Για
«ιδιαίτερα οδυνηρή» προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας σε περίπτωση
που δεν ληφθούν άμεσα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης μιλά σε
συνέντευξή της στην «Free Sunday» (FS) η Μιράντα Ξαφά (ΜΞ), πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου του «διεθνούς νομισματικού ταμείου» (ΔΝΤ). Η κ. Ξαφά δηλώνει ότι η απουσία από τις προτάσεις του πρωθυπουργού
συγκεκριμένων μέτρων ικανών να «αντιστρέψουν τη δυναμική του χρέους σε
βάθος χρόνου» σημαίνει ότι οι αγορές παραμένουν δύσπιστες για τις
προθέσεις της κυβέρνησης. Στο
διεθνές επίπεδο, αναφέρεται στη λάθος στόχευση ορισμένων προγραμμάτων
τόνωσης της οικονομίας, ενώ σημειώνει ότι η διεθνής ανάκαμψη υπονομεύει
τις ελπίδες για πραγματική μεταρρύθμιση στον τραπεζικό κλάδο.
Γιάννης Παλαιολόγος (ΓΠ)
ΓΠ: Πώς κρίνετε τις πρωτοβουλίες δημοσιονομικής εξυγίανσης που εξήγγειλε πρόσφατα ο πρωθυπουργός; Θα βελτιώσουν βραχυπρόθεσμα την αντιμετώπιση της Ελλάδας από τις αγορές ομολόγων;
ΜΞ: Ο πρωθυπουργός έδωσε το σωστό στίγμα ως προς τη σοβαρότητα της κατάστασης και την ανάγκη λήψης ρηξικέλευθων και μακρόπνοων μέτρων συγκράτησης των κρατικών ελλειμμάτων και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Δεν
ανακοίνωσε όμως συγκεκριμένα μέτρα ικανά να αντιστρέψουν τη δυναμική
του χρέους σε βάθος χρόνου, και έτσι οι αγορές αντέδρασαν αρνητικά.
ΓΠ: Πώς
αντιμετωπίζετε το επιχείρημα ότι η μείωση μισθών και η αύξηση φόρων σε
μεσαία εισοδήματα είναι όχι απλώς άδικη, αλλά και αντιπαραγωγική, καθώς
αποτρέπει την αναθέρμανση της καταναλωτικής ζήτησης και υπονομεύει την
ανάκαμψη;
MΞ:
Τίποτε δεν είναι πιο αντιπαραγωγικό από την αύξηση των επιτοκίων
δανεισμού του δημοσίου, που καθιστά δυσβάστακτη την αναχρηματοδότηση
του χρέους και εξωθεί τον ιδιωτικό τομέα από τις κεφαλαιαγορές
(crowding out).
ΓΠ: Από
τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που εξαγγέλθηκαν, ποια θεωρείτε ότι
είναι λιγότερο δύσκολο να προωθηθεί; Ποια έχει τη μεγαλύτερη δυνατότητα
να βελτιώσει τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική προοπτική της χώρας;
ΜΞ: Πέρα από την έναρξη του διαλόγου για το ασφαλιστικό, η
κυβέρνηση δεν έχει ακόμα ανακοινώσει συγκεκριμένες διαρθρωτικές αλλαγές
που στοχεύουν στη μείωση του κόστους λειτουργίας του κράτους.
Τα
περιθώρια μείωσης δαπανών στον ευρύτερο δημόσιο τομέα είναι τεράστια:
δημόσιες επιχειρήσεις, κρατικά νοσοκομεία, ασφαλιστικά ταμεία, τοπική
αυτοδιοίκηση, όλα είναι μαύρες τρύπες που κατασπαταλούν το δημόσιο
χρήμα. Θα πρέπει να σχεδιαστεί ένα πρόγραμμα εξυγίανσης
και ιδιωτικοποίησης των δημοσίων επιχειρήσεων με στόχο την εξάλειψη των
λειτουργικών ελλειμμάτων σε βάθος τριετίας.
Το πάγωμα των
τιμολογίων των ΔΕΚΟ που ανακοινώθηκε δεν βοηθάει προς αυτή την
κατεύθυνση, ούτε στοχεύει στους οικονομικά ασθενέστερους. Θα
πρέπει επίσης η κυβέρνηση να εξετάσει τη λύση της παραχώρησης της
διοίκησης των νοσοκομείων σε ιδιώτες, που είναι πολύ καταλληλότεροι για
να τα διαχειριστούν. Χωρίς ρηξικέλευθα μέτρα συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα, οι πιέσεις στις κεφαλαιαγορές θα συνεχιστούν.
ΓΠ: Είναι
όντως η «εθνική χρεοκοπία» μία πραγματική πιθανότητα για την Ελλάδα,
κατά την άποψή σας; Σε τι θα συνίστατο; Ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις της;
ΜΞ: Η
δυνατότητα του δημοσίου να συνεχίσει να δανείζεται για να καλύπτει τα
ελλείμματά του εξαρτάται από τη βούληση των επενδυτών να χρηματοδοτούν
τα ελλείμματα. Η χρηματοδότηση θα συνεχιστεί μόνο αν οι επενδυτές
πειστούν ότι το δημόσιο είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις μελλοντικές
υποχρεώσεις του.
Αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα ικανά να αντιστρέψουν τη δυναμική του χρέους, μπορεί να δούμε νέες μαζικές πωλήσεις ομολόγων του ελληνικού δημοσίου -και περαιτέρω αύξηση στο ασφάλιστρο κινδύνου (spread) που ενσωματώνεται στις αποδόσεις τους.
Αν η Ελλάδα χάσει ολοσχερώς την πρόσβαση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, η προσαρμογή θα είναι ιδιαίτερα οδυνηρή, καθώς οι κρατικές δαπάνες θα πρέπει να μειωθούν άμεσα στο επίπεδο των φορολογικών εσόδων. Η πίστωση χρόνου που δίνουν οι αγορές στην κυβέρνηση είναι περιορισμένη, καθώς όλα τα μάτια είναι στραμμένα προς το πρόγραμμα σταθερότητας που θα ανακοινωθεί τον Ιανουάριο.
ΓΠ: Η
οικονομική κρίση έχει αναδείξει τις διαφορές μεταξύ των δημοσιονομικά
πειθαρχημένων χωρών της ευρωζώνης και των χωρών εκείνων που
υπολείπονται σημαντικά σε αυτό το ζήτημα -πάνω από όλα της Ελλάδας.
Προβλέπετε ότι για την άμβλυνση του φαινομένου αυτού θα υπάρξουν
κινήσεις προς μεγαλύτερη δημοσιονομική εναρμόνιση στη ζώνη του ευρώ στο
μέλλον;
ΜΞ: Το σύμφωνο σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) δεν είχε σχεδιαστεί για να αντέξει κλυδωνισμούς τέτοιου μεγέθους. Αυτή τη στιγμή πάνω
από τις μισές χώρες της ευρωζώνης έχουν υπέρογκα ελλείμματα, με καμία
προοπτική να επανέλθουν σε σχεδόν ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς εντός
δύο ετών, όπως απαιτείται από το σύμφωνο σταθερότητας. Παρ' όλα αυτά, δεν υπάρχουν κίνητρα για αναμόρφωση του συμφώνου, καθώς η πρόσφατη κρίση θεωρείται ότι ήταν εξαίρεση και ότι είναι απίθανο να επαναληφθεί.
ΓΠ: Την τελευταία φορά που μιλήσαμε, προ οκτώ μηνών,
ο κόσμος βρισκόταν ακόμα στα νύχια της οξείας παγκόσμιας ύφεσης. Τώρα
που εξέρχεται από αυτήν, πώς κρίνετε τις προσπάθειες των απανταχού
κυβερνήσεων να αποτρέψουν την καταστροφή στην πραγματική οικονομία;
Συμφωνείτε με τον ισχυρισμό (που προβάλλει μεταξύ άλλων ο Λευκός Οίκος)
ότι τα τεράστια επίπεδα κρατικών δαπανών, που έχουν οδηγήσει σε σοβαρή
επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών σε πολλές μεγάλες οικονομίες, ήταν
απαραίτητα για την αποτροπή μιας νέας «μεγάλης ύφεσης»;
ΜΞ:
Παρ' ότι κάποιες κρατικές δαπάνες ήταν απαραίτητες για να καλύψουν την
αδυναμία της ιδιωτικής ζήτησης, οι πόροι δεν δαπανήθηκαν σωστά σε όλες
τις περιπτώσεις. Η δημοσιονομική τόνωση πρέπει να είναι προσωρινή (όπως
στην περίπτωση των έργων υποδομής), αλλά στην πράξη μέρος της
κατευθύνθηκε σε κοινωνικά προγράμματα και θα είναι δύσκολο να
«μαζευτούν» όταν η παγκόσμια οικονομία ανακάμψει. Η
κληρονομιά των προγραμμάτων τόνωσης είναι ο διπλασιασμός του δημόσιου
χρέους των αναπτυγμένων χωρών στο 100% περίπου του ΑΕΠ ως το 2014, με
βάση τις προβλέψεις του ΔΝΤ.
ΓΠ:
Νιώθετε ότι έχουν γίνει αρκετά για να δημιουργηθεί ένα νέο διεθνές
οικονομικό καθεστώς, που θα είναι λιγότερο ευάλωτο σε συστημικά σοκ σαν
αυτό που βιώσαμε πέρυσι, μετά την κατάρρευση της «Λέμαν»;
ΜΞ: Έχει επιτευχθεί κάποια πρόοδος στην επιβολή πιο αυστηρών όρων για την κεφαλαιακή βάση των τραπεζών και τη ρευστότητά τους. Οι προτάσεις της «επιτροπής της Βασιλείας»
την περασμένη εβδομάδα αποτελούν ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση, αλλά
ενδέχεται να περάσουν χρόνια ώσπου να υιοθετηθούν και να εφαρμοστούν
από εθνικές κυβερνήσεις. Δυστυχώς, η μεταρρυθμιστική ατζέντα μοιάζει να
χάνει το δυναμισμό της καθώς η παγκόσμια οικονομία ανακάμπτει. Μέχρι
στιγμής, το μόνο μέτρο που έχει εφαρμοστεί είναι υψηλοί φόροι στα
μπόνους υψηλόβαθμων τραπεζιτών.
(Η κα. Μιράντα Ξαφά είναι σύμβουλος επενδύσεων στην «IJC Partners»)
(από την εφημερίδα "Free Sunday", 24-27.12.2009)