Απέραντοι παγετώνες, αλλά και πυκνές τροπικές ζούγκλες που εξαπλώνονταν κάτω από τη ζέστη και τις σφοδρές βροχοπτώσεις, φαίνεται πως κυριαρχούσαν στην Ελλάδα πριν από 500.000 χρόνια. Για πρώτη φορά επιστήμονες εξέτασαν τους σταλακτίτες ενός σπηλαίου στο Κιλκίς και «ξεκλείδωσαν» τα φυλαγμένα μυστικά για το κλίμα που επικρατούσε στη χώρα μας εκείνη την αρχέγονη εποχή!
«Ένα κλιματικό αρχείο! Έτσι θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε τους σταλακτίτες που δημιουργούνται μέσα σε ένα σπήλαιο στη διάρκεια χιλιάδων χρόνων», λέει στα «ΝΕΑ» η κ. Ασπασία Αντωνέλου, που είναι υποψήφια διδάκτορας Πετρολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών. «Όταν τους εξετάσαμε, μας δόθηκε η ευκαιρία να γυρίσουμε πίσω κατά 500.000
χρόνια και να διαπιστώσουμε ότι εκείνη την εποχή η χώρα μας ήταν καλυμμένη από πάγους. Από την έρευνα που κάναμε μέχρι τώρα μπορέσαμε να παρακολουθήσουμε τις δραματικές αλλαγές που παρουσίασε το κλίμα στην Ελλάδα μέχρι και 300.000 χρόνια πριν από σήμερα». Και μάλιστα, «να δούμε τι συνέβη όταν οι πάγοι έλειωσαν...».
«Τότε ήταν που μας περίμενε μια δεύτερη έκπληξη», προσθέτει ο κ. Βασίλης Τσικούρας, που είναι επίκουρος καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών και επιβλέπει μαζί με τον καθηγητή Κωνσταντίνο Χατζηπαναγιώτου την εξέλιξη της διατριβής της κ. Αντωνέλου: «Η εξέταση των συστατικών στοιχείων του σταλακτίτη, μας αποκάλυψε ότι μερικές χιλιάδες χρόνια αργότερα οι πάγοι δεν υπήρχαν πια και ότι το κλίμα είχε αλλάξει. Στη χώρα μας φαίνεται πώς είχε εξαπλωθεί μια τροπική ζούγκλα, καθώς ο καιρός είχε αλλάξει δραματικά». Οι πολικές θερμοκρασίες είχαν δώσει τη θέση τους στη μεγάλη ζέστη. Η μέση θερμοκρασία της ημέρας ενδεχομένως να κυμαινόταν μεταξύ 25 και 30 βαθμών. «Υπήρχε πολλή υγρασία και οι βροχές ήταν συχνές και έντονες». Σαν μια μεσοπαγετώδης περίοδος. «Το κλίμα άλλαζε σταδιακά με τρόπο έντονο. Η χώρα βυθιζόταν στο απόλυτο ψύχος, πολλούς βαθμούς κάτω από το μηδέν, και αργότερα θερμαινόταν πάλι. Από τα 500.000 χρόνια πριν από σήμερα, μέχρι και 300.000
χρόνια πριν από σήμερα, μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι συνέβησαν τουλάχιστον δύο μεγάλες κλιματικές αλλαγές στον ελλαδικό χώρο, οι οποίες πρέπει να πούμε πώς δεν είχαν τοπικό χαρακτήρα αλλά επηρέαζαν ολόκληρη τη χώρα και όχι μόνο», προσθέτει ο κ. Β. Τσικούρας.
Ματιά στο παρελθόν
«Μέχρι στιγμής, δεν έχουμε καταφέρει να αποκρυπτογραφήσουμε ολόκληρο το κλιματικό αρχείο που κρύβουν μέσα τους οι σταλακτίτες. Μελετώντας και άλλους τέτοιους σχηματισμούς, από σπήλαια που βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές της χώρας, ευελπιστούμε ότι σε λίγο καιρό θα μπορέσουμε να κοιτάξουμε ακόμη πιο βαθιά στο παρελθόν και να συμπληρώσουμε με μεγαλύτερη ασφάλεια τα κενά στον κλιματικό χάρτη που κυριαρχούσε σε εποχές όπου ο άνθρωπος δεν είχε εμφανιστεί ακόμη στη Γη», λέει η κ. Α. Αντωνέλου.
Το σπήλαιο του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται σε έναν μικρό λόφο μέσα στην πόλη του Κιλκίς και τα πετρώματα που το αποτελούν έχουν ηλικία περίπου 150 εκατομμυρίων χρόνων. Είναι ασβεστόλιθοι και λέγονται έτσι επειδή περιέχουν ανθρακικό ασβέστιο. Το σπήλαιο στο Κιλκίς- που είναι μεταγενέστερο- άρχισε να δημιουργείται σιγά σιγά, όταν τα νερά της βροχής εισχωρούσαν μέσα στον ασβεστόλιθο και, αφού απελευθέρωναν διοξείδιο του άνθρακα, διέβρωναν το πέτρωμα με την όξινη δράση τους. Με τον τρόπο αυτό εν μέρει σχηματίζεται το έγκοιλο του σπηλαίου και τα νερά της βροχής που εισχωρούν αποθέτουν τον ασβεστίτη, ορυκτό που είναι το κύριο συστατικό στοιχείο των σπηλαιοθεμάτων, δηλαδή των σταλακτιτών, σταλαγμιτών και άλλων μορφών που υπάρχουν στα σπήλαια.
Οι σταλακτίτες είναι οι σχηματισμοί που δημιουργούνται με κατακόρυφη μορφή, όταν τα σταγονίδια της βροχής πέφτουν στο έγκοιλο από την οροφή. Κάθε φορά που πέφτει μία σταγόνα, αποθέτει στην οροφή μια πολύ μικρή ποσότητα ασβεστίτη η οποία με το πέρασμα του χρόνου μεγαλώνει δημιουργώντας τον σταλακτίτη. Η διαδικασία αυτή είναι εξαιρετικά αργή- αφού για να δημιουργηθεί ένα κυβικό εκατοστό σταλακτίτη, όσο είναι δηλαδή ένα ζάρι από τάβλι, χρειάζονται 100 χρόνια!
Σημαντικές πληροφορίες
Καθώς λοιπόν ο ασβεστίτης μεγαλώνει, μπολιάζεται σιγά σιγά με ισότοπα άνθρακα και οξυγόνου τα οποία κρύβουν μέσα τους το ίχνος του κλίματος που επικρατεί στην περιοχή. «Περιλαμβάνουν δηλαδή πληροφορίες για τη θερμοκρασία, τη βροχή, την υγρασία, το κρύο. Όσες χιλιάδες χρόνια κάνει να σχηματιστεί ένας σταλακτίτης, τόσο περισσότερες πληροφορίες κατακρατά για το παλαιοκλίμα μιας περιοχής, σε βάθος χρόνου», προσθέτει η κ. Ασπασία Αντωνέλου.
Τα μυστικά του κλίματος ήταν κρυμμένα σε σταλακτίτες
Οι επιστήμονες απομόνωσαν ορισμένες πολύ μικρές «φέτες» από σταλακτίτες και με τη βοήθεια της κ. Ελισάβετ Ντότσικα που είναι ερευνήτρια στον «Δημόκριτο», ειδική στην ανάλυση ισοτόπων, τις υπέβαλαν σε ραδιοχρονολόγηση.
Η μέθοδος ουρανίου- θορίου έδειξε ότι οι σταλακτίτες είχαν αρχίσει να σχηματίζονται πριν από 500.000 χρόνια.
Στη συνέχεια οι ειδικοί, με τη βοήθεια πολωτικού μικροσκοπίου, επικέντρωσαν την προσοχή τους στα στρωματίδια των σταλακτιτών, δηλαδή τις διαχρονικές αποθέσεις του ασβεστίτη που εμπεριέχει τα ισότοπα άνθρακα, οξυγόνου τα οποία με τη σειρά τους κρύβουν τις πληροφορίες για το παλαιοκλίμα. Τα στρωματίδια έχουν διαφορετικούς χρωματισμούς και πάχος επειδή η χημική σύστασή τους εξαρτάται και από το κλίμα που επικρατεί την περίοδο σχηματισμού τους. Επίσης, η χημική σύσταση εξαρτάται και από τη βιολογική δραστηριότητα πάνω από το σπήλαιο. Αν για παράδειγμα υπάρχουν δέντρα, τότε αυτά απελευθερώνουν οργανικά συστατικά τα οποία συσσωματώνονται στον ασβεστίτη του σταλακτίτη. Παρατηρώντας τα οι επιστήμονες καταλαβαίνουν ότι εκείνη την εποχή που υπήρχαν δέντρα δεν κυριαρχούσαν παγετώνες.
Με το πολωτικό μικροσκόπιο οι επιστήμονες κατάφεραν να εντοπίσουν τις δύο μεγάλες κλιματικές αλλαγές που σημειώθηκαν σε διάστημα 200.000 χρόνων στη χερσαία έκταση του ελλαδικού χώρου.
(Από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 15/05/2009)