Τα Στενά, οι περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας μας, δηλαδή η Γαλάζια Πατρίδα, καθώς και η ανεξάρτητη ύπαρξη της «ΤΔΒΚ» (σ.σ. έτσι αποκαλεί το ψευδοκράτος των Κατεχομένων της Κύπρου) είναι περιοχές όπου έχουμε αδιαπραγμάτευτα συμφέροντα στο πλαίσιο της θαλάσσιας γεωπολιτικής μας.».
Σημειούται ότι, οι κρίσεις των τελευταίων ετών και η αυξανομένη διάχυσις των συγκρούσεων, αφενός καταδεικνύουν ότι τα παγκόσμια θερμά ρήγματα καθίστανται οσημέραι βαθύτερα και πιο καταστροφικότερα, αφετέρου σηματοδοτούν το πνεύμα της νέας εποχής όπου η παγκόσμια ασάφεια, οι υβριδικές απειλές, οι πόλεμοι φθοράς και οι πόλεμοι δι’ αντιπροσώπων (proxywars) θα συνεχίσουν να υποκαθιστούν τους συμβατικούς πολέμους.
Σε συνέχεια της προαναφερθείσας αντίληψης, ο Διοικητής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών ΜΙΤ İbrahim Kalın γνωστοποιεί στην κοινή γνώμη ότι η Τουρκία ενεργεί στο πλαίσιο μιας στρατηγικής συνοχής, συνδυάζοντας τις παραδοσιακές διαδικασίες και μεθόδους με τις αντίστοιχες σύγχρονες, προκειμένου η χώρα: α) να καταστεί ανθεκτική στην ξηρά, στη θάλασσα, στον αέρα, στο διάστημα και στον κυβερνοχώρο, β) να είναι ισχυρή για να αντιμετωπίσει τις κρίσεις της εποχής, γ) να προστατεύσει την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της, δ) να αποτελέσει ασπίδα προστασίας για τους φίλους και τους συμμάχους της, ε) να έχει την ικανότητα να αποτρέψει μια απειλή πριν ακόμη αυτή εμφανιστεί. Άλλωστε, σύμφωνα με τον Kalın «αποτροπή σημαίνει ότι όταν κάποιος σου πετάει μια πέτρα, θα γνωρίζει ότι από απέναντι του έρχεται σφαίρα. Και συνεπώς θα πρέπει να το σκεφτεί δύο φορές πριν οδηγήσει το χέρι του στην πέτρα.».
Εν προκειμένω, οι απόψεις του Kalın παραπέμπουν στους πολιτικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς στόχους, οι οποίοι εφόσον αποκτήσουν μια ρεαλιστική και ποιοτική δομή θα συμβάλλουν στην επίτευξη των εθνικών συμφερόντων της χώρας.
Συμπληρωματικά, η Τουρκία καθορίζει ορθολογικά τα εθνικά συμφέροντα της και ενεργεί ανάλογα, προβάλλοντας τη βούληση της για λήψη ανεξάρτητων αποφάσεων, «κριτική αποστασιοποίηση» από την πολιτική των Συνασπισμών-Συμμαχών-Μπλοκ που ανήκει ή «συνεργάζεται», καθώς επίσης επιτυχή χρησιμοποίηση της «hard power» που διαθέτει όταν απαιτηθεί.
Αναλυτικότερα:
α) Στην Τουρκία είναι κοινά παραδεκτό ότι, οι πολιτικοί στόχοι αφενός αφορούν στις πολιτικές δυνατότητες που πρέπει να διαθέτει ένα κράτος, αφετέρου συμβάλουν στην αύξηση της πολιτικής και διοικητικής ισχύος του τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και το εξωτερικό με την προϋπόθεση ότι οι αποφάσεις που θα λαμβάνονται και η υλοποίηση τους δεν θα πρέπει να προσκρούουν στα εθνικά συμφέροντα και τους εθνικούς στόχους.
β) Σύμφωνα με την τουρκική αντίληψη, στους κοινωνικούς και πολιτιστικούς στόχους εντάσσονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού ενός κράτους, οι ηθικές αξίες, ο πολιτισμός του, το φρόνημα, οι νομικές αξίες, η θρησκεία, η γλώσσα, η δομή του εκπαιδευτικού συστήματος, το επίπεδο εκπαίδευσης και οι κοινωνικές παροχές.
γ) Η τουρκική οικονομία αποτελεί μια δύσκολη εξίσωση με συντελεστές τις οικονομικές πηγές, την εκμετάλλευση αυτών, την ικανότητα παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς επίσης τη δυνατότητα υλοποίησης των απαιτήσεων των εθνικών στόχων.
δ) Η στρατιωτική ισχύς αποτελεί τη φυσική ισχύ και το πιο δυναμικό στοιχείο ενός κράτους προκειμένου να εφαρμοστεί η εθνική πολιτική και να υλοποιηθούν οι εθνικοί στόχοι. Επίσης, σύμφωνα με τον Τούρκο Υπουργό Εθνικής Άμυνας Yaşar Güler, ο βασικός σκοπός των ενόπλων δυνάμεων είναι να εξασφαλίσουν μια ταχεία και συγχρονισμένη μετάβαση σε ένα νέο πεδίο μάχης με διαφορετικά είδη επιχειρήσεων μεταξύ τους. Κατόπιν τούτου, ενισχύονται οι δυνατότητες σε προσωπικό και εξοπλισμό με μια ευρεία αντίληψη και προσέγγιση. Παράλληλα, η Τουρκία εστιάζεται στην ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας με μια πρωτοπόρο προσέγγιση, σύμφωνη με το μεταβαλλόμενο δόγμα του σύγχρονου πολέμου, στην επένδυση σε καινοτόμες και πρωτοποριακές τεχνολογίες, όπως αυτόνομα συστήματα με την υποστήριξη της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς επίσης στη συστηματική διαχείριση των εξοπλιστικών προγραμμάτων και των δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης.
Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί ότι, η Τουρκία, χωρίς να αποκλίνει από τα εθνικά της συμφέροντα και τους εθνικούς της στόχους, υλοποιεί έναν Οδικό Χάρτη ο οποίος:
α) καλείται να αντιμετωπίσει νέες απειλές όπως, η τρομοκρατία, οι δραστηριότητες της ξένης κατασκοπείας, η παράνομη μετανάστευση, η ριζοσπαστικοποίηση, το οργανωμένο έγκλημα, η ξενοφοβία και η «ισλαμοφοβία»,
β) βασίζεται σε τέσσερις πολυδιάστατους παράγοντες και έχει τέσσερεις κόκκινες γραμμές:
1) Ο πρώτος παράγοντας αφορά στην οικονομία και ειδικότερα στα πιεστικά οικονομικά ζητήματα που βιώνει η χώρα όπως ο πληθωρισμός και το υψηλό κόστος ζωής. Συνεπώς επιδιώκεται η προσέλκυση ξένων επενδύσεων, μέσω της διπλωματικής οδού, προκειμένου να ενισχυθεί η εγχώρια οικονομία.
2) Ο δεύτερος, εστιάζεται στη διατήρηση και κατοχύρωση των κερδών που αποκτήθηκαν στο παρελθόν και αφορούν στην εξωτερική πολιτική.
3) Ο τρίτος, έχει να κάνει με τη φιλοδοξία της Άγκυρας να αναβαθμίσει την εμπορική δυναμική της ειδικά με χώρες της Μέσης Ανατολής με τις οποίες οι σχέσεις της είχαν επιδεινωθεί με την Αραβική Άνοιξη.
4) Και ο τέταρτος, αφορά στην ενίσχυση του περιφερειακού και του παγκόσμιου ρόλου που επιδιώκει η Τουρκία.
Σε ό,τι έχει να κάνει με τις κόκκινες γραμμές, αυτές γνωστοποιήθηκαν στις 28-12-2023 από τον Πρόεδρο Δημοκρατίας Tayyip Erdoğan και αφορούν:
α) στην προστασία της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, η οποία περιλαμβάνει μια διευρυμένη περίμετρο ασφαλείας που αρχίζει πέραν των συνόρων και παραπέμπει στην «προωθημένη άμυνα» (forward defence),
β) στην προστασία, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, της αρχής «ένα έθνος, μια σημαία, μια πατρίδα, ένα κράτος» που είναι η εγγύηση της εθνικής επιβίωσης,
γ) στη διαφύλαξη της ενιαίας δομής του κράτους και συγκεκριμένα στην απαγόρευση δημιουργίας εδαφικών οντοτήτων με αυτόνομο και ειδικό καθεστώς,
δ) στη διατήρηση και προάσπιση της εθνικής ενότητας και ομοψυχίας στο εσωτερικό, η οποία επιδεικνύει ταυτόχρονα την ισχύ του κράτους στο εξωτερικό.
Συμπερασματικά εκτιμάται ότι η Τουρκία θα συνεχίσει τις πρωτοβουλίες της για «εξομάλυνση» των εξωτερικών υποθέσεων της όχι μόνο με τις γειτονικές της χώρες αλλά και ευρύτερα σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, με βάση όμως την αποδοχή των δικών της στόχων και απαιτήσεων από την «άλλη πλευρά»:
α) υποστηρίζοντας «το διάλογο χωρίς προαπαιτούμενα» (δηλαδή στερώντας κάθε θετικό στρατηγικό συντελεστή από την «άλλη πλευρά») και την ανάπτυξη σχέσεων σε κάθε τομέα στη βάση των τουρκικών συμφερόντων, τα οποία θα ορίζει ως «κοινά». Βλ. πχ. την κατάπτυστη «Διακήρυξη των Αθηνών»!
β) υπογραμμίζοντας και επιδιώκοντας την αναγνώριση από όλους του ζωτικού ρόλου της όχι μόνο στην περιοχή αλλά και ευρύτερα. Βλ. πχ. casus beli, Μavi Vatan, Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, παράνομη επέκταση των θαλασσίων ζωνών στην Λιβυη, αφοπλισμός ελληνικών νησιών, «τουρκικές μειονότητες» στον ελλαδικό χώρο, προώθηση μεταναστευτικών κτυμάτων προς την Ελλάδα, κτλ.
γ) καταβάλλοντας κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να συμβάλει στην παγκόσμια και περιφερειακή ειρήνη και ασφάλεια επιφορτιζόμενη σημαντικό ρόλο σε πολλές κρίσεις, ώστε να επιβάλλει και πάλιν ως διαμεσολαβήτρια τις δικές της γεωστρατηγικές αντιλήψεις στις «άλλες πλευρές». Βλ. Προσπάθειά της για την ανάληψη αναλόγου ρόλου Γάζα (ΑΟΖ Γαζας και οι προκύπτοντες εκβιασμοί προς την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο!).
Τέλος, στο υπάρχον διεθνές σύστημα, το οποίο επί του παρόντος διαμορφούται οσημέραι ως πολυπολικό, διάφοροι δρώντες, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας, αναζητούν συνεχώς διαφορετικούς τομείς εταιρικών σχέσεων λόγω των νέων προκλήσεων που έχουν αναδυθεί. Συνεπώς, η προσπάθεια εμπλοκής της Τουρκίας σε διαφορετικές συμμαχίες και με διαφορετική θεματολογία αποτελούν πλέον απαίτηση της αντίληψης της για μια δυναμική και «υγιή εξωτερική πολιτική» που θα προωθεί διεθνώς τα εθνικά της επεκτατικά συμφέροντα.
Εμείς εδώ, ασχολούμεθα με «γάμους και πανηγύρια»... Ο καθείς και το μέλλον του!
*Ομ. Καθηγητής Γεωπολιτικής ΕΚΠΑ, ΑΜΟPA[R.F], F.R.S.A.[U.K.]