Για να φτάσουμε ώς εδώ, η κατασκευή μιας τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) που θα προσεγγίζει ή και θα ξεπερνάει τις ικανότητες του ανθρώπινου νου, πέρασε μέσα από χειμώνες και από φάσεις μεγάλων προσδοκιών.
Το έτος-ορόσημο των πρόσφατων εξελίξεων είναι το 2017, όταν μια ομάδα ερευνητών της Google δημοσιεύει ανοιχτά μια μελέτη για έναν αλγόριθμο βαθιάς μάθησης. Ο επονομαζόμενος «Μετασχηματιστής» ξεκινάει τότε έναν πολυμέτωπο πόλεμο, διακύβευμα του οποίου εξακολουθούν έως σήμερα να είναι τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (ΜΓΜ), λογισμικά μ’ άλλα λόγια, τα οποία εφαρμόζοντας μαθηματικές σχέσεις είναι σε θέση να προβλέπουν την επόμενη κατάλληλη λέξη, αριθμό ή πίξελ μέσα σε ένα ογκώδες σώμα δεδομένων.
Η OpenAI, με την οικονομική βοήθεια της Microsoft, ήταν η πρώτη που αξιοποίησε αυτόν τον αλγόριθμο, κατοχυρώνοντας ένα σημαντικό τεχνολογικό προβάδισμα με την κυκλοφορία του ChatGPT, το οποίο έκανε αμέσως αίσθηση παγκοσμίως. Την ίδια ώρα, μια βρετανική εταιρεία, η DeepMind, αν και δεν είχε αρχικά εμπλοκή στα ΜΓΜ, επιστρατεύτηκε απ’ την Google για να γίνει η ναυαρχίδα της στην επιδίωξη της υπεροχής.
Εκτοτε, Microsoft και Google δίνουν έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων, μέσω της OpenAI και της DeepMind για την επικράτηση στο άκρως ανταγωνιστικό πεδίο. Προσλαμβάνουν ταλέντα πληρώνοντας υπέρογκα ποσά, αγοράζουν τσιπ σαν να μην υπάρχει αύριο, επενδύουν στην πυρηνική ενέργεια και σε κέντρα δεδομένων για να καλύψουν τις αυξανόμενες ανάγκες των μοντέλων τους. Διακηρυγμένος στόχος των ιδρυτών τους, Σαμ Αλτμαν και Ντέμη Χασάμπη αντίστοιχα, είναι η γενική τεχνητή νοημοσύνη (ΓΤΝ). Το 2017 όμως ήταν έτος-ορόσημο για έναν ακόμα λόγο. Ηταν η χρονιά που ο Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι «όποιος γίνει ηγέτης στην ΤΝ θα γίνει και κυβερνήτης του κόσμου όλου», και η χρονιά που η Κίνα δημοσίευσε μια στιβαρή στρατηγική για την ΤΝ, της οποίας ο στόχος ήταν να μετατραπεί η χώρα ώς το 2030 «στο μεγαλύτερο κέντρο καινοτομίας της ΤΝ στον κόσμο».
Πριν από λίγες μέρες, με το φθηνό της μοντέλο, μια «μικρή» κινεζική εταιρεία, η DeepSeek (η οποία χρειάστηκε το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 6 εκατ. δολαρίων για να το εκπαιδεύσει), κατόρθωσε να νικήσει τους πρωτοπόρους των ΗΠΑ και να στρέψει το παγκόσμιο ενδιαφέρον πάνω της.
Μετά την ανακοίνωση των εντυπωσιακών αποτελεσμάτων της DeepSeek, στις ΗΠΑ επικρατεί έντονη ανησυχία. Μήπως η επένδυση των 500 δισ. δολαρίων σε σχετικές υποδομές –ονόματι Stargate– που ανακοίνωσε την πρώτη μέρα της θητείας του ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, είναι τελικά υπερτιμημένη και αχρείαστη; Μήπως οι προβλέψεις για την περαιτέρω άνοδο της αξίας των κατασκευαστών των τσιπ, της Nvidia προεξαρχούσης, είναι ανυπόστατες; Οι κίνδυνοι που προκύπτουν απ’ την προοπτική μιας αποεπένδυσης ή έκρηξης της φούσκας, αλλά και οι αβεβαιότητες που απορρέουν απ’ τη ρευστότητα των κανόνων του παιχνιδιού προκαλούν συζητήσεις και στην Ευρώπη, η οποία παραμένει εν πολλοίς παρατηρητής, ανάμεσα στα κολοσσιαία μεγέθη των αντιμαχόμενων δυνάμεων.
Το θέμα αναπόφευκτα διχάζει γιατί το διακύβευμα είναι τεράστιο. Αυτός που θα φτάσει πρώτος στη ΓΤΝ, αν κάτι τέτοιο καταστεί ποτέ εφικτό μέσω των ΜΓΜ, θα έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα στα χέρια του. Γνωρίζοντας τη σημασία μιας τέτοιας ανακάλυψης, όλοι μεθούν με τις πρόσκαιρες νίκες τους γιατί πιστεύουν ότι αυτές προοιωνίζονται το μεγάλο έπαθλο.
Στην πορεία ωστόσο χάνεται συχνά απ’ το οπτικό πεδίο το ουσιαστικό επίμαχο, ο άνθρωπος, κι αυτό είναι το πιο επικίνδυνο.
Κρατικοί κι επιχειρηματικοί γίγαντες ανταγωνίζονται σκληρά και τζογάρουν για κάτι που μπορεί να φέρει ένα μεγάλο αποτέλεσμα σε ένα πολύ μακρινό μέλλον, αδιαφορώντας για τα προβλήματα που ταλανίζουν τον πλανήτη και τους κατοίκους του, σήμερα.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")