Συμπληρώνεται σε λίγες ημέρες ένας χρόνος
από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Μπαράκ Ομπάμα, ο πρώτος μαύρος πρόεδρος
των ΗΠΑ.
Η εκλογή του
ήταν οπωσδήποτε ξεχωριστή σελίδα στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία και πρώτα απ'
όλα στην ιστορία της χώρας του. Και ήταν αναμενόμενο να προκαλέσει μεγάλη
εντύπωση. Για πολλούς, τόσο στη χώρα του όσο και παγκοσμίως, και μόνο το
γεγονός ότι ένας Αφροαμερικανός είναι ηγέτης των ΗΠΑ αποτέλεσε ίσως έκπληξη και
εν πάση περιπτώσει ήταν ανατροπή καταστάσεων. Ισως είναι ακόμα ζητούμενο κατά
πόσο αυτή η ανατροπή ή η έκπληξη έχει γίνει πλέον αποδεκτή ή κατά πόσο, κυρίως
στη χώρα του, την αντέχουν και σε τι ποσοστό του πληθυσμού συναντάται αυτό.
Ωστόσο το
ζητούμενο είναι μάλλον ο απολογισμός από τις προσδοκίες που είχε γεννήσει η
εκλογή του Μπ. Ομπάμα, πόσο έχει αλλάξει η πολιτική σε σχέση με τους
προκατόχους του και κυρίως του Τζ. Μπους και ποια είναι η εικόνα ή έστω οι
εντυπώσεις που μένουν στο τέλος του ενός χρόνου.
Σημαντικό
ρόλο έχει παίξει σαφώς η συγκυρία ότι ανέλαβε την ηγεσία των ΗΠΑ εν μέσω της
παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η οποία έπληξε και την ίδια τη χώρα του. Τη
συγκυρία αυτή την εξετάζουμε μαζί με την κληρονομιά που βρήκε στην εξωτερική
πολιτική και κυρίως στην πολιτική των επεμβάσεων, των στρατιωτικών επεμβάσεων,
των βομβαρδισμών και της κατοχής σε άλλες περιοχές του πλανήτη, όπως στο Ιράκ
και το Αφγανιστάν. Κι ακόμα στην πολιτική απέναντι στα στοιχειώδη ατομικά
δικαιώματα, στα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως αυτά παρουσιάζονται με το
Γκουαντάναμο και με τα βασανιστήρια κρατουμένων σε στρατόπεδα και φυλακές.
Οπως και να
έχουν τα πράγματα, σταθμός στην πορεία του τού ενός χρόνου είναι η απονομή του
Νόμπελ Ειρήνης, η οποία έρχεται ως ανταμοιβή ή ως τιμή, αφού θεωρείται
πανηγυρική αναγνώριση της συμβολής του στην προσπάθεια για την παγκόσμια
ειρήνη, όποια μορφή κι αν έχει αυτή η προσπάθεια, και, κυρίως, οι ενέργειές
του. Την απάντηση δίνει ο ίδιος ο τιμηθείς και μάλιστα κατά την τελετή απονομής
του βραβείου, όταν προσπαθεί να δικαιολογήσει γιατί στέλνει κι άλλες δεκάδες
χιλιάδες στρατού των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν. Η προσπάθεια για την παγκόσμια ειρήνη
γίνεται-μετατρέπεται σε προσπάθεια να δικαιολογήσει την αύξηση του στρατού
κατοχής μαζί με την προσπάθεια να στείλουν και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ
περισσότερες στρατιωτικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν. Κι αυτό, ενώ συνεχίζεται η
κατοχή στο Ιράκ, ενώ ανακύπτει θέμα-κατηγορία στη Βρετανία για εγκλήματα
πολέμου εναντίον του Τόνι Μπλερ. Κι ακόμα, ενώ το Γκουαντάναμο παραμένει, και
παίρνει νέα αναβολή η διάλυσή του παρά τις προεκλογικές διακηρύξεις το 2008
περί του αντιθέτου. Και παρά την αθώωση (από τον ίδιο τον πρόεδρο) των
υπηρεσιών και των ανθρώπων τους, που κατηγορούνται με συγκεκριμένα στοιχεία για
τους βασανισμούς των κρατουμένων στο Γκουαντάναμο κι αλλού ως ύποπτοι. Για τα
βασανιστήρια, πάντως, νέες καταγγελίες ήρθαν στο φως της δημοσιότητας...
Το βραβείο
Νόμπελ απονεμήθηκε τελικώς, όπως φαίνεται, για τις προθέσεις του τιμηθέντος. Οι
προθέσεις διακηρύσσονται, τονίζονται, αλλά μένουν λόγια όταν δεν συνοδεύονται
από πράξεις και από αλλαγή της πολιτικής. Ετσι, συνεχίζονται οι εκπτώσεις στα
ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ, δυστυχώς, περνάει ο καιρός και ξεχνιούνται ή
αποσιωπώνται οι συμφορές, οι τραγωδίες και τα δράματα των ανθρώπων και μάλιστα
των αδύναμων και των καταφρονημένων.
Στον τομέα
της εξωτερικής πολιτικής φαίνεται πως συνεχίζεται η ίδια πολιτική με τους
προκατόχους, με την προσήλωση στο δόγμα της υποστήριξης του Ισραήλ. Αυτή η
πολιτική έχει τη γενίκευσή της πέρα από τη Μέση Ανατολή, αφού παραμένει η
περιοχή αυτή της Γης ως το κέντρο που επηρεάζει καθοριστικά την πολιτική των
ΗΠΑ σε πλανητική διάσταση, σε συνδυασμό με το άλλο δόγμα για την υπεράσπιση και
την ασφάλεια της υπερδύναμης με ενέργειες οπουδήποτε, σ' οποιδήποτε μέρος του
πλανήτη, ενώ εξακολουθούν οι συμφορές στον παλαιστινιακό λαό και μένουν
ατιμώρητα τα εγκλήματα πολέμου, έστω κι αν υπάρχουν κάποιες μικρές λάμψεις με
τις καταγγελίες στη Βρετανία εναντίον της Τζίπι Λίβνι, πρώην υπουργού
Εξωτερικών του Ισραήλ. Η Ουάσιγκτον και επί Ομπάμα βαδίζει στον ίδιο δρόμο.
Πλησίον, στην
ίδια περιοχή και κοντά στη χώρα μας, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει δείξει από
την πρώτη στιγμή τη σημασία που δίνει στην αναβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας,
που, όπως φαίνεται με τη συγκατάθεσή του, προσβλέπει σε πλέον εποπτικό ρόλο.
Δεν είναι βεβαίως τυχαίες οι συναντήσεις Ομπάμα - Ερντογάν, και αμέσως μετά την
εκλογή του πρώτου, στην Τουρκία, και προ ημερών στην Ουάσιγκτον, πριν από τη
σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Πάλι παρεμβαίνει η αμερικανική κυβέρνηση
υπέρ της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, χωρίς να ακούγεται έστω
κάτι στην πολιτική της για την Κύπρο και για τις υποχρεώσεις της Τουρκίας σε
στοιχειώδεις κανόνες και υποχρεωτικές δεσμεύσεις. (Το ενδιαφέρον γίνεται
εντονότερο όταν βλέπουμε να σπεύδει αναλόγως στην Τουρκία και ο Ελληνας
πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, ο οποίος φαίνεται να προσδοκά κάποια συνάντηση με
τον Μπ. Ομπάμα, ενώ η Χίλαρι Κλίντον δύο φορές ακύρωσε την επίσκεψή της εδώ).
Μέσα στη δίνη της οικονομικής κρίσης και των εσωτερικών προβλημάτων της Ελλάδας
πέρασαν μάλλον ασχολίαστες και οι «ερωτοτροπίες» Ουάσιγκτον - Αγκυρας και οι
παρεμβάσεις στα δικά μας από τον πρεσβευτή των ΗΠΑ Ντάνιελ Σπέντχαρ ο οποίος
προχώρησε, επεμβαίνοντας, σε υποδείξεις πώς να «συμπεριφερόμαστε» στον
οικονομικό και κοινωνικό τομέα (σχέσεις εργασίας κ.λπ.). Φαίνεται πως βαραίνει
τη νέα κυβέρνηση η κληρονομιά που άφησε η προηγούμενη με την πολιτική της στα
ενεργειακά, στους πετρελαιαγωγούς με τη Ρωσία, με το Βουκουρέστι και την
ανάπτυξη του ΝΑΤΟ, με την ΠΓΔ της Μακεδονίας -και θέλει να αλλάξει σελίδα!
Ο
ενός χρόνου πρόεδρος των ΗΠΑ έκανε προσπάθεια στο εσωτερικό της χώρας του να
αλλάξει καταστάσεις στον χώρο της Υγείας. Ηταν όμως ημίμετρα κι όχι ριζικές
λύσεις. Γι' αυτό και δεν πέτυχε. Δήλωσε ότι απεμπλέκεται από την αντιπυραυλική
ασπίδα στην Πολωνία και την Τσεχία απέναντι στη Ρωσία. Καλώς. Φαίνεται όμως ότι
κι αυτή η αλλαγή της πολιτικής εντάσσεται σε έναν νέο προσανατολισμό της
πολιτικής, που ρίχνει το βάρος στην Τουρκία και το Ισραήλ και διατηρεί την
κατάσταση στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, προσβλέποντας σε πλέον συμφέρουσες
καταστάσεις στο ενεργειακό απέναντι στη Ρωσία.
Είναι προφανές ότι ο Μπ. Ομπάμα
διαχειρίζεται τα της χώρας του τόσο στο εσωτερικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ουδείς ψόγος. Το ζήτημα είναι πόσο η διαχείριση αυτή συμβαδίζει με τον
στοιχειώδη σεβασμό των δικαιωμάτων και συμφερόντων άλλων λαών και κρατών. Εκεί
είναι το στοίχημα. Οι προθέσεις μπορεί να λέγονται και να διακηρύσσονται. Προς
το παρόν, ένα χρόνο στην ηγεσία, η εντύπωση που έχει μείνει είναι πως δεν
έχουμε διαφοροποιήσεις από τους προκατόχους. Μένουν μόνο τα λόγια. Και σ' αυτό
βρίσκει κανείς αντιγραφείς και σε άλλες χώρες.
(από την εφημερίδα "Ελευθεροτυπία", 24/12/2009)