Στην Κίνα είναι η εποχή που ανθίζουν οι λωτοί. Και ένα μεγάλο άνθος λωτού κοσμούσε τον χώρο όπου συναντήθηκε ο Κινέζος ηγέτης Σι Τζινπίνγκ με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν στο Πεκίνο. Άλλωστε η λέξη "λωτός” είναι στα μανδαρίνικα ομόηχη της λέξης "αρμονία”. Οι αρχαίοι πολιτισμοί είναι ασκημένοι στο παιχνίδι των λεπτών συμβολισμών

Μέχρι την τελευταία στιγμή ήταν ασαφές κατά πόσον ο ισχυρός άνδρας της Κίνας θα δεχόταν τον επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο οποίος βρέθηκε στο Πεκίνο την Κυριακή και την Δευτέρα. Αλλά η συνάντηση του Σι  Τζινπίνγκ  με τον Μπλίνκεν, καίτοι σχετικά σύντομη, υπήρξε ουσιαστική, δίνοντας ώθηση σε μία επίσκεψη η οποία έμοιαζε άκαρπη και στερούμενη σαφούς στόχου.

Στην προηγηθείσα πολύωρη συνάντηση με τον ομόλογό του Τσιν Γκανγκ, όπως και σε αυτή με τον προηγούμενο υπουργό Εξωτερικών και τώρα επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος, Ουάνγκ Γι, ο Μπλίνκεν έμοιαζε να μην έχει σπάσει τον πάγο. Και αυτό διότι οι συνομιλητές του θεωρούν ότι η Ουάσιγκτον δεν εναρμονίζει τους λόγους με τις πράξεις της, καθώς δεν υπήρξε συνέχεια στα όσα συμφωνήθηκαν μεταξύ του Σι Τζινπινγκ και του προέδρου Τζο Μπάιντεν τον περασμένο Νοέμβριο στο περιθώριο της Συνόδου της G20 στο Μπαλί της Ινδονησίας.

Άλλωστε, το περιστατικό με το κινεζικό κατασκοπευτικό αερόστατο στον αμερικανικό εναέριο χώρο τον Ιανουάριο, καθώς και η επίσκεψη του προέδρου της Ταϊβάν Τσάι Ινγκ-ουέν στην Καλιφόρνια τον Απρίλιο έριξαν βαριές σκιές. Εξ ού και η επίσκεψη Μπλίνκεν πραγματοποιήθηκε με καθυστέρηση, σε σύγκριση με τον αρχικό προγραμματισμό.

Η κινεζική πλευρά επιθυμούσε εμφατική επαναβεβαίωση των "Πέντε Όχι” που διατύπωσε ο Μπάιντεν στο Μπαλί. Ότι δηλαδή οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο με την Κίνα, δεν επιδιώκουν την αλλαγή του κινεζικού πολιτικού συστήματος, δεν ζητούν από κανένα έθνος να επιλέξει μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου, δεν υποστηρίζουν την ανεξαρτητοποίηση της Ταϊβάν, ούτε αποζητούν τη σύγκρουση με την κινεζική πλευρά.

Όμως ο Μπλίνκεν φέρεται να απάντησε αρνητικά στις τέσσερις συγκεκριμένες απαιτήσεις που του έθεσε ο Ουάνγκ, ήτοι να σταματήσουν οι Αμερικανοί να διαφημίζουν τη "θεωρία της κινεζικής απειλής", να ακυρώσουν τις μονομερείς κυρώσεις κατά της Κίνας, να σταματήσουν να καταστέλλουν την τεχνολογική ανάπτυξη της Κίνας και να μην αναμειγνύονται στις εσωτερικές υποθέσεις της Κίνας. Ο Ουάνγκ τόνισε χαρακτηριστικά ότι "ο τροχός της ιστορίας δεν μπορεί να γυρίσει πίσω” (σε ό,τι αφορά προφανώς την κινεζική ανάδυση) και οι δύο πλευρές θα πρέπει να βρουν έναν τρόπο συνεννόησης για να αποφύγουν μια καθοδική πορεία στις διμερείς σχέσεις. Ο δε Τσιν τόνισε ότι το ζήτημα της Ταϊβάν βρίσκεται στον πυρήνα των εθνικών συμφερόντων της Κίνας και οι ΗΠΑ θα πρέπει να τιμήσουν τα Τρία Ανακοινωθέντα του 1979-1982 που καθορίζουν την πολιτική τους στο ζήτημα, στην βάση της αναγνώρισης της "Μίας Κίνας”.

Από αυτή την άποψη η αποστολή του Μπλίνκεν έμοιαζε αμήχανη. Ωστόσο είχαν τη σημασία τους οι διαβεβαιώσεις του ότι η χώρα του δεν ενδιαφέρεται να αποσυνδεθεί από την Κίνα και την οικονομία της. Το decoupling, υποστήριξε, είναι διαφορετική υπόθεση από το derisking που ακολουθεί η Ουάσιγκτον σε ό,τι αφορά ευαίσθητες τεχνολογίες που άπτονται της εθνικής ασφάλειάς της.

Διόλου τυχαία, της επίσκεψης Μπάιντεν είχε προηγηθεί η μετάβαση στην Κίνα το τελευταίο διάστημα των αφεντικών της Tesla, Ίλον Μασκ και της Microsoft, Μπιλ Γκέιτς, οι οποίες εικονογράφησαν χαρακτηριστικά τα όρια ενός πιθανού αυτοαποκλεισμού των ΗΠΑ από την κινεζική αγορά. Η δε εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Χουά Τσουνγίνγκ υπενθύμισε λίγο πριν την άφιξη Μπάιντεν ότι οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει κυρώσεις σε περισσότερες από 12.000 οντότητες με αμφίβολα αποτελέσματα και υποστήριξε είναι ψευδαίσθηση να θέλει κάποιος να βλάψει την Κίνα χωρίς να πληγωθεί. 

Εξ ου και το πιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα της επίσκεψη Μπλίνκεν σε πρώτη φάση αφορούσε ζητήματα "χαμηλής πολιτικής”, δηλ. την απόφαση να πυκνώσουν οι εμπορικές πτήσεις μεταξύ των δύο πλευρών, καθώς και οι πολιτιστικές και εκπαιδευτικές ανταλλαγές ή υποδοχή περισσότερων φοιτητών, μελετητών και επιχειρηματιών. Η αμερικανική πλευρά ζήτησε επίσης την συνεργασία της Κίνας στον περιορισμό των εξαγωγών ουσιών που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του οπιοειδούς Fentanyl, το οποίο μαστίζει τις ΗΠΑ.

Ο Μπλίνκεν δεν έπαψε πάντως να αποζητεί και συνομιλίες σε αναβαθμισμένο πολιτικό επίπεδο, καλώντας τον Τσιν να επισκεφθεί τις ΗΠΑ. Επιπλέον οι δύο πλευρές συμφώνησαν να συνεχίσουν να προωθούν τις διαβουλεύσεις της κοινής ομάδας εργασίας Κίνας-ΗΠΑ για την επίλυση συγκεκριμένων ζητημάτων στις διμερείς σχέσεις.

Αλλά αυτό που σε επίπεδο υπουργών διαπνεόταν από απαισιόδοξους τόνους ("οι σχέσεις Κίνας-ΗΠΑ βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο από την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων” δήλωσε χαρακτηριστικά ο Τσιν), την ώρα της συνάντησης με τον Σι μετατράπηκε σε κάτι περισσότερο ελπιδοφόρο.

Με τα λόγια του Σι, ο ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων δεν αντιπροσωπεύει την τάση της εποχής, ούτε μπορεί να επιλύσει τα προβλήματα της Αμερικής ή τις παγκόσμιες προκλήσεις. "Η Κίνα” είπε "σέβεται τα συμφέροντα των ΗΠΑ και δεν επιδιώκει να τις εκτοπίσει. Αντίστοιχα, οι ΗΠΑ θα πρέπει να μη θίγουν τα θεμιτά συμφέροντα της Κίνας”. Μένει να φανεί ποιο μήνυμα θα προσληφθεί από όλα αυτά στη Ουάσιγκτον.