Στη συνέντευξη, απαντά στις ερωτήσεις της εφημερίδας «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» για τη Συρία, την Τουρκία, το Ισραήλ, τον Τραμπ, τον Πούτιν και το αν βρισκόμαστε στις απαρχές ενός νέου Παγκοσμίου Πολέμου.
– Υπάρχει εύλογη πιθανότητα η Συρία να βγει από τη φρίκη της δικτατορίας και του εμφυλίου ως μια ενωμένη, σταθερή χώρα;
– Υπάρχει πάντα ελπίδα ότι η Συρία θα γίνει μια ανεκτική και ειρηνική δημοκρατία. Γιατί να μην ισχύει το ίδιο για όλα τα αραβικά κράτη; Μου κάνουν συχνά την ίδια ερώτηση για τη Ρωσία. Οχι, οι Ρώσοι δεν είναι όλοι προγραμματισμένοι να ζουν σε δικτατορίες. Ωστόσο, η δικτατορία είναι μια πολιτιστική συνήθεια στην οποία η Ρωσία διολισθαίνει επανειλημμένως. Μια μέρα αυτό θα αλλάξει.
Το μέλλον της Συρίας δεν εξαρτάται από την Αμερική ή τη Βρετανία εξαρτάται από τον συριακό λαό. Η Συρία είναι ένα κράτος πολλών εθνοτήτων και θρησκειών, και θα μπορούσε εύκολα να λειτουργήσει ως τέτοιο. Eχει μια τεράστια, μορφωμένη ελίτ. Είναι μία χώρα κοσμοπολίτικη και τυλιγμένη στην ιστορία. Είναι το κέντρο του αραβικού κόσμου, από την εποχή του Μωαβία και του Σαλαντίν, και το κέντρο του σύγχρονου αραβικού εθνικισμού. Η πτώση του Ασαντ και ο σχηματισμός μιας υπεύθυνης κυβέρνησης που θα δηλώνει ότι επιθυμεί να ζήσει ειρηνικά με το Ισραήλ θα μπορούσε να αποτελέσει αλλαγή υποδείγματος για ολόκληρο τον αραβικό κόσμο.
Αυτά είναι τα ελπιδοφόρα νέα. Μιλάμε όμως για τη Μέση Ανατολή, όπου υπάρχει μόνο μία δημοκρατία –κι αυτή ελαττωματική–, όπου υπάρχει ευρεία υποστήριξη για τους τζιχαντιστές και την πολιτική βία. Το ερώτημα της χρονιάς είναι: ποιος είναι ο Αλ Γκολάνι; Οι καταβολές του δεν είναι απλώς αόριστα ισλαμιστικές: ήταν μέλος του ISIS και της Αλ Κάιντα, εργάστηκε για τον ίδιο τον Αλ Μπαγκντάντι. Κυβέρνησε το Ιντλίμπ με πραγματισμό, αλλά με ισλαμιστικό αυταρχισμό. Ωστόσο, είναι σαφώς πολύ μορφωμένος και εκλεπτυσμένος, γόνος μιας επιφανούς οικογένειας.
Είναι πολύ ασυνήθιστο για ισλαμιστές και τζιχαντιστές να παραμερίζουν τις απόψεις τους και να ασπάζονται τη φιλελεύθερη δημοκρατία και την ανεκτικότητα. Αν ο Αλ Γκολάνι το κάνει, θα εξελιχθεί από τρομοκράτη τζιχαντιστή πολέμαρχο στον ιδρυτή μιας νέας Συρίας και θα είναι ένας από τους σπουδαίους άνδρες αυτού του 21ου αιώνα.
Η πιο απαισιόδοξη εκδοχή εστιάζει στο ότι η Συρία είναι ένα από τα κράτη που δημιούργησαν οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (Γαλλία, Βρετανία) μετά την Οθωμανική Αυτοκρατορία και ότι όπως τα άλλα (Ιράκ, Λίβανος), δεν λειτούργησε ποτέ σωστά. Στο μέλλον, θα είναι μία ομοσπονδιακή οντότητα, που θα συναπαρτίζεται από τους Σουνίτες, τους Αλαουίτες και τους αυτόνομους Κούρδους, και που θα γίνει πεδίο ανταγωνισμού ξένων δυνάμεων. Το Ιράν και η Ρωσία είναι πλέον εκτός παιχνιδιού, αλλά τα αμερικανικά στρατεύματα παραμένουν εκεί. Η Τουρκία, που το 2016 εισέβαλε στη Συρία και δημιούργησε μια ζώνη κατοχής και τη δική της πληρεξούσια πολιτοφυλακή, τώρα επιτίθεται στους Κούρδους, ενώ στα νότια το Ισραήλ έχει καταλάβει μια μικρή ζώνη του στο όρος Ερμών. Υπάρχει λοιπόν και μια λιγότερο ελπιδοφόρο ανάλυση. Ας περιμένουμε να δούμε.
– Ποιο είναι το δίδαγμα που πρέπει να αντλήσουμε από την ταχεία κατάρρευση ενός αυταρχικού καθεστώτος που έμοιαζε σταθερό;
– Δεν νομίζω ότι θεωρείτο σταθερό, αλλά έχετε δίκιο ότι οι αναλυτές και οι τοπικές δυνάμεις πίστευαν ότι ο Ασαντ είχε επιβιώσει και ότι θα μπορούσε να ανακτήσει περισσότερα εδάφη. Το προφανές δίδαγμα είναι ότι οι δικτατορίες πέφτουν συχνά – κάτι που δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει. Τα απολυταρχικά καθεστώτα είναι συχνά άκαμπτα. Τείνουν να καταστρέφουν τις κρατικές δομές και καταλήγουν να λειτουργούν όπως μία μαφιόζικη οικογένεια. Αυτή ήταν η περίπτωση και των Ασαντ.
Η πτώση της δυναστείας πάντως θα μπορούσε να αποκαλύψει την αδυναμία άλλων δικτατοριών στην περιοχή. Αντιστρόφως, η επιτυχία της HTS θα μπορούσε να ενθαρρύνει τον σουνιτικό ισλαμισμό σε άλλα κράτη, με την ενθάρρυνση της Τουρκίας.
Πέρα από τη Μέση Ανατολή, ένας από τους λόγους που ο Πούτιν στήριξε τον Ασαντ ήταν η απειλή που ένιωσε όταν είδε το λιντσάρισμα του Καντάφι στη Λιβύη. Αναμφισβήτητα, η πτώση αυτού του υποστηριζόμενου από τη Ρωσία δικτάτορα θα μπορούσε να εκθέσει τον ίδιο τον Πούτιν και να προκαλέσει μετα-δονήσεις σε μέρη όπως η Γεωργία και αλλού.
– Η Τουρκία έχει αναδειχθεί ως ο περιφερειακός παίκτης με τη μεγαλύτερη επιρροή στη Συρία. Θα μπορούσε το νέο καθεστώς να γίνει πελάτης της Αγκυρας; Ή μήπως η κληρονομιά της οθωμανικής κυριαρχίας σημαίνει ότι θα υπάρξει αντίσταση στην τουρκική επιρροή;
– Οποιος κι αν είναι στην εξουσία στην Τουρκία, είτε κοσμικός στρατηγός είτε ισλαμιστής, αντιτίθεται βίαια στη δημιουργία κουρδικού κράτους, που θα μπορούσε να ενθαρρύνει τις αποσχιστικές τάσεις των Κούρδων και την τρομοκρατία εντός της Τουρκίας. Αυτή είναι η πρώτη προτεραιότητα του Ερντογάν στη Συρία. Δεύτερον, το κίνημά του είναι παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, όπως και η Χαμάς. Παρόλο που δεν ελέγχει τον Αλ Γκολάνι και το HTS, είναι κατά κάποιον τρόπο σύμμαχός τους και η άνοδός τους είναι προς όφελός του. Τρίτον, έχει 3 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που θέλει να τους επιστρέψει στη Συρία. Τέταρτον, η Τουρκία είναι ένα ιμπεριαλιστικό κράτος με νεοοθωμανικές φιλοδοξίες στην περιοχή που ήλεγχαν οι Οθωμανοί από το 1516 έως το 1918. Τώρα η Τουρκία βρίσκεται ξανά στη Συρία, με στρατεύματα επί του πεδίου. Σε αντίθεση με το Ισραήλ, που πυροδοτεί άγριες διαμαρτυρίες με οποιαδήποτε κίνησή του, κανείς δεν αμφισβήτησε την τουρκική κατοχή στη Συρία, ούτε γκρίνιαξε για την προέλαση των Τούρκων στα κουρδικά εδάφη. Αν δεν τα κάνει θάλασσα [ο Ερντογάν], αυτή θα είναι η στιγμή της Τουρκίας.
– Το Ισραήλ του Νετανιάχου έχει πετύχει εντυπωσιακές στρατιωτικές νίκες τους τελευταίους 14 μήνες, αλλά η φήμη του έχει αμαυρωθεί σημαντικά. Είναι μία χώρα στην εμπροσθοφυλακή της μάχης για μία διεθνή τάξη που διέπεται από κανόνες ή μία χώρα που υπονομεύει αυτό το όραμα;
– Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Τόσο η Τουρκία όσο και το Ισραήλ είναι δυτικοί σύμμαχοι που βρίσκονται σε ημιάγρια κατάσταση. Το Ισραήλ φέτος έδωσε έναν υπαρξιακό αγώνα επιβίωσης. Το πλήρωσε σε θησαυρό, αίμα και παγκόσμια κατακραυγή. Αλλά σε αυτήν την περιοχή, τίποτα δεν είναι πιο εύγλωττο από την επιτυχία. Ενώ ο τρόπος που διεξήγαγε τον πόλεμο στη Γάζα ήταν κατά καιρούς αμφιλεγόμενος τόσο ηθικά όσο και στρατιωτικά, τελικά νίκησε ολοκληρωτικά τη Χαμάς. Στη συνέχεια, νίκησε τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο – και έπληξε το εύθραυστο οικοδόμημα της ιρανικής ισχύος. Αποκαταστάθηκε, συνεπώς, ως περιφερειακή δύναμη.
Αλλά η εικόνα του έχει πληγεί βαθιά – σχεδόν εξίσου εξαιτίας των φαιδρά μοχθηρών δηλώσεων των ακροδεξιών υπουργών (Μπεν-Γκβιρ, Σμότριτς), που θα έπρεπε να είναι στη φυλακή και όχι στην κυβέρνηση, όσο εξαιτίας των στρατιωτικών του επιλογών. Δύο πράγματα ισχύουν ταυτόχρονα: Το Ισραήλ βρίσκεται υπό τον έλεγχο μιας καταστροφικής κυβέρνησης και ενός ηγέτη που φαίνεται αποφασισμένος να απομονώσει τη χώρα διεθνώς και να υπονομεύσει τη δημοκρατία της και την ίδια στιγμή βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της υπεράσπισης των δυτικών αξιών ενάντια στο Ιράν, στη Χαμάς κ.ο.κ., που είναι θανάσιμοι εχθροί όλων όσων υποστηρίζουν οι δυτικές δημοκρατίες. Εν μέρει, η πτώση των Ασαντ είναι ένα επίτευγμα του Ισραήλ και των νικών του επί του Ιράν και της Χεζμπολάχ.
– Ανησυχείτε ότι το Ισραήλ μπορεί να επιχειρήσει αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη το 2025, ίσως με την υποστήριξη της νέας, έντονα αντιιρανικής κυβέρνησης των ΗΠΑ;
– Πολλά μπορεί να πάνε στραβά, αλλά, όπως δείχνουν οι πρόσφατες ισραηλινές επιχειρήσεις και η πτώση του Aσαντ, πολλά μπορούν να πάνε σωστά. Η Αμερική υπό τον Τραμπ πρέπει να προσφέρει στο Ιράν την ευκαιρία να ξαναγίνει μία κανονική χώρα που φροντίζει τον λαό της και δεν επιδιώκει την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, την ιμπεριαλιστική επέκταση και το χάος διεθνώς. Δεν είναι σαφές εάν ο δικτάτορας Χαμενεΐ θα μπορούσε να το αποδεχτεί αυτό. Αν επιμείνει να επιδιώκει μια σιιτική ισλαμική αυτοκρατορία και τον αφανισμό του Ισραήλ, τότε οποιαδήποτε κυβέρνηση των ΗΠΑ θα έπρεπε να εξετάσει το ενδεχόμενο καταστροφής του πυρηνικού προγράμματος. Η πτώση της Ισλαμικής Δημοκρατίας είναι ουσιαστικός στόχος κάθε κυβέρνησης των ΗΠΑ – εκτός εάν αποδειχθεί πολύ πιο ευέλικτη.
– Μπορεί ο Πούτιν να κερδίσει ακόμα στην Ουκρανία; Θα τον αφήσει ο Τραμπ;
– Ναι, ο Πούτιν μπορεί να επικρατήσει σε κάποιο βαθμό: να διατηρήσει τα εδάφη που κατέλαβε στο Ντονμπάς, μαζί με την Κριμαία – κάτι που δεν αρκεί ώστε να δικαιολογήσει, βάσει των ρωσικών συμφερόντων, το φρικτό κόστος σε αίμα αυτού του περιττού πολέμου. Προβλέπω ότι ο Τραμπ θα είναι πιο σκληρός με τον Πούτιν από ό,τι δείχνει. Προβλέπω επίσης ότι αρχικά θα δώσει χώρο στον Νετανιάχου, αλλά γρήγορα θα χάσει την υπομονή του με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό και τους μεσσιανικούς ρατσιστές που τον περιστοιχίζουν. Τότε θα τους πιέσει για να κάνουν τις παραχωρήσεις που θα χρειαστούν για τη συμφωνία για τη Μέση Ανατολή που μπορούσε να σφραγίσει την υστεροφημία του.
– Eχουν δίκιο ορισμένοι σχολιαστές ότι ζούμε τα πρώτα στάδια του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου;
– Ναι – όλοι αυτοί οι πόλεμοι συνδέονται. Η παρουσία βορειοκορεατικών στρατευμάτων στην Ουκρανία είναι η πρώτη φορά που στρατιωτικές δυνάμεις της Ανατολικής Ασίας πολεμούν στην Ευρώπη μετά τους Μογγόλους τον 13ο αιώνα.
– Είναι η λογική της ισχύος πιο διαδεδομένη στην παγκόσμια σκηνή από οποιοδήποτε άλλο σημείο μετά το 1945;
– Σωστά. Ζούμε την επιστροφή στην παραδοσιακή γεωπολιτική. Η 75χρονη περίοδος της Μακράς Ειρήνης ήταν μοναδική στην παγκόσμια Ιστορία. Τώρα επιστρέφουμε στο τουρνουά ισχύος για πολλούς παίκτες που ήταν το παγκόσμιο παιχνίδι καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας – αλλά τώρα με μοναδικά χαρακτηριστικά: πιο παγκοσμιοποιημένο και με τον πανταχού παρόντα κίνδυνο των πυρηνικών. Η παγκόσμια αταξία έχει επανέλθει, με πολύ επικίνδυνη μορφή.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")