Με μοχλό τον τομέα της ενέργειας, η Ρωσία επιδιώκει να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο των παγκόσμιων εξελίξεων και να ανακτήσει το χαμένο έδαφος και το κύρος της διεθνώς.
Αυτό είναι το ουσιαστικότερο συμπέρασμα από τις συνομιλίες που είχαν οι ηγέτες της Ρωσίας και του Τουρκμενιστάν στη Μόσχα, κατά την μονοήμερη επίσκεψη του Σαπαρμουράτ Νιγιάζοφ στη ρωσική πρωτεύουσα. Σημειώνουμε δε, ότι τουρκμένιος ηγέτης βρέθηκε στο Κρεμλίνο μετά από πολύν καιρό και μετά από τις διαφορές που είχαν η Μόσχα και το Ασχαμπάντ, τόσο σε θέματα που αφορούν στο φυσικό αέριο και τη μεταφορά του προς τη Δύση, όσο και ως προς την επίλυση των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης της Κασπίας. Σε αυτές τις διαφορές, θα πρέπει επίσης να προσθέσουμε την αμερικανική παρουσία στην Κεντρική Ασία και τη χρήση των εδαφών των χωρών της περιοχής, με αφορμή την κρίση στο Αφγανιστάν.
Όπως εκτιμούν αναλυτές, ο Βλαντίμιρ Πούτιν κατάλαβε σε όλο το βάθος του το πρόβλημα της υποχώρησης που σημειώνει η ρωσική επιρροή στην περιοχή και για το λόγο αυτό προχωρά σε επιμέρους, αλλά και περιφερειακές συμμαχίες, ώστε από τη μία να ενισχύσει και πάλι την αίγλη της χώρας του στην περιοχή κι από την άλλη να αποφύγει μεγαλύτερη επιρροή άλλων κρατών (π.χ. των ΗΠΑ). Ο ρώσος πρόεδρος, λοιπόν, γνωρίζει πολύ καλά ότι το "πιο δυνατό όπλο" του είναι ο ενεργειακός τομέας και κυρίως η μεταφορά αερίου και πετρελαίου προς τις δυτικές αγορές. Κι αυτό χρησιμοποιεί…
Έτσι, κατά τις συνομιλίες στο Κρεμλίνο, στις 21 Ιανουαρίου, ο Βλ. Πούτιν διατύπωσε την πρόταση για τη δημιουργία ενός "καρτέλ" των χωρών της περιοχής, που θα λειτουργεί υπέρ των χωρών της περιοχής και θα λαμβάνει υπόψη του τα συμφέροντά τους. Συγκεκριμένα, το Κρεμλίνο προωθεί τη δημιουργία συμμαχίας, στην οποία θα συμμετέχουν το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Καζαχστάν, για την κοινή προώθηση ποσοτήτων φυσικού αερίου προς τους δυτικούς πελάτες τους. Υπαρχει, άραγε καμία αμφιβολία για το ποιος άλλος εκτός από τη Ρωσία θα είναι η ηγέτιδα δύναμη σε αυτή τη συμμαχία; Μάλλον όχι… Ο πρόεδρος Πούτιν δήλωσε άλλωστε ότι αυτή η "Συμμαχία των Παραγωγών Αερίου" -όπως τη χαρακτήρισε- θα αποτελέσει "ένα στοιχείο σταθερότητας στη μεταφορά φυσικού αερίου, για μεγάλο χρονικό διάστημα".
Από την πλευρά του, ο Σαπαρμουράτ Νιγιάζοφ επιδιώκει να εξασφαλίσει ένα ασφαλή δρόμο για την εξαγωγή του ενδεχομένως μοναδικού προϊόντος που μπορεί να προωθήσει στις διεθνείς αγορές η χώρα του: το φυσικό αέριο. Στο παρελθόν, ο τουρκμένιος ηγέτης είχε την ευκαιρία να ακούσει και να συμφωνήσει με μεγαλόπνοα σχέδια, που του ανέλσυσαν στελέχη γειτονικών κρατών (βλέπε Τουρκία, Ιράν κλπ) αλλά και μεγάλων πολυεθνικών, για αγωγούς μεταφοράς του αερίου, προς την Ευρώπη. Φαίνεται πως ο κ. Νιγιάζοφ κατάλαβε ότι όλα αυτά τα σχέδια μπορεί να είναι ελπιδοφόρα και με καλές προοπτικές, αλλά δεν είναι άμεσα υλοποιήσιμα. Από την άλλη, τα οικονομικά προβλήματα του Τουρκμενιστάν εξακολουθούν να είναι τεράστια, όλη την τελευταία δεκαετία της ανεξάρτητης πορείας της συγκεκριμένης χώρας, μετά την απόσπασή της από το άρμα της παλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης. Υπο αυτές τις συνθήκες, το Ασχαμπάντ επιδιώκει να εξασφαλίσει την ομαλή ροή του φυσικού αερίου που διαθέτει προς την Ευρώπη και προς άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες.
Τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, στα δημοσιεύματά τους, δίνουν πολύ μεγάλη βαρύτητα στην "νέα προσέγγιση Ρωσίας και Τουρκμενιστά", όπως την ονομάζουν, καθώς θεωρούν ότι η κίνηση αυτή μπορεί να αποτελέσει μοχλό για την διαμόρφωση νέων δεδομένων τόσο στην εσωτερική, όσο και στη διεθνή αγορά φυσικού αερίου. Η εφημερίδα "Ιζβέστια" αναφέρει ότι "η πώληση ρωσικού και τουρκμενικού αερίου σε καταναλωτές στην Ευρώπη αποτελεί μία από τις πιο κερδοφόρες επιχειρηματικές δραστηριότητες των δύο χωρών", ενώ δεν αποκλείει το ενδεχόμενο "να εφαρμοσθούν κάποιοι νέοι κανόνες στην μεταφορά αερίου προς χώρες του εξωτερικού", μετά τη δημιουργία της "Συμμαχίας Παραγωγών Αερίου".
Οι αναλυτές του ρωσικού ενεργειακού τομέα προβάλουν επίσης με ιδιαίτερη έμφαση το γεγονός ότι ο ηγέτης του Τουρκμενιστάν υποστήριξε ανοικτά όλες τις οικονομικές προτάσεις που του έθεσε υπόψη ο πρόεδρος Πούτιν, τονίζοντας μάλιστα ότι υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον κι από τις δύο πλευρές για συμμετοχή ρωσικών εταιρειών πετρελαίου στην εκμετάλλευση μεγάλων πηγών αερίου που βρίσκονται στο έδαφος του Τουρκμενιστάν. Παράλληλα, οι δύο ηγέτες εξέτασαν και τα σχέδια για κοινή επέκταση των δραστηριοτήτων των χωρών τους στις διεθνείς αγορές αερίου.
"Αγκάθι" στις σχέσεις Μόσχας και Ασχαμπάντ, ωστόσο, παραμένει το θέμα της οριοθέτησης των περιοχών και των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης της Κασπίας. Όπως αναφέρει στο ρεπορτάζ της η ρωσική εφημερίδα "Κομμερσάντ" ο Βλ. Πούτιν κατάφερε να αποσπάσει τη συμφωνία του Σ. Νιγιάζοφ επί των προτάσεων της ρωσικής κυβέρνησης, ςς προς τον τρόπο επίλυσης του προβλήματος. Σημειώνουμε ότι οι άλλες δύο "μεγάλες δυνάμεις" στην περιοχή, το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν διαφωνούν πλήρως με τις προτάσεις της Μόσχας και υπό αυτές τις συνθήκες δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα, που φτάνουν έως και τα μεθοριακά επεισόδια. Το Τουρκμενιστάν, μέχρι πρόσφατα, ήταν σύμφωνο με τις απόψεις της Τεχεράνης και του Μπακού, αλλά όπως όλα δείχνουν φαίνεται πως στο τραπέζι των συνομιλιών με τη Μόσχα, η υπόθεση της Κασπίας ήταν το αντικείμενο της συναλλαγής. ¨όπως τονίζει η εφημερίδα Τρούντ " ο Νιγιάζοφ, ο οποίος δεν είναι η πρώτη φορά που αλλάζει θέση στο θέμα της οριοθέτησης της Κασπίας, Δε βιάζεται να οριστικοποιήσει μία νομική συμφωνία. Πρώτον διότι δεν θέλει να χαλάσει τις σχέσεις του με το Ιράν (…) και δεύτερον διότι μία τέτοια συμφωνία θα σήμαινε νέο γύρο έντασης με το Αζερμπαϊτζάν…".
Ενδεχομένως το ουσιαστικότερο σημείο συμφωνίας για το θέμα της Κασπίας, κατά τις συνομιλίες Πούτιν- Νιγιάζοφ είναι η κοινή θέση των δύο προέδρων για τη διεξαγωγή μίας συνόδου κορυφής των κρατών της περιοχής, την οποία προετοιμάζουν (ή καλύτερα προσπαθούν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις) οι υφυπουργοί εξωτερικών των Πέντε κρατών, που εμπλέκονται στο θέμα της οριοθέτησης και της επίλυσης του νομικού καθεστώτος εκμετάλλευσης της Κασπίας. Υπενθυμίζουμε ότι μία ανάλογη προσπάθεια, για τη σύγκλιση συνόδου κορυφής με θέμα την Κασπία, δεν καρποφόρησε, διότι ο ίδιος ο Νιγιάζοφ αρνήθηκε να παραστεί! Είδατε πως αλλάζουν τα πράγματα;
Για όλα τα θέματα, στο οποία συμφώνησαν οι ηγέτες της Ρωσίας και του Τουρκμενιστάν θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία και από τις άλλες δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, ώστε να προχωρήσει το σχέδιο της Μόσχας, που προβλέπει την κοινή στάση στα ενεργειακά θέματα. Το γεγονός της αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή φαίνεται πως αφύπνισε τη ρωσική κυβέρνηση, η οποία προχωρά με τους δικούς τις τρόπους και τα δικά της μέσα ώστε να ανακτήσει μέρος της παλαιάς της αίγλης. Θα τα καταφέρει; Όπως όλα δείχνουν, ο πρόεδρος Βλ. Πούτιν γνωρίζει να χειρίζεται με μεγάλη ικανότητα τέτοιες υποθέσεις και πάντως έχει πολύ καλύτερο τρόπο για να πείσει τους συνομιλητές και τέως "συντρόφους" του, απ' ότι οι προκάτοχοί του. Ας μην ξεχνάμε, ωστόσο, ότι το εάν και κατά πόσο είναι εφικτό να υλοποιηθούν τα σχέδια της Μόσχας εξαρτάται και από τις διαθέσεις, τα σχέδια και τις επιδιώξεις των πολυεθνικών ενεργειακών επιχειρήσεων, που έχουν ήδη υπό τον έλεγχό τους μεγάλο μέρος των υποθέσεων της Κασπίας και του φυσικού αερίου.