για να χτίσει εργοστάσιο κατασκευής μπαταριών για ηλεκτρικά αυτοκίνητα στο Heideτης Δυτ. Γερμανίας. Η επιδότηση εγκρίθηκε από την ΕΕ η οποία κατά τα άλλα απαγορεύει τις κρατικές ενισχύσεις στις εθνικές βιομηχανίες. Η επίτροπος Μαργκρέτε Βεστάγκερ ανακοίνωσε την επιδότηση λέγοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να αποτρέψει την απομάκρυνση σημαντικών επενδύσεων από το έδαφός της, ισχυριζόμενη ότι η Northvoltθα πραγματοποιούσε την επένδυσή της στις ΗΠΑ εάν δεν έπαιρνε την επιδότηση αυτή από το Γερμανικό δημόσιο.
Αυτό που επιβεβαιώνεται από την περίπτωση αυτή είναι ότι το ιδιωτικό κεφάλαιο δεν αναλαμβάνει πλέον επενδυτικό ρίσκο, ακόμα και για επενδύσεις σχετικά ασφαλείς. Προτιμά την μετακύληση του ρίσκου στους ώμους των κρατών, τα οποία βλέπουν με απόγνωση τον βιομηχανικό ιστό τους να μην ανανεώνεται και, σε βάθος χρόνου, να φθίνει. Αυτή η προοπτική τρομάζει τη Γερμανία και προσπαθεί με επιδοτήσεις να την αποτρέψει. Ομως η μία επιδότηση φέρνει την άλλη και ανοίγει την όρεξη για την παράλλη. Στην πραγματικότητα οι ιδιωτικές επενδύσεις, όπου υπάρχουν ακόμα, είναι ένας προσεταιρισμός επιδοτήσεων.
Αυτή είναι η κατάσταση στη Γερμανία, σε μία χώρα όπου η κυβέρνηση είναι εντόνως φιλοβιομηχανική (ακόμα). Στις άλλες χώρες της Δύσης η κατάσταση είναι χειρότερη διότι το ιδιωτικό κεφάλαιο, εκπροσωπούμενο κυρίως από διαχειριστές κεφαλαίων, δεν ενδιαφέρεται καν να επενδύσει σε βιομηχανικάassets. Προτιμά να επενδύει σε ήδη υπάρχουσες αξίες, συγκεκριμένα στη στέγη και στις υποδομές (σιδηρόδρομοι, διυλιστήρια, εταιρείες παροχής κοινών υπηρεσιών). Αυτές οι αξίες, μέχρι πριν από 25 χρόνια, εθεωρούντο περιοχές δημοσίου συμφέροντος όπου επενέδυε το κράτος για να καλύψει κοινωνικές ανάγκες. Πράγματιη στέγαση, η ασφαλής μετακίνηση, η ύδρευση κλπ είναι κατεξοχήν κοινωνικές ανάγκες.
Είναι επίσης και ανελαστικές ανάγκες, και αυτό είναι το μεγάλο δέλεαρ. Η στέγη στις μεγάλες πόλεις βρίσκεται σε έλλειψη, έλλειψη που συντηρείται τεχνηέντως. Αρα τα ενοίκια θα είναι υψηλά και μονίμως αυξανόμενα. Ερχεται ο επενδυτής και αγοράζει ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο στο κέντρο της πόλης, παλιό βιομηχανοστάσιο ή αποθήκη, το μετατρέπει σε κτίριο μικρών διαμερισμάτων (πολύ μικρών), διαμορφώνει ελκυστικούς κοινόχρηστους χώρους και πωλεί ή ενοικιάζει τα διαμερίσματα σε 20ρηδες χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις. Το κτίριο διαφημίζεται ως πρωτοποριακό, δίπλα στην αγορά κλπ. Αυτή είναι η τάση σε Αθήνα, Κοπεγχάγη, Βερολίνο και σε όλη την Ευρώπη.
Η άλλη εξέλιξη είναι η μετατροπή σε εμπόρευμα (commodification) δραστηριοτήτων που ήταν εκτός της σφαίρας της αγοράς από την εμφάνισή τους στα μέσα του 19ου αιώνα. Παράδειγμα η ύδρευση, η ηλεκτροδότηση, η ασφαλής μετακίνηση. Αυτά εθεωρούντο αρμοδιότητα του κράτους. Τα θεωρούσαμε δεδομένα για να κάνουμε κάτι άλλο. Οχι πιά, για τους νέους αυτά τα πρώην αυτονόητα θα είναι επίζηλα αγαθά. Η κατάσταση αυτή είναι πολύ πιο προχωρημένη στη Μεγ. Βρεταννία, αλλά διαδίδεται σε όλη την Ευρώπη: ύδρευση, μετακινήσεις, παραγωγή και διάθεση ενέργειας έχουν εκχωρηθεί σε ιδιώτες υπό όρους που αφορούν κάποια ελάχιστα standardsστις παρεχόμενες υπηρεσίες και στην τήρηση πλαφόν στις τιμές για τον καταναλωτή.
Οι υποδομές είναι εξαιρετικά ελκυστική επένδυση διότι δεν ενέχουν ρίσκο, η ζήτηση είναι ανελαστική, οι αποδόσεις εξαιρετικά προβλέψιμες και, σχεδόν πάντα, μπορούν να αυξηθούν κατά το δοκούν αφού όλοι οι «ανταγωνιστές» κινούνται συντονισμένα. Δηλαδή δεν υπάρχει όντως ανταγωνισμός, υπάρχει μόνο τύποις. Επίσης κατά την εκχώρηση αυτών των υπηρεσιών σε ιδιώτες περιστασιακά ενισχύονται τα δημόσια οικονομικά και δημιουργείταιπρος στιγμήν μια εικόνα ευφορίας. Ακόμα καλύτερα είναι όταν η εκχώρηση μιας υπηρεσίας γίνεται κατόπιν διαγωνισμού, έτσι στην Αγγλία παραχωρούνται οι σιδηροδρομικές συνδέσεις ανά γεωγραφικά διαμερίσματα. Η ύδρευση της ευρύτερης περιοχής του Λονδίνου εκχωρήθηκε στην Macquarie, αυστραλιανή εταιρεία που επενδύει κυρίως στις υποδομές. Αυτό που ακολουθεί, το είδαμε στην Αγγλία και το βλέπουμε παντού, είναι ότι οι νέοι ιδιοκτήτες (ή συμβασιούχοι κατά περίπτωση) μειώνουν το προσωπικό, ελαττώνουν τις επενδύσεις στο απολύτως ελάχιστο και αμελούν τη συντήρηση. Επίσης, ασκούν συνεχή πίεση στο κράτος να επιτρέψει υψηλότερες αυξήσεις στις ταρίφες των παρεχομένων υπηρεσιών με διάφορες αφορμές, εύλογες ή όχι. Συνηθέστατα το κράτος ενδίδει διότι δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, δεν μπορεί να πάρει την υποδομή πίσω χωρίς να «αναστατωθούν οι αγορές».
Αυτή είναι η πραγματικότητα που τείνει να δημιουργηθεί σε όλο τον δυτικό κόσμο. Οι τοποθετήσεις στη στέγη και στις πρώην δημόσιες υποδομές ελκύουν τα ιδιωτικά κεφάλαια, για τους λόγους που είδαμε. Επίσης οι νέες τεχνολογίες ελκύουν επενδύσεις, που όμως απασχολούν ελάχιστο αριθμό τεχνολογικών junkies. Στις ΗΠΑ ιδιαίτερα η κεφαλαιοποίηση της WallStreet στηρίζεται σε 7 εταιρείες τεχνολογίας που αναπτύσσουν διάφορες εφαρμογές, μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει το breakthroughστην ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Πάντως, και οι νέες τεχνολογίες με την αίγλη που τις περιβάλλει αποστερούν επενδύσεις από την μεταποίηση, για να γυρίσουμε εκεί που αρχίσαμε. Η μεταποίηση θεωρείται oldschoolαπασχόληση, απαιτεί σκληρή δουλειά και επινοητικότητα. Οπως έγραψε προσφυώς ένας Ελληνας του εξωτερικού, τα λεφτά βγαίνουν πλέον χωρίς να παράγουμε (profitingwithoutproducing). Οσες όμως χώρες ακολούθησαν αυτόν τον δρόμο σύντομα ανακάλυψαν ότι οδηγεί σε αυξημένη εξάρτηση από εισαγωγές, μείωση ευημερίας και απώλεια οικονομικής, και πολιτικής εν τέλει, ισχύος.
*Ανώτερο Διευθυντικό Στέλεχος μεγάλου Ελληνικού Ομίλου Επιχειρήσεων