Ο όγκος του ρωσικού πετρελαίου που μεταφέρεται από κακώς συντηρημένα και ελλιπώς ασφαλισμένα δεξαμενόπλοια έχει αυξηθεί από 2,4 εκατ. βαρέλια την ημέρα τον Ιούνιο του 2023 σε 4,1 εκατ. τον Ιούνιο του 2024, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε από τη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου (KSE) τη Δευτέρα.
Οπως αναφέρουν οι FT, η τάση αυτή έρχεται καθώς οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Ιαπωνία και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι στοχεύουν όλο και περισσότερο τις παγκόσμιες ασφαλιστικές εταιρείες και τους πλοιοκτήτες σε μια προσπάθεια να πατάξουν την ικανότητα της Μόσχας να παράγει έσοδα για τον πόλεμο της στην Ουκρανία. Πρόσθεσαν επίσης στον κατάλογο κυρώσεων εταιρείες και μεμονωμένα πλοία που συνδέονται με τον ρωσικό σκιώδη στόλο.
«Οι κυρώσεις σε δεξαμενόπλοια ήταν αρκετά αποτελεσματικές, αλλά η εκστρατεία προσδιορισμού ήταν πολύ περιορισμένη για να περιορίσει πραγματικά τον σκιώδη στόλο της Ρωσίας», δήλωσε ο Benjamin Hilgenstock, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης του KSE.
Πρόσθεσε ότι οι κυρώσεις θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν «συστηματικά» για να επιβληθεί η απαίτηση για επαρκή ασφάλιση κατά των πετρελαιοκηλίδων και, με τον τρόπο αυτό, «να αντιμετωπιστεί η σοβαρή και επείγουσα περιβαλλοντική απειλή που απορρέει από τον σκιώδη στόλο».
Πολλά από αυτά τα σκάφη πλέουν τακτικά σε πολυσύχναστα ευρωπαϊκά ύδατα, όπως η Βαλτική Θάλασσα, τα στενά της Δανίας και τα στενά του Γιβραλτάρ, αυξάνοντας τον κίνδυνο περιβαλλοντικών καταστροφών για την ΕΕ και τις γειτονικές χώρες.
Η KSE προτείνει τη δημιουργία ζωνών «ελεύθερων από σκιές» στα ευρωπαϊκά ύδατα για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων. Διαφορετικά, μια καταστροφή «περιμένει να συμβεί στο κατώφλι της Ευρώπης», υποστηρίζει η έκθεση. «Ο αδύναμος κρίκος του ρυθμιστικού πλαισίου, σε συνδυασμό με τον δραματικά διευρυμένο ρόλο των σκιωδών δεξαμενόπλοιων στο ρωσικό εμπόριο πετρελαίου, σημαίνει ότι μια μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή είναι μόνο θέμα χρόνου».
Τον Ιούνιο του 2024, το 70% του θαλάσσιου πετρελαίου της Ρωσίας μεταφερόταν από τον σκιώδη στόλο, για τη συγκρότηση του οποίου η Ρωσία εκτιμάται ότι δαπάνησε 10 δισ. δολάρια, σύμφωνα με το KSE. Αυτό περιελάμβανε το 89% των συνολικών αποστολών αργού πετρελαίου της Ρωσίας, τα περισσότερα από τα οποία διαπραγματεύονταν πάνω από το ανώτατο όριο τιμής των 60 δολαρίων ανά βαρέλι από τα μέσα του 2023, και το 38% των εξαγωγών πετρελαιοειδών της Ρωσίας.
Με τη συγκρότηση αυτού του στόλου, η Μόσχα διέκοψε τους δεσμούς με τις χώρες του συνασπισμού για το ανώτατο όριο τιμών που πίεζαν τις παγκόσμιες ασφαλιστικές εταιρείες να συμμορφωθούν με το καθεστώς κυρώσεων, μειώνοντας τις επιλογές της Ρωσίας σε κυρίως εγχώριες ασφαλιστικές εταιρείες.
Αυτό δημιούργησε σημαντικές ανησυχίες σχετικά με την ποιότητα, την αξιοπιστία και το εύρος της εν λόγω κάλυψης. Ο συνδυασμός της ηλικίας των δεξαμενόπλοιων - που κατά μέσο όρο είναι 18 ετών - και της έλλειψης επαρκούς ασφάλισης καθιστά τα πλοία αυτά εξαιρετικά επικίνδυνα, υποστηρίζει η έκθεση του KSE.
Οι κίνδυνοι αυξάνονται ακόμη περισσότερο από τη χρήση από τον στόλο ανώνυμων δομών ιδιοκτησίας από κράτη με γκρίζα σημαία. Συχνά περιλαμβάνουν πολλαπλούς μεσάζοντες, όπως Βρετανούς λογιστές και εταιρείες με έδρα το Ντουμπάι, που κρύβονται μέσα από στρώματα εταιρικών οντοτήτων, όπως διαπίστωσε πρόσφατη έρευνα των FT.
Οι συντάκτες της έκθεσης του KSE υποστήριξαν ότι σε περίπτωση προβλήματος, τα ευρωπαϊκά κράτη θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν κόστος καθαρισμού που θα ανέρχεται σε δισεκατομμύρια ευρώ.
Έχουν ήδη συμβεί αρκετά ατυχήματα με σκιώδη πλοία που συνδέονται με τη Ρωσία. Τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, ένα 15χρονο σκιώδες δεξαμενόπλοιο Andromeda Star συγκρούστηκε με ένα άλλο πλοίο κοντά στη Δανία. Δεν χύθηκε πετρέλαιο, καθώς βρισκόταν καθ' οδόν προς τη Ρωσία, για εκφόρτωση.
Τα τελευταία δύο χρόνια, τέσσερα σκάφη του ρωσικού σκιώδους στόλου έχουν χάσει την ισχύ των μηχανών τους, συμπεριλαμβανομένων περιστατικών στα Δαρδανέλια και στα στενά της Δανίας.
Τα πλοία του σκιώδους στόλου που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά πετρελαίου από άλλους κυρωμένους πωλητές παρουσίασαν επίσης βλάβες στις μηχανές, αναδεικνύοντας προβλήματα συντήρησης και εκρήξεις. Τον Μάιο του 2023, ένα πλοίο υπό σημαία Γκαμπόν ηλικίας 27 ετών και χωρητικότητας 700.000 βαρελιών που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά ιρανικού πετρελαίου υπέστη μεγάλη έκρηξη κοντά στην Ινδονησία. Ήταν άδειο εκείνη τη στιγμή.
Αρκετά πλοία του σκιώδους στόλου έχουν εμπλακεί σε πετρελαιοκηλίδες, ενώ ορισμένα εγκατέλειψαν τον τόπο του συμβάντος αφού προκάλεσαν περιβαλλοντική ζημία. Το 2019, το 23χρονο Ceres I, το οποίο είχε προηγουμένως εμπλακεί στο εμπόριο πετρελαίου του Ιράν, συγκρούστηκε με άλλο δεξαμενόπλοιο κοντά στη Σιγκαπούρη, έσβησε το σήμα του και προσπάθησε να διαφύγει πριν συλληφθεί από την ακτοφυλακή της Μαλαισίας.