται ότι δεν θα είναι σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες τους θα είναι πρόθυμοι να πληρώσουν περισσότερα άμεσα για να βεβαιωθούν ότι οι ποσότητες θα παραδοθούν. Έτσι, οι τιμές spot θα παραμείνουν υψηλότερες από τις προθεσμιακές τιμές. Η διαφορά μεταξύ προθεσμιακών τιμών και σποτ έχει μειωθεί τον τελευταίο καιρό αλλά παραμένει μεγάλη (περίπου 10 δολάρια σε διάστημα ενός έτους).
Ανασταλτικοί παράγοντες για την στροφή προς το πετρέλαιο
Τα διαθέσιμα κοιτάσματα
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της ενεργειακής κρίσης, ανεξάρτητο της εισβολής και της πανδημίας, είναι ότι οι μεγάλες ιζηματογενείς λεκάνες που παράγουν υδρογονάνθρακες δεν μπορούν να συνεχίσουν να παράγουν τις ίδιες μεγάλες ποσότητες όπως πριν. Η ξηρά και η θάλασσα επανεξετάζονται για εξερεύνηση πετρελαίου και φυσικού αερίου. Τα εναπομένοντα παγκόσμια κοιτάσματα, χωρίς καινούργιες έρευνες και γεωτρήσεις, αρκούν για 114 χρόνια εκμετάλλευσης άνθρακα (Αυστραλία, ΗΠΑ, Ινδία, Κίνα, Ρωσία), 53 χρόνια φυσικού αερίου (Ρωσία, Ιράν, Κατάρ, ΗΠΑ), και 51 χρόνια πετρελαίου (Βενεζουέλα, Σαουδική Αραβία, Καναδάς, Ιράν, Ιράκ).
Σε αυτό το περιβάλλον οι πολεμικές συγκρούσεις και η πολιτική αστάθεια ενεθάρρυναν την αλλαγή προτεραιοτήτων του ευρωπαϊκού ενεργειακού εφοδιασμού που περνάει δειλά-δειλά από την πανδημία και την υστερία της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε μακροοικονομικές καινούργιες βλέψεις. Αν και οι γεωτρήσεις συνεχίζουν στην Βόρεια Θάλασσα, τα καινούργια κοιτάσματα είναι περιθωριακού χαρακτήρα. Ομοίως, στον κόλπο του Μεξικού, οι νεότερες ανακαλύψεις είναι μικρές αν και ο αριθμός των γεωτρήσεων παραμένει μεγάλος. Νέες ανακαλύψεις στο Μεξικό, συνεκμετάλλευση ΗΠΑ-Μεξικού στον κόλπο του Μεξικού, θα φέρουν κάποια πρόσθετη παραγωγή αλλά τα μεγάλα βήματα γίνονται στην Ναμίμπια, Μαυριτανία, Σενεγάλη, Γουιάνα και Ουρουγουάη, όπως και στο Κονγκό, Τανζανία, Μοζαμβίκη και Αυστραλία. Η έρευνα του υπεδάφους πρέπει να συνεχισθεί διότι υποστηρίζει την εκμετάλλευση των εναπομενόντων κοιτασμάτων σε γνωστές περιοχές, και θα υποστηρίξει την ανακάλυψη και εκμετάλλευση καινούργιων κοιτασμάτων, την γεωθερμία, την αποθήκευση θερμογόνων αερίων όπως φυσικού αερίου η διοξειδίου του άνθρακα. Θα υποστηρίξει επίσης καινούργιες τάσεις στην έρευνα και εκμετάλλευση της γεωθερμία μεγάλου βάθους και του πρωτογενούς υδρογόνου του υπεδάφους.
Η πληθυσμιακή αύξηση
Ένας άλλος παράγοντας της ενεργειακής κρίσης είναι η αύξηση του πληθυσμού και των αναγκών του ανθρώπινου είδους στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού είναι ευθέως ανάλογος με την αφθονία των ενεργειακών πόρων. Ενώ η διαθεσιμότητα ενέργειας επιτρέπει στους πληθυσμούς να αναπτυχθούν, η κατανάλωση ενέργειας απαιτεί διαθεσιμότητα ενεργειακών πόρων, καθιστώντας τους την ίδια στιγμή, λόγω της έντονης εκμετάλλευσης, σπανιότερους. Το αποτέλεσμα είναι, τα κοντινά δάση να εξαντλούνται, τα ανθρακωρυχεία να σκάβονται βαθύτερα, και το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο να εξάγονται σε πιο σύνθετα περιβάλλοντα, κάτω από δυσκολότερες συνθήκες πίεσης, θερμοκρασίας και μεταφοράς.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι ενώ ο πληθυσμός και το βιοτικό επίπεδο των λαών αναπτύσσονται, η διάμετρος της γης παραμένει η ίδια και αυτό θα απαιτήσει να γίνουν στο μέλλον, σημαντικά καινοτόμα τεχνολογικά βήματα που οδηγούν στην έρευνα και εκμετάλλευση νέων πηγών ενέργειας, οι οποίες με τη σειρά τους επεκτείνουν την ικανότητα της Γης να προμηθεύει την ανθρωπότητα με ενέργεια. Λόγω της ταχείας αύξησης των αναγκών σε μέταλλα και σπάνιες γαίες οι αμέσως επόμενες γενιές, θα χρειαστούν τόσα μέταλλα όσο χρειάστηκαν οι προηγούμενες 2500 γενιές, κάτι που άρχισε στην εποχή του Homo Sapiens. Συνεπώς, η μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης εάν υπάρχει λανθασμένη διαχείριση των διαθέσιμων πόρων ενέχει κινδύνους να οδηγήσει σε συρρίκνωση της οικονομίας και υπο-ανάπτυξη κάτι που είναι επίκαιρο.
Η έλλειψη κεφαλαίων
Παρόλη την ενδεχόμενη αύξηση της ζήτησης πετρελαίου, οι φορείς εκμετάλλευσης πετρελαίου αντιμετωπίζουν σήμερα το πρόβλημα χαμηλών διαθέσιμων κεφαλαίων, ένα εχθρικό ρυθμιστικό περιβάλλον και ελλείψεις εργατικού δυναμικού και υλικών, όλα σημαντικά εμπόδια για την έναρξη νέων γεωτρήσεων μεγάλης κλίμακας. Οι τράπεζες, ευρωπαϊκές και αμερικανικές, είναι απρόθυμες να απελευθερώσουν τα πιστωτικά όρια για το πετρέλαιο όπως και για το φυσικό αέριο πρόσφατα. Παρόλο το άνοιγμα της αγκαλιάς του Taxonomy στο φυσικό αέριο και τα πυρηνικά οι τράπεζες παραμένουν επιφυλακτικές. Ένας πρώτος βασικός λόγος είναι ότι περισσότερες από εκατό τράπεζες παγκοσμίως, (περίπου το 40% του παγκόσμιου τραπεζικού ενεργητικού), αποφάσισαν να εφαρμόσουν κριτήρια ESG (περιβαλλοντικά, κοινωνικά και διακυβέρνησης). Για το σκοπό αυτό, υπέγραψαν τη Δήλωση Δέσμευσης της Συμμαχίας Καθαρών Μηδενικών Τραπεζών των Ηνωμένων Εθνών‑ (Net Zero Bank Allience) και δεσμεύονται να τροποποιήσουν τα δανειακά τους χαρτοφυλάκια για να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να επιτύχουν μηδενικές καθαρές εκπομπές το αργότερο έως το 2050. Ένας δεύτερος παράγοντας είναι ότι οι αμερικανική βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου βγαίνει σήμερα από μια φάση υπερεπένδυσης του σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου ωθώντας τους επενδυτές να είναι πολύ προσεκτικοί. Ένας τρίτος παράγοντας είναι το εχθρικό ρυθμιστικό περιβάλλον στις ΗΠΑ με διεθνείς επιπτώσεις. Σύμφωνα με πρόσφατη αξιολόγηση της δεξαμενής σκέψης Washington Heritage Foundation τα ενεργειακά μέτρα της κυβέρνησης Μπάιντεν είναι ριζοσπαστικά και βασίζονται σε μια μυθοπλασία κατά των ορυκτών καυσίμων (όπως χαρακτηριστικά τονίζεται από την δεξαμενή σκέψης, με αποτέλεσμα περιττές και δαπανηρές επιπλοκές για τους καταναλωτές.
Η πρόσφατη μείωση της τιμής του πετρελαίου το 2022
Οι τιμές του πετρελαίου έχουν μειωθεί πρόσφατα αλλά αυτή η τάση θα μπορούσε να αντιστραφεί. Προς το παρόν οι λόγοι της μείωσης της τιμής μπορούν να συνοψισθούν ως ακολούθως :
1. Η απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης να απελευθερώσει ορισμένα από τα στρατηγικά αποθέματά της για να ανακουφίσει την αγορά προσέθεσε 1 εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα προσφοράς στην αγορά, γεγονός που συνέβαλε στην αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης.
2. Η παραγωγή των ΗΠΑ έχει σχεδόν επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα.
3. Παρά τους περιορισμούς, φαίνεται ότι το ρωσικό πετρέλαιο, όπως και το φυσικό αέριο, βρίσκει το δρόμο του προς τις ασιατικές και ευρωπαϊκές αγορές.
4. Οι φόβοι για ύφεση στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες με τη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής.
5. Η πολιτική αντι-Covid της Κίνας με αποτέλεσμα τη μείωση των εισαγωγών πετρελαίου.
6. Η άνοδος, αν και μικρή, της παραγωγής του ΟΠΕΚ+, κατά 100 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα.
7. Η κατανάλωση της βενζίνης στις ΗΠΑ χωρίς μεγάλη αύξηση στην καλοκαιρινή περίοδο διακοπών.
8. Η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, αν και εύθραυστες, μεταξύ της Δύσης και του Ιράν αυξάνει τις ελπίδες για πιθανή επιστροφή του ιρανικού πετρελαίου στην αγορά τους επόμενους μήνες. Θα μπορούσε να προσθέσει περίπου 1 έως 1,3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, ή περίπου το 1,3% της παγκόσμιας κατανάλωσης.
9. Οι τροπικές καταιγίδες στον Κόλπο του Μεξικού την εποχή των τυφώνων που διακόπτει την άντληση πετρελαίου και φυσικού αερίου και της διύλισης στις ακτές της Λουϊζιάνα και του Τέξας δεν έχει προς το παρόν αρνητικές επιπτώσεις.
Στη σκιά της κλιματικής έκτακτης ανάγκης
Η αναπαραγωγή από πολλές ευρωπαϊκές χώρες ενεργειακών προγραμμάτων απεξάρτησης από τους υδρογονάνθρακες βασίζεται στο φυσικό περιβάλλον άλλων χωρών. Κατά συνέπεια δεν είναι βιώσιμη διότι δεν λαμβάνει υπόψιν τις οικονομικές δυνατότητες και γεωγραφικές ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας. Το παράδειγμα της Ελλάδας είναι χαρακτηριστικό με την βιασύνη να κλείσει τους λιγνίτες 15 χρόνια πριν από την Γερμανία και άλλες βόρειας χώρες και όχι σταδιακά. Οι κυβερνήσεις δικαιολογούν την κλιματική έκτακτη ανάγκη (πρώην κλιματική αλλαγή, μετέπειτα κρίση και τώρα αποκαλούμενη ανάγκη) λαμβάνοντας ως σημείο αναφοράς τους καλύτερους Ευρωπαίους ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως τη Σουηδία και την Ισπανία ξεχνώντας ότι το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Σουηδία οφείλεται στο εξαιρετικό υδροηλεκτρικό δυναμικό των ποταμών και ότι στην περίπτωση της Ισπανίας, οφείλεται στο ισχυρό αιολικό και ηλιακό δυναμικό της Αραγονίας, μιας πολύ αραιοκατοικημένης περιοχής, που επέτρεψε τις μαζικές εγκαταστάσεις ανεμογεννητριών και φωτοβολταικών στα τέλη της δεκαετίας του 2000.
Συχνά τίθεται το ερώτημα εάν από περιβαλλοντικής πλευράς, τα μεγάλα σχέδια αιολικής ενέργειας συνδεδεμένα με τα ηλεκτρικά δίκτυα δεν θα αυξήσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Xώρες όπως η Δανία που έχουν επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στην αιολική ενέργεια, δεν έχουν μεταλλάξει πολύ τη δομή του ενεργειακού εφοδιασμού, ούτε τις ποσότητες εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και ξαναχρησιμοποιεί άνθρακα στο μείγμα της. Όπως τονίζει η δεξαμενή σκέψης The Shift Project « θα έπρεπε να περάσουν χρόνια για να επιτευχθεί 1% μείωσης των εκπομπών, ενώ ένα δραστικό πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας, όπως η μόνωση των κατοικιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν θα απαιτούσε περισσότερα δημόσια χρήματα και θα μπορούσε εύκολα να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας κατά 10%, δηλαδή 10 φορές περισσότερο ». Η σημερινή γενικότερη κατάσταση μοιάζει με ένα μεγάλο δώρο προς το κινεζικό καθεστώς το οποίο παραλαμβάνει τα χρήματα φορολογίας των ευρωπαίων πολιτών. Υπενθυμίζεται ότι η βιομηχανία των ανεμογεννητριών και των φωτοβολταικών, θα εξαρτάται τα επόμενα χρόνια όλο και περισσότερο από την Κίνα.
Οι δυνατότητες που προσφέρουν διάφορες εναλλακτικές πηγές και μορφές ενέργειας όπως η περιφρονημένη πυρηνική σχάση και μελλοντικά η σύντηξη, η απομόνωση του υδρογόνου με ηλεκτρόλυση του νερού ή με διάσπαση του μεθανίου, η γεωθερμία και ιδιαίτερα οι διαλείπουσες αιολική και ηλιακή έχουν απασχολήσει μεγάλο μέρος της αρθρογραφίας. Αυτό δεν συμβαίνει με τα αγροκαύσιμα (ο όρος βιοκαύσιμο ανάγει σε οποιοδήποτε καύσιμο βιολογικής προέλευσης), τον ρόλο τους στο ενεργειακό μείγμα, και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στις χερσαίες επιφάνειες. Από την εποχή των γεωργικών πλεονασμάτων που συμπίεζαν τις τιμές δεν έχουν θεσπιστεί πολιτικές για την προώθηση των αγροκαυσίμων. Παλαιότερα, λόγω των γεωργικών πλεονασμάτων δεν δημιουργείτο περιβαλλοντικό θέμα. Όμως σήμερα ένα μέρος σιταριού, ηλίανθου, ελαιοκράμβης, φοίνικα ή ζαχαροκάλαμου και ζαχαρότευτλων χρησιμοποιείται για την παραγωγή αγροκαυσίμων με αποτέλεσμα να μην χρησιμοποιείται για άλλους σκοπούς όπως για παράδειγμα επισιτιστικού χαρακτήρα. Αυτό δημιουργεί μεταξύ άλλων μεθοδολογικά προβλήματα για τον υπολογισμό της περιεκτικότητας αυτών των αγροκαυσίμων σε αέρια θερμοκηπίου κατά την καύση τους. Επιπλέον, σε έναν πλανήτη που συνεχίζει να αποψιλώνεται, ενώ το καλύτερο μέτρο καταπολέμησης των αερίων θερμοκηπίου είναι η δασική ανάπτυξη για την κατακράτηση του διοξειδίου του άνθρακα, θα πρέπει να συνυπολογισθεί το κόστος αποψίλωσης των δασών για αυτές τις ενεργειακές καλλιέργειες.
Αν και σε τοπικό επίπεδο, ορισμένες χρήσεις προφανώς είναι θετικές (π.χ. γεωργία ή δασοκομία και βιοποικιλότητα), επίσημα δεδομένα δείχνουν ότι 40% του αμερικανικού καλαμποκιού (13% του παγκόσμιου καλαμποκιού) τερματίζει τη ζωή του σε ένα ρεζερβουάρ αυτοκινήτου, και αυτό ισχύει επίσης για ένα μέρος σιταριού και ελαιούχων σπόρων. Δεν υπάρχουν ανάλογα στοιχεία για την Ευρώπη αλλά ο προγραμματισμός της ΕΕ στόχευε το 2020 σε συμμετοχή των αγροκαυσίμων στο ενεργειακό μείγμα των καυσίμων το 2050 κατά περίπου 25%, δηλαδή όσο η συμμετοχή του πετρελαίου. Εάν, αντί να βάζουμε στην αντλία 10% αγροκαυσίμων, τα αυτοκίνητα κατανάλωναν 10% λιγότερο, θα μπορούσε να αποφευχθεί η αποψίλωση μεγάλων επιφανειών στο όνομα της "πράσινης ανάπτυξης".
Επίλογος
Η ΕΕ καλώς προέκρινε τις ΑΠΕ οι οποίες ωστόσο, τροφοδοτήσαν το μοντέλο εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Το μοντέλο απεβίωσε ή βρίσκεται σε νάρκη και μαζί του θάβει την πρόθεση της Γερμανίας να αναβιώσει ως μεγάλη διεθνής ενεργειακή και οικονομική δύναμη στην κορυφή μιας ενωμένης Ευρώπης. Εν κατακλείδι, οι ενεργειακοί πόροι ήταν και είναι ένα πολύτιμο αγαθό, ιδιαίτερα τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία παρέχουν ακόμα το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας στην υδρόγειο. Η ηλιακή και αιολική ενέργεια παράγουν ηλεκτρισμό μόνο και όχι συνεχώς, αλλά τα υπάρχοντα συστήματα μεταφορών, τα συστήματα τροφίμων, τα συστήματα θέρμανσης κτιρίων, τα συστήματα εξόρυξης πόρων, και οι διαδικασίες δημιουργίας παραγώγων εξαρτώνται ακόμη από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα. Το πετρέλαιο, και σήμερα μαζί με το φυσικό αέριο, θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται στο βαθμό που οι άνθρωποι μπορούν να αντέξουν οικονομικά να αγοράσουν προϊόντα διύλισης και παράγωγα υδρογονανθράκων στις τιμές που χρειάζονται οι παραγωγοί για να συνεχίσουν να τα παράγουν δηλαδή με την προϋπόθεση ότι η βιομηχανία υδρογονανθράκων ανταπεξέρχεται στην δημιουργούμενη έλλειψη οικονομιών κλίμακας.
Ως επίλογος θα πρέπει να υπενθυμισθεί ακόμα μια φορά ότι, αν και μικρός καταναλωτής φυσικού αερίου και πετρελαίου για τις εσωτερικές της ανάγκες, η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει ένα σοβαρό και επικερδή ρόλο στα ενεργειακά της νοτιοανατολικής Μεσογείου μόνο εάν προχωρήσει στην εξερεύνηση και εκμετάλλευση του υπεδάφους της. Υπάρχει ακόμα καιρός να το κάνει !
Βασικές αναφορές
Γιατί Ακριβαίνει το Ρεύμα – Το Προβλέπει ο Οδικός Χάρτης της ΕΕ (2011)
https://www.energia.gr/article/188987/giati-akrivainei-to-reyma-to-provlepei-o-odikos-harths-ths-ee-2011
Το come back του μαύρου χρυσού
https://slpress.gr/oikonomia/to-come-back-toy-mayroy-chrysoy/
https://www.worldometers.info/oil/oil-reserves-by-country
Infographic: How much of your country’s oil comes from Russia?
https://www.aljazeera.com/news/2022/3/10/infographic-how-much-of-your-countrys-oil-comes-from-russia-interactive
Η ενεργειακή σκακιέρα σήμερα : Η Νοτιοανατολική Μεσόγειος, η Ευρώπη και το φυσικό αέριο, Foreign Affairs The Hellenic Edition, Φεβρουάριος-Μάρτιος 2022, σελ. 96-113
Δύο Σκυτάλες της Ενεργειακής Μετάβασης στο Στίβο του Φυσικού Αερίου -Δέσμευση Άνθρακα και Ηλεκτρόλυση
https://www.energia.gr/article/185830/dyo-skytales-ths-energeiakhs-metavashs-sto-stivo-toy-fysikoy-aerioy-desmeysh-anthraka-kai-hlektrolysh
Eγχώρια Παραγωγή Υδρογονανθράκων Μετά την "Υστερία" της Υπερθέρμανσης
https://www.energia.gr/article/191273/eghoria-paragogh-ydrogonanthrakon-meta-thn-ysteria-ths-yperthermanshs).
Ο EastMed, το LNG και η ευκαιρία της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, έντυπη έκδοση, 15 Ιανουαρίου 2022.
Eγχώρια Παραγωγή Υδρογονανθράκων Μετά την "Υστερία" της Υπερθέρμανσης
https://slpress.gr/oikonomia/pos-epedrasan-ta-orykta-kaysima-stin-anthropini-anaptyxi/
The Heritage Foundation: Biden’s Radical, Anti-Fossil Fuel Energy Policy Costs Americans Dearly | Biden’s Radical, Anti-Fossil Fuel Energy Policy Costs Americans Dearly | The Heritage Foundation
Climat, crises : comment transformer nos territoires ? https://theshiftproject.org/article/publication-intermediaire-comment-transformer-nos-territoires/
15.000.000 καρβέλια ψωμί “καίγονται” καθημερινά στην Ευρώπη ως βιοκαύσιμα!
https://cibum.gr/nea/15-000-000-karvelia-psomi-kaigontai-kathimerina-stin-eyr
Τα βιοκαύσιμα στην Ευρώπη
https://www.eea.europa.eu/el/simata-eop-2010/simata-2017/grafikes-plirofories/ta-biokaysima-stin-eyropi/view
*Λίγα λόγια για τον κ. Γιάννη Μπασιά, ενεργειακό αναλυτή και τέως Πρόεδρο και Διευθύνων Σύμβουλος της Ελληνικής Διαχειριστικής εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ).
Από το 2021 συμβάλει σε δήμους της Δυτικής Μακεδονίας για την ανάπτυξη ενεργειακών και ορυκτών πόρων. Διετέλεσε μέλος της Επιτροπής για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) μέχρι το 2020 και αρθρογραφεί συχνά με τεχνικές αναλύσεις για το ενεργειακό μείγμα και τις οικονομικές προεκτάσεις.
Διαθέτει περισσότερα από 30 χρόνια διεθνούς επαγγελματικής εμπειρίας στην αξιολόγηση κοιτασμάτων, τα τεχνικά έργα, τη δημιουργία πετρελαϊκού χαρτοφυλακίου και την διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού. Διετέλεσε Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του ομίλου Georex και εργάστηκε σε θέματα υπεράκτιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Δυτική Αφρική, την Μαυριτανία, το Κανάλι της Μοζαμβίκης, το κεντρικό-νότιο Ατλαντικό. Αρχικά, ακολούθησε ακαδημαϊκή καριέρα στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και ως Αναπληρωτής Καθηγητής στο Εργαστήριο Γεωλογίας του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στο Παρίσι. Αποφοίτησε από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (1979), είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος από το Πανεπιστήμιο Pierre et Marie Curie στο Παρίσι (1984), διοίκησης επιχειρήσεων από το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Παρισιού (1989) και οικονομικών (Παρίσι, 1994). Διετέλεσε υπότροφος του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Παρίσι από το 1980 έως το 1983 και ερευνητής του Ιδρύματος Alexander von Humboldt στο Βερολίνο από το 1985 έως το 1986. Είναι συγγραφέας ή συνεργάτης σε περισσότερες από 30 δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά ή βιομηχανικά περιοδικά, συν-εκδότης 3 εκθέσεων θαλάσσιων αποστολών στον Ινδικό Ωκεανό.