Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος του Ιράν Μασούντ Πεζεσκιάν, μόνος μεταρρυθμιστής υποψήφιος ο οποίος επετρέπη να συμμετάσχει στις πρόωρες εκλογές που προκάλεσε ο θάνατος του Εμπραχίμ Ραϊσί σε δυστύχημα με ελικόπτερο, ήρθε στα πράγματα με την επαγγελία μιας φιλικότερης προς την Δύση εξωτερικής πολιτικής. Άλλωστε, ο επιτελάρχης του προεκλογικού του αγώνα, διαρκώς στο πλάι του κατά τη διάρκεια των εκλογικών πανηγυρισμών, ήταν ο έμπειρος πρώην υπουργός Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ, αρχιτέκτονας της διεθνούς συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Όμως το πλαίσιο που θέτουν στον Πεζεσκιάν οι πραγματικοί ηγέτες του Ιράν και οι γεωπολιτικές τους επιλογές είναι πολύ στενό. Το πολίτευμα της “Ισλαμικής Δημοκρατίας” είναι το αντιφατικό υβρίδιο που περιγράφει η ίδια του η ονομασία. Tα δημοκρατικά στοιχεία (αιρετό κοινοβούλιο και κυβέρνηση, με επικεφαλής εκτελεστικό πρόεδρο της Δημοκρατίας) να περιορίζονται από μία σειρά θεοκρατικών θεσμών, που στελεχώνονται αποκλειστικά από “νομομαθείς” (κληρικούς): τον ισόβιο “Οδηγητή της Επανάστασης”, εν προκειμένω τον αγιατολλάχ Χαμενεϊ, το Συμβούλιο των Εξήντα Ειδικών που τον αναδεικνύει, τους Δώδεκα Θεματοφύλακες που ασκούν βέτο σε όλες τις υποψηφιότητες και διορίζουν την ηγεσία της Δικαιοσύνης. Σε μία ιδιόμορφη εκδοχή checks and balances α λα ιρανικά, οι Εξήντα αναδεικνύονται κάθε έξι χρόνια με λαϊκή ψήφο. Έναν ανάλογο δυισμό αποτυπώνει η ύπαρξη τακτικού στρατού και παραλλήλως Φρουρών της Επανάστασης.
Ο γεωπολιτικός προσανατολισμός που έχει επιβάλει η στενή συμμαχία του Χαμενεϊ με τους Φρουρούς της Επανάστασης είναι αυτός της στροφής προς ανατολάς, ήτοι προς την αναδυόμενη ευρασιατική ολοκλήρωση, προκειμένου να αντιμετωπισθεί ο κλοιός των αμερικανικών κυρώσεων, χωρίς να χρειασθούν εκπτώσεις στην “διεθνή συμπεριφορά” του Ιράν, ήτοι την στήριξή του στον “άξονα της αντίστασης” με κύριο αντίπαλο το Ισραήλ.
Άλλωστε η φιλοδοξία των μεταρρυθμιστών (επί της προεδρίας του Χασάν Ροχανί, με υπουργό Εξωτερικών τον Ζαρίφ) για την εξεύρεση ενός modus vivendi με τη Δύση, διαψεύσθηκε και ακυρώθηκε όταν ο Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε μονομερώς τις ΗΠΑ από τη συμφωνία του 2015 και εγκαινίασε πολιτική “μέγιστης πίεσης” κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Το εκλογικό μπλοκ που στήριξε τους μεταρρυθμιστές κατέρρευσε και στράφηκε στην αποχή.
Αυτή είναι και η πρώτη πρόκληση που αντιμετωπίζει ο Πεζεσκιάν: αποτελεί πρόεδρο οριακής νομιμοποίησης, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι η προσέλευση στις κάλπες περιορίσθηκε στο 40% κατά τον πρώτο γύρο των εκλογών, για να ανέλθει στο 49% μετά τη δική του ανέλπιστη πρόκριση.
Ο “γιατρός”, όπως αποκαλείται ο καρδιοχειρουργός το επάγγελμα νέος πρόεδρος, βρήκε τον δρόμο προς την κορυφή εκμεταλλευόμενος αφενός τις διαιρέσεις των συντηρητικών (ο φιναλίστ του δεύτερου γύρου Σαέντ Τζαλιλί είχε προσπεράσει τον πραγματικό εκλεκτό του Χαμενεϊ, Μοχάμαντ Μπακέρ Γαλιμπάφ) και αφετέρου την διάχυτη επιθυμία των δυναμικών στρωμάτων των πόλεων να δουν οικονομικές βελτιώσεις, καταπολέμηση της διαφθοράς και χαλάρωση της “πολιτικής ηθών” (επιβολή του χετζάμπ στις γυναίκες κτλ.). Παραμένει άλλωστε το Ιράν μια κοινωνία νεανική και όλως παραδόξως αρκούντως “δυτική” στις προσλαμβάνουσες και τις προσδοκίες της. Το δε γεγονός ότι ο Πεζεσκιάν έχει αζερική και κουρδική καταγωγή προφανώς τον κατέστησε δημοφιλή στις μειονότητες του πολυεθνοτικού Ιράν.
Οι διαβεβαιώσεις προς Πούτιν και Νασράλλα
Κατά την τηλεφωνική συνομιλία με τον Ρώσο ομόλογό του ο Πεζεσκιάν αναφέρθηκε στο εικοσαετές σύμφωνο εταιρικής σχέσης Ιράν-Ρωσίας, το οποίο βρίσκεται στα σκαριά από τα τέλη του 2021.
Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος είπε στον Πούτιν ότι είναι έτοιμος να υπογράψει τη συμφωνία στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της ομάδας BRICS (στην οποία από πρώτης του έτους συμμετέχει και το Ιράν) το φθινόπωρο στο Καζάν του Βόλγα. Αξιωματούχοι και από τις δύο πλευρές επιβεβαίωσαν ότι, παρά τα σκαμπανεβάσματα, το προσχέδιο της συμφωνίας εταιρικής σχέσης έχει οριστικοποιηθεί, αναμένοντας μόνο ορισμένες γραφειοκρατικές διαδικασίες στην Τεχεράνη πριν από την υπογραφή της.
Σύμφωνα με το ανακοινωθέν της ιρανικής πλευράς για τη συνομιλία, ο Πούτιν χαιρέτισε την τρέχουσα κατάσταση των σχέσεων της χώρας του με την Ισλαμική Δημοκρατία “στο υψηλότερο επίπεδο”, εκφράζοντας την ελπίδα ότι θα παραμείνουν οι ίδιες μετά την προεδρική μετάβαση στην Τεχεράνη.
Οι δεσμοί μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Ισλαμικής Δημοκρατίας εμβαθύνθηκαν ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της θητείας του Ραϊσί. Η στρατιωτική συνεργασία απέκτησε επίσης ιδιαίτερο βάθος μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στην οποία το Ιράν κατηγορείται ότι βοηθά τον σύμμαχό του με συνεχείς εξαγωγές μη επανδρωμένων πτητικών συσκευών.
Ο Πεζεσκιάν έστειλε επίσης επιστολή στον ηγέτη του κινήματος της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, Χασάν Νασράλα, τη Δευτέρα, σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων ISNA.
“Η υποστήριξη στις ομάδες αντίστασης θα συνεχιστεί δυναμικά”, έγραψε, επιβεβαιώνοντας τη στάση της Ισλαμικής Δημοκρατίας ενάντια στο “παράνομο σιωνιστικό καθεστώς”. Αυτή, κατά τον Πεζεσκιάν, “έχει τις ρίζες της στις θεμελιώδεις αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας και στις κατευθυντήριες γραμμές που θέτει ο Ανώτατος Ηγέτης”.
Διαθέτοντας ένα από τα μεγαλύτερα οπλοστάσια βαλλιστικών πυραύλων στη Μέση Ανατολή, το Ιράν προμηθεύει τους μαχητικούς συμμάχους του, κυρίως τη Χεζμπολάχ, με προηγμένη πυραυλική τεχνολογία, μετατρέποντας τη σιιτική ομάδα στη μεγαλύτερη ένοπλη απειλή για το Ισραήλ στα σύνορά του.
Τη Δευτέρα, έκθεση του Reuters βασισμένη σε ανάλυση δορυφορικών εικόνων και επιβεβαίωση από τρεις ανώνυμες ιρανικές πηγές αποκάλυψε ότι η Ισλαμική Δημοκρατία επεκτείνει πρόσφατα δύο εγκαταστάσεις κατασκευής πυραύλων και drone εκτός της Τεχεράνης.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")