Ἡ Ἑλλάδα σύμφωνα μέ τό ἄρθρο 2 τοῦ Ν. 2321/1995 (ΦΕΚ Α΄ 136/23 Ἰουνίου 1995) κυρωτικοῦ τῆς Σύμβασης Δ.Θ. ἔχει τό ἀναφαίρετο δικαίωμα κατ’ ἐφαρμογή τοῦ ἄρθρου 3, νά ἐπεκτείνει σέ ὁποιονδήποτε χρόνο τό εὖρος τῆς χωρικῆς της θάλασσας μέχρι ἀποστάσεως 12 ν.μ. ἀπό τίς γραμμές βάσης.
Καταλήξαμε νά ἔχουμε χωρική θάλασσα 6 ν.μ., γιατί ἔχουμε βάλει στό ψυγεῖο νομοθετήματα τά ὁποῖα εἶχαν προηγηθεῖ τοῦ Α.Ν 230/1936, στόν ὁποῖο ἀναφέρεται ρητά ὅτι: «Ἡ ἔκταση τῆς αἰγιαλίτιδας ζώνης καθορίζεται εἰς ἕξι ναυτικά μίλια ἀπό τῆς ἀκτῆς, μή θιγομένων τῶν ἐν ἰσχύι διατάξεων τῶν ἀφορωσῶν εἰς εἰδικάς περιπτώσεις καθ’ ἄς ἡ αἰγιαλίτιδα ζώνη ὁρίζεται μείζων ἤ ἐλάσσων τῶν ἕξ ναυτικῶν μιλίων».
Ἐπιγραμματικά προηγήθηκαν τοῦ Α.Ν. 230/1936 πού ἀναφέρονται στήν χωρική θάλασσα, οἱ ἑξῆς νομοθετικές ρυθμίσεις:
- N. ΔΡMA (4141)/ 1913 Ἀρ. Φύλλου 68, Τεύχος Α΄, άρθρο 1
- Ν.5017/1931 ἄρθρο 2
Σέ κάθε περίπτωση ἔχει ἐνδιαφέρον νά σταθοῦμε καί νά ἐξετάσουμε ποῦ ὁρίζονται τά ἐσωτερικά καί τά ἐξωτερικά ὅρια τῆς αἰγιαλίτιδας ζώνης καί κατ’ ἐπέκταση τῶν ἄλλων θαλάσσιων ζωνῶν.
Ἡ γραμμή νοητή ἤ φυσική ἀπό τήν ὁποία μετρᾶται τό εὖρος τῆς αἰγιαλίτιδας ζώνης ὀνομάζεται γραμμή βάσης.
Ὁ τρόπος χάραξης τῆς γραμμῆς βάσης γιά τόν ὑπολογισμό τοῦ εὔρους τῆς αἰγιαλίτιδας ζώνης ἀποτελεῖ τό βασικό στοιχεῖο ἀφετηρίας γιά τόν ὑπολογισμό καί τῶν ὑπολοίπων θαλάσσιων ζωνῶν.
Μέ βάση τό ἄρθρο 5 τῆς Σύμβασης Δ.Θ., θεσπίζεται ὁ κανόνας ὅτι κατ’ ἀρχήν ἡ γραμμή βάσης χαράσσεται στήν φυσική ἀκτογραμμή.
Ὡς φυσική ἀκτογραμμή ὁρίζεται ἡ γραμμή τῆς κατώτατης ρηχίας κατά μῆκος τῆς ἀκτῆς.
Κατώτατη ρηχία εἶναι τό σημεῖο τῆς ἀκτῆς, στό ὁποῖο σταματάει ἡ τελευταία φάση τῆς παλίρροιας. Ἡ γραμμή αὐτή ἀποκαλεῖται καί κανονική γραμμή βάσης.
Τό ἄρθρο 5 τῆς Σύμβασης Δ.Θ. ὁρίζει τήν φυσική ἀκτογραμμή ὡς κανονική γραμμή βάσης. Ἡ χάραξη τῆς κανονικῆς γραμμῆς βάσης εἶναι μία ἁπλή διαδικασία ὅταν ἡ ἀκτογραμμή εἶναι εὐθεῖα καί δέν παρουσιάζει σημαντικές ἐσοχές.
Ὅταν ὅμως ἡ ἀκτογραμμή κόβεται ἀπότομα, εἰσχωρεῖ βαθιά στό ἔδαφος ἤ ὑπάρχει πληθώρα νησιῶν κατά μῆκος τῶν ἀκτῶν, δέν εἶναι εὔκολη ἡ πιστή ἐφαρμογή τοῦ κανόνα τῆς φυσικῆς ἀκτογραμμῆς.
Στίς περιπτώσεις αὐτές τό διεθνές δίκαιο ἀναγνωρίζει τήν δυνατότητα χάραξης εὐθειῶν γραμμῶν βάσης.
Ἡ εὐθεῖα γραμμή βάσης ἀποτελεῖ μία μέθοδο χάραξης τοῦ ἐσωτερικοῦ ὁρίου τῆς αἰγιαλίτιδας ζώνης, ἡ ὁποία ἐφαρμόζεται ὅταν ἡ φυσική ἀκτογραμμή παρουσιάζει ὁρισμένες γεωγραφικές ἰδιομορφίες.
Ξεχωριστό ἐνδιαφέρον παρουσιάζουν οἱ εὐθεῖες γραμμές βάσης σέ κόλπους.
Σύμφωνα μέ τό ἄρθρο 10 Σύμβασης Δ.Θ. στίς παραγράφους 4 & 5 ἀναφέρεται ὅτι ἐάν ἡ ἀπόσταση μεταξύ τῶν σημείων τῆς κατώτατης ρηχίας τῶν ἄκρων τῆς φυσικῆς εἰσόδου τοῦ κόλπου δέν ὑπερβαίνει τά 24 ναυτικά μίλια, μπορεῖ νά χαραχθεῖ εὐθεῖα γραμμή μεταξύ τῶν σημείων κατώτατης ρηχίας, ὁπότε τά ὕδατα στό ἐσωτερικό τῆς γραμμῆς αὐτῆς θεωροῦνται ἐσωτερικά ὕδατα.
Στίς περιπτώσεις ὅμως πού ἡ ἀπόσταση μεταξύ τῶν σημείων κατώτατης ρηχίας τῶν ἄκρων τῆς φυσικῆς εἰσόδου ἑνός κόλπου ὑπερβαίνει τά 24 μίλια, ἡ εὐθεία γραμμή βάσης ἐπιτρέπεται νά χαραχθεῖ στό ἐσωτερικό τοῦ κόλπου στά σημεῖα ἐκεῖνα πού ἀπέχουν 24 μίλια.
Μετά τήν κωδικοποιημένη προσέγγιση γιά τίς εὐθεῖες γραμμές βάσης καί τόν τρόπο χάραξης τοῦ ἐσωτερικοῦ ὁρίου τῆς αἰγιαλίτιδας ζώνης, ὑφίσταται καί τό ἐξωτερικό ὅριό της. Ὡς ἐξωτερικό ὅριο τῆς αἰγιαλίτιδας ζώνης ὁρίζεται ἡ γραμμή ἐκείνη τῆς ὁποίας κάθε σημεῖο βρίσκεται σέ τόση ἀπόσταση ἀπό τό πλησιέστερο σημεῖο τῆς γραμμῆς βάσης ὅσο εἶναι καί τό εὖρος τῆς αἰγιαλίτιδας ζώνης (Ἄρθρο 4 Σύμβασης Δ.Θ.)
Κατά τόν καθηγητή Ἐμμανουήλ Ρούκουνα, τρεῖς εἶναι οἱ μέθοδοι χάραξης τοῦ ἐξωτερικοῦ ὁρίου τῆς αἰγιαλίτιδας ζώνης:
- Ἡ παράλληλη χάραξη.
- Ἡ πολυγωνική μέθοδος.
- Ἡ μέθοδος τοῦ ἡμικυκλίου.
Ἡ χώρα μας ἀκόμα δυστυχῶς δέν ἔχει υἱοθετήσει εὐθεῖες γραμμές βάσης γιά τήν χάραξη τῶν χωρικῶν της ὑδάτων σέ ὅλες τίς θάλασσές μας, μολονότι οἱ ὅροι τῆς Σύμβασης Δ.Θ. συντρέχουν σέ πολλές περιοχές τῆς ἀκτογραμμῆς τῆς χώρας καί ἐφαρμόζει μέχρι σήμερα τό σύστημα τῆς φυσικῆς γραμμῆς βάσης.
Στόν ἑλλαδικό χῶρο πού παρουσιάζει ἰδιομορφία καί πολυμορφία ἀκτῶν μέ ποικίλες ἐσοχές καί κόλπους σέ συνδυασμό μέ τόν μεγάλο ἀριθμό νησιῶν, νησίδων, βραχονησίδων σκοπέλων κ.λπ. πρέπει νά ἐφαρμοστεῖ ἐπί τέλους μέθοδος τῶν εὐθειῶν γραμμῶν βάσης σύμφωνα μέ τίς προβλέψεις τῆς Σύμβασης Δ.Θ:
Υἱοθετῶντας εὐθεῖες γραμμές βάσης στό σύνολο τῶν ἀκτογραμμῶν τῆς ἠπειρωτικῆς χώρας, πού ἔχουν τεράστιο μῆκος καί πληροῦν ἀπολύτως τίς προϋποθέσεις πού προβλέπονται ἀπό τήν Σύμβαση γιά τό Δ.Θ. σέ συνδυασμό μέ τίς πάμπολλες συστάδες νησιῶν πού ἀπέχουν ἐλάχιστα ἀπό τίς ἀκτές.
Κλείνοντας μέ εὐθεῖες γραμμές βάσης τά στόμια τῶν κόλπων μέ εὖρος μέχρι 24 ναυτικά μίλια καί ὄχι μόνο αὐτούς μέ στόμιο 10 ν.μ.
Χαράσσοντας εὐθεῖες γραμμές βάσης γιά τά νησιά τοῦ Αἰγαίου πελάγους, πού πληροῦν τίς προϋποθέσεις τῆς Σύμβασης Δ.Θ. (ἄρθρο 121 παρ. 2), ἐκτιμᾶται ὅτι θά ὑπάρξει αὔξηση τῆς χωρικῆς θάλασσας τῆς χώρας μας τοὐλάχιστον κατά 5%.
Αὐτήν τήν χρονική στιγμή –τουλάχιστον– ἐπειδή ἐκκρεμεῖ καί ὁ θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός πού ζητᾶ ἡ Ε.Ε. καί ἡ Κομμισσιόν μᾶς παρέπεμψε στά εὐρωπαϊκά δικαστήρια γιατί δέν τόν ἔχουμε ὑποβάλει, ὡς ὀφείλαμε, στίς 31 Μαρτίου τοῦ 2021, ἐπιβάλλεται νά χαραχθοῦν οἱ εὐθεῖες γραμμές τόσο γιά τίς ἀκτές τῆς ἠπειρωτικῆς χώρας ὅσο καί γιά τά νησιά τοῦ Αἰγαίου, ὥστε ἡ αἰγιαλίτιδα ζώνη ἔστω καί στά 6 ν.μ. πού εἶναι σήμερα, νά ὁρίζεται ἀπό τίς εὐθεῖες γραμμές βάσης καί ὄχι ἀπό τήν ἀκτογραμμή. Γιατί στόν Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό ἐντάσσονται οἱ θαλάσσιες ζῶνες τῆς κάθε χώρας, Αἰγιαλίτιδα Ζώνη, Συνορεύουσα Ζώνη, Α.Ο.Ζ., νησιά, νησῖδες, νησιωτικοί σχηματισμοί, καί στοχεύει στό νά ἐπιτυγχάνονται στόχοι βιώσιμης χρήσης τῶν θαλάσσιων πόρων μέ ὑγιεῖς θάλασσες καί οἰκονομικά ὀφέλη.
Σέ ἀντίθεση μέ τήν χώρα μας καί ἐδῶ ἡ Τουρκία ἀπό τόν Μάιο τοῦ 1964 μέ τόν Νόμο 476 ἐπεξέτεινε τό ἐξωτερικό ὅριο τῶν χωρικῶν της ὑδάτων ἀπό τά 6 στά 12 ν.μ. στόν Εὔξεινο Πόντο καί στήν Ν.Α. Μεσόγειο, ἐφαρμόζοντας τό σύστημα τῶν εὐθειῶν γραμμῶν βάσης.
Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι τό 1964 δέν ὑπῆρχε ὁ ταραξίας Ἐρντογάν, ἀλλά τό κόμμα τοῦ Ἰσμέτ Ἰνονού.
*Πολιτικός Μηχανικός, τέως Δήμαρχος Καλύμνου
(ἀπό τήν ἐφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")