Οι παγκόσμιες χρηματοοικονομικές αγορές διήνυσαν πέρυσι τη χειρότερη κρίση μετά την Υφεση του '29. Χρεοκόπησαν μεγάλοι επενδυτικοί όμιλοι. Αλλοι εξαγοράστηκαν φθηνά και κατάφεραν να επιβιώσουν με κρατικά κεφάλαια. Τα διεθνή χρηματιστήρια υπέστησαν απώλειες άνω του 50%. Τα spread επιτοκίων εκτοξεύθηκαν στα ύψη. Ξέσπασε βαθύτατη κρίση ρευστότητας και πίστωσης. Πολλές αναδυόμενες οικονομικές δυνάμεις προσέφυγαν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Τι επιφυλάσσει το 2009; Τα χειρότερα παρήλθαν ή επέρχονται; Δίχως αμφιβολία, οι ΗΠΑ θα βιώσουν τη χειρότερη ύφεση των τελευταίων δεκαετιών, μια βαθιά και παρατεταμένη κρίση που θα διαρκέσει 24 μήνες, μέχρι τα τέλη του 2009. Ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία θα συρρικνωθεί. Βρετανία, ηπειρωτική Ευρώπη, Καναδάς, Ιαπωνία και άλλες οικονομίες του ανεπτυγμένου κόσμου θα είναι εγκλωβισμένες σε ύφεση. Ελλοχεύει ο κίνδυνος μιας απότομης προσγείωσης των αναδυόμενων αγορών. Μέσα από το εμπόριο, τον χρηματοοικονομικό κλάδο και τις ισοτιμίες των χωρών αυτών θα περάσουν οι κλυδωνισμοί της παγκόσμιας οικονομίας και των διεθνών αγορών. Στις ανεπτυγμένες οικονομίες, η μεγαλύτερη πτώση της ζήτησης από την προσφορά οδηγεί σε υποτονικές αγορές αγαθών και υπηρεσιών. Η συνακόλουθη πτώση της απασχόλησης θα αναχαιτίσει την αύξηση του κόστους εργασίας. Σε συνδυασμό και με την πτώση των τιμών των εμπορευμάτων, ο πληθωρισμός στον ανεπτυγμένο κόσμο θα προσγειωθεί στο 1%, πυροδοτώντας φόβους για αποπληθωρισμό.
Από τον αποπληθωρισμό καλλιεργείται «τρύπα ρευστότητας». Τα ονομαστικά επιτόκια οδηγούνται σε επίπεδα κάτω του μηδενός, ακυρώνοντας την ευεργετικότητα μιας χαλαρής νομισματικής πολιτικής. Η πτώση των τιμών μεταφράζεται σε αύξηση του πραγματικού κόστους κεφαλαίου και της πραγματικής αξίας των χρεών, παρατείνοντας την πτώση στην κατανάλωση και τις επενδύσεις.
Η τρέχουσα οικονομική κρίση πυροδοτήθηκε από τη φούσκα στην αμερικανική αγορά ακινήτων, αλλά δεν προκλήθηκε από αυτήν. Η υπερβολική έκθεση των Αμερικανών ήταν σε πολλά δάνεια για την αγορά κατοικίας ή επαγγελματικής στέγης, την αύξηση της κατανάλωσης υπερχρεώνοντας πιστωτικές κάρτες, την αγορά αυτοκινήτου ή τη χρηματοδότηση σπουδών. Υπερβολές έγιναν, επίσης, στην αγορά τιτλοποίησης, μέσα από την οποία μετέτρεπαν οι τράπεζες πάσης φύσεως ενεργητικό σε ομόλογα για να το πουλήσουν μέσα από περίπλοκα πιστωτικά παράγωγα. Περιφερειακές κυβερνήσεις δανείστηκαν αδρά. Πραγματοποιήθηκαν πολλές εξαγορές μέσα από πίστωση. Η αγορά εταιρικών ομολόγων θα υποστεί τεράστιες απώλειες λόγω της εκτόξευσης των επισφαλειών.
Φυσικά, αυτή η παθογένεια δεν περιορίστηκε στις ΗΠΑ. Δημιουργήθηκαν αδικαιολόγητες υπεραξίες, επίσης, στις αγορές εμπορευμάτων και τους κλάδους των ιδιωτικών κεφαλαίων επένδυσης (private equity funds) και των κεφαλαίων αντιστάθμισης κινδύνου (hedge funds). Σήμερα, συνεπώς, εκρήγνεται η μεγαλύτερη φούσκα περιουσιακών στοιχείων και πίστωσης στην ανθρώπινη ιστορία. Οι τιμές των αξιών θα υποστούν πρόσθετες πιέσεις.
Το 2009, η παγκόσμια οικονομία θα βρίσκεται σε ύφεση και το χρηματοπιστωτικό σύστημα θα εξακολουθεί να είναι κλονισμένο, με νέες απώλειες και χρεοκοπίες. Οι κυβερνήσεις του ανεπτυγμένου και του αναδυόμενου κόσμου πρέπει να αντιδράσουν συντονισμένα και αποτελεσματικά για να καταφέρει να ανασυγκροτηθεί ο οικονομικός τομέας μέσα στο 2010.
Ο Νουριέλ Ρουμπίνι είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και πρόεδρος της RGE Monitor.
(Από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 03/01/2009)