Εχει πετύχει πολιτισμική και θρησκευτική διείσδυση προσφέροντας διάφορα προγράμματα σε Αφρικανούς, κυρίως νέους, τους οποίους εκπαιδεύει στην Τουρκία προτού επιστρέψουν στις χώρες τους ως οιονεί πρεσβευτές των τουρκικών θέσεων. Μάλιστα, έχοντας εδώ και 12 και πλέον χρόνια απελευθερώσει το καθεστώς βίζας για αρκετούς Αφρικανούς, τους διευκολύνει να επισκέπτονται με χαμηλό κόστος την Τουρκία, πολλαπλασιάζοντας έτσι την κοινωνική και επιστημονική διάδραση.
Σε διπλωματικό επίπεδο, η Αγκυρα επιχειρεί να εκμεταλλευθεί τη δυναμική της Αφρικής στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, χρησιμοποιώντας λόγο αντισυστημικό, αντιδυτικό και αντιαποικιακό. Εμφανίζεται ως μια ανερχόμενη, μεσαία δύναμη με ευρύτερη εμβέλεια, η οποία υποτίθεται πως έχει τον τρόπο της στην προσέγγιση με τον «παγκόσμιο νότο», γιατί μεταξύ άλλων έχουν ανάλογες βλέψεις: την αλλαγή των υφιστάμενων συσχετισμών και της δυτικόστροφης τάξης πραγμάτων ώστε να εισακούονται οι λιγότερο ισχυροί του πλανήτη. Εχοντας αναπτύξει τον ρόλο του προστάτη των κατατρεγμένων και αδικημένων μουσουλμάνων ανά τον κόσμο, επιχειρεί να αναδειχθεί σε μια δύναμη που αφουγκράζεται τις ανησυχίες των αφρικανικών ηγεσιών και θέλει να τις στηρίξει μέσω επιχειρηματικών συμφωνιών, χωρίς όμως να προσβλέπει σε εκμετάλλευσή τους, όπως παραδοσιακά έκαναν οι «κακοί Δυτικοί αποικιοκράτες». Τους οποίους συχνά ανερυθρίαστα ονοματίζει ακόμη και ο ίδιος ο πρόεδρος Ερντογάν ώστε να γίνεται πιο αρεστός στα τοπικά ακροατήρια και στις ηγεσίες.
Από την άλλη, «πλασάρει» στους Δυτικούς της εταίρους, και δη στους Αμερικανούς, το αφήγημα ότι η παρουσία και οι προσβάσεις της Τουρκίας στην Αφρική λειτουργούν συχνά αντιθετικά με τα συμφέροντα της Ρωσίας και δευτερευόντως της Κίνας. Προσοχή: όχι υπέρ των Δυτικών, αλλά εις βάρος των ανταγωνιστών τους. Ενίοτε αυτό μπορεί να είναι αλήθεια, αλλά στην πράξη η Αγκυρα εξυπηρετεί αποκλειστικά και μόνο τα δικά της συμφέροντα. Η προστιθέμενη αξία της Αγκυρας στο παιχνίδι επιρροής στην Αφρική είναι αναντίρρητα η Turkish Airlines, η οποία πετάει στα περισσότερα σημεία της ηπείρου από κάθε άλλη ξένη αεροπορική εταιρεία. Υπάρχουν επιπρόσθετα εμπορικά, ενεργειακά και ιδίως κατασκευαστικά τουρκικά συμφέροντα που δίνουν ώθηση στις προσπάθειες της Αγκυρας.
Η Τουρκία προσεγγίζει την Αφρική με στρατηγικό τρόπο, θέλοντας να αναπτύξει εστίες επιρροής και να τις εμπεδώσει. Βλέπει ευκαιρίες στην αφρικανική ήπειρο και επιδιώκει να διευρύνει το αποτύπωμά της στα περισσότερα κράτη. Εχει πλάνο και μέθοδο, ωστόσο ξοδεύει σημαντικά κεφάλαια (τα εξαργυρώνει με τη συμμετοχή εταιρειών της σε μεγάλα έργα και αμυντικά συμβόλαια) και ίσως στο μέλλον υπερεκτείνει τις δυνατότητές της, ενώ σταδιακά και ο ανταγωνισμός θα μεγαλώνει. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Αγκυρα, πάντως, είναι η μεγαλομανία της τωρινής της ηγεσίας και η συνακόλουθη ανάγκη να κάνει συνεχή επίδειξη ισχύος πολύ πέρα από τα σύνορά της.
*O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
Πηγή: Η Καθημερινή