Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’50 ένας στρατιωτικός, ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ της Αιγύπτου, ξεκινούσε μία περιπέτεια με στόχο την ενοποίηση του αραβικού κόσμου. Το εγχείρημα απέτυχε, αλλά επί δεκαετίες η πολιτική κληρονομιά του –ένα περίεργο μείγμα εθνικιστικών, σοσιαλιστικών και εκσυγχρονιστικών αντιλήψεων– παρέμεινε αισθητή στη Μέση Ανατολή.
Σήμερα, ένας ισλαμιστής πολιτικός, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, διεκδικεί θέση περιφερειακού ηγέτη ενός τμήματος του μουσουλμανικού κόσμου, που περιλαμβάνει κυρίως όμορες προς την Τουρκία χώρες του Ισλάμ. Ο παραλληλισμός μεταξύ των δύο ηγετών θα ήταν άσκοπος, και εάν υπάρχει ένας κοινός τόπος αυτός θα ήταν δυνατόν να προσδιορισθεί ως μία υπέρμετρη πολιτική φιλοδοξία.
Η πρωτοβουλία που ανέλαβε ο κ. Ερντογάν με τους ηγέτες του Ιράν και της Βραζιλίας, για ρύθμιση των προβλημάτων που δημιουργεί το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, απέτυχε. Ολα τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας –περιλαμβανομένης της Κίνας και της Ρωσίας– αντέδρασαν με τρόπο σαφώς αρνητικό. Αλλά η δυναμική που δημιούργησε η κίνηση του κ. Ερντογάν δεν εξαντλήθηκε, τουλάχιστον στον μουσουλμανικό κόσμο.
Είναι προφανές ότι ο κ. Ερντογάν και ο επί των Εξωτερικών υπουργός του κ. Αχμέτ Νταβούτογλου θεωρούν ότι μετά την κατάρρευση του διπολισμού έφτασε και το τέλος της αμερικανικής μονοκρατορίας και ότι δημιουργείται πλέον μία πολυκεντρική διεθνής σκηνή, επί της οποίας η Τουρκία φιλοδοξεί να έχει θέση διακριτή.
Η προσπάθεια ενέχει κινδύνους, αλλά τίποτε δεν επιτυγχάνεται εκ του ασφαλούς, και ο κ. Ερντογάν διακινδύνευσε πολλά συγκρουόμενος με το παραδοσιακό κατεστημένο της χώρας του. Με ανοικτό ακόμη το εσωτερικό μέτωπο, ο κ. Ερντογάν επιδιώκει μία επιβεβαίωση του ηγετικού του ρόλου σε περιφερειακό επίπεδο. Η αυτοπεποίθησή του ίσως είναι υπέρμετρη. Αλλά με αυτόν τον τρόπο κινήθηκε ο Τούρκος ηγέτης εδώ και μία δεκαετία.
Είναι προφανές ότι οι πρωτοβουλίες του Τούρκου πρωθυπουργού αντιμετωπίζονται με περίσκεψη και ίσως ανησυχία από τα συντηρητικά αραβικά κράτη της περιοχής – τα Εμιράτα του Κόλπου ή τη Σαουδική Αραβία. Και ενδεχομένως η Ελλάς θα είχε να ωφεληθεί σημαντικά από τη σημερινή συγκυρία, εάν επανερχόταν δυναμικότερα στη Μέση Ανατολή.
(από την εφημερίδα "Καθημερινή", 27/5/2010)