Οι πλημμύρες στο Πακιστάν άφησαν πίσω τους εκατομμύρια αστέγους
και τουλάχιστον το ένα πέμπτο της χώρας μέσα στο νερό. Στη Ρωσία η
ξηρασία οδήγησε σε εκτεταμένες πυρκαγιές, που με τη σειρά τους έπνιξαν
στο νέφος πολλές πόλεις, προκαλώντας το θάνατο πολλών ανθρώπων και
εκτεταμένες καταστροφές στις καλλιέργειες, με τεράστιο οικονομικό
κόστος.
Οι ακραίες καιρικές συνθήκες του 2010 δεν θα ξεχαστούν εύκολα σε
αυτές τις περιοχές. Το ερώτημα, όμως, που απασχολεί τον κόσμο είναι αν
τελικά αυτού του είδους τα φαινόμενα θα γίνουν συχνότερα στο μέλλον,
όπως προβλέπουν οι επιστήμονες, και πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε
γι' αυτό. Η φετινή χρονιά ήταν διαφορετική: Το πρώτο εξάμηνο του έτους
ήταν το θερμότερο στην ιστορία, σε ολόκληρο τον κόσμο, και με τις
λιγότερες βροχοπτώσεις σε κάποιες περιοχές.
Ομως, όσο ακραία κι αν είναι τα φαινόμενα που συμβαίνουν μία χρονιά
δεν μπορούν να θεωρηθούν και αποδεικτικό στοιχείο για την αλλαγή του
κλίματος. Για την ακρίβεια, χρειάζονται χρόνια δεδομένα για να
διαπιστώσει κανείς αν πρόκειται για περιοδικά φαινόμενα ή για πιο
μακρόχρονη τάση.
Εκπομπές του Θερμοκηπίου και Αύξηση Θερμοκρασίας
Οι περισσότεροι επιστήμονες φαίνεται να συμφωνούν ότι ο καιρός στο
Πακιστάν και τη Ρωσία συμφωνεί με τις προβλέψεις τους για το τι πρέπει
να περιμένουμε όσο αυξάνεται η θερμοκρασία στον πλανήτη. Ωστόσο,
υπάρχουν ακόμη πάρα πολλοί τομείς όπου οι επιστήμονες απλώς δεν είναι
σίγουροι τι να περιμένουν. Η αβεβαιότητα αυτή αφορά την ίδια τη φύση των
αλλαγών που θα επέλθουν λόγω της υπερθέρμανσης, καθώς και το πότε και
πού θα «χτυπήσουν» και με πόση δριμύτητα.
Αγνωστοι παράμετροι
Η αποσαφήνιση αυτών των
αγνώστων παραμέτρων είναι ζωτικής σημασίας. Αν οι επιστήμονες είναι
σωστοί στις εκτιμήσεις τους, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου
παγκοσμίως πρέπει να αρχίσουν να μειώνονται μέσα στην επόμενη δεκαετία,
για να έχουμε μια καλή πιθανότητα να αποφύγουμε τις χειρότερες συνέπειες
της υπερθέρμανσης.
Αυτό θα απαιτούσε δραστικές αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία,
δραματική αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς, αυστηρούς κανονισμούς
και -βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον- υψηλότερα κόστη για τις επιχειρήσεις. Με
όλα αυτά να διακυβεύονται, πολιτικοί και επιχειρηματίες ζητούν από τους
επιστήμονες σαφείς απαντήσεις, ακόμη και εκεί που οι επιστήμονες δεν
μπορούν να τις δώσουν.
Αβεβαιότητες
Ο Σερ Τζον Μπέντινγκτον,
επιστημονικός σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης, έθιξε το ζήτημα των
αβεβαιοτήτων κατά την παρουσίαση ενός νέου website για το κλίμα τον
προπερασμένο μήνα. «Η βασική αβεβαιότητα είναι το πόσο άσχημα θα γίνουν
τα πράγματα», είπε. «Υπάρχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ διαφορετικών
γεωγραφικών περιοχών του πλανήτη.
Η Αρκτική, για παράδειγμα, παρουσιάζει τεράστια προβλήματα. Η πιο
αισιόδοξη πρόβλεψη είναι για αύξηση της θερμοκρασίας κατά 8 βαθμούς
Κελσίου, η πιο απαισιόδοξη για 16 βαθμούς». Η διαφορά σε ό,τι αφορά το
κλίμα είναι τεράστια: Οι σημερινές θερμοκρασίες είναι μόλις 6°C
υψηλότερες, κατά μέσον όρο, από την τελευταία εποχή των παγετώνων.
Οποιαδήποτε από τις προβλέψεις του Σερ Τζον θα οδηγούσε σε ένα Βόρειο
Πόλο χωρίς πάγους, αλλά όσο υψηλότερες είναι οι θερμοκρασίες τόσο
γρηγορότερα λιώνουν οι πάγοι και επομένως τόσο γρηγορότερα ανεβαίνει η
στάθμη της θάλασσας. Ο Σερ Τζον επεσήμανε μία ακόμη μεγάλη αβεβαιότητα
για τους πολιτικούς: Το πόσο γρήγορα αυξάνεται η θερμοκρασία του
πλανήτη.
Η θερμοκρασία μπορεί να αυξηθεί κατά 4°C μέχρι το 2060, επεσήμανε ο
Σερ Τζον, αλλά αυτό θα μπορούσε να καθυστερήσει και μέχρι το 2100.
Σίγουρες απαντήσεις
Για τους επιστήμονες, αυτή η
διακύμανση είναι εντός των αναμενόμενων περιθωρίων, αλλά για τους
πολιτικούς φορείς και τις επιχειρήσεις η διαφορά είναι τεράστια, αφού θα
καθορίσει πόσο εκτεταμένα και πόσο γρήγορα πρέπει να μειωθούν οι
εκπομπές και να μεταρρυθμιστεί η παγκόσμια οικονομία. Αυτό που θέλουν οι
πολιτικοί από τους επιστήμονες είναι σίγουρες απαντήσεις που να μπορούν
να μεταφραστούν σε στόχους πολιτικής. Τα ερωτήματα που αφορούν την
κοινωνική και οικονομική επίπτωση της κλιματικής αλλαγής είναι και τα
πιο δύσκολα να απαντηθούν. Ομως, το πρόβλημα είναι ότι αν περιμένουμε να
λυθούν αυτές οι αβεβαιότητες για να λάβουμε τα μέτρα που απαιτούνται,
μπορεί να είναι πλέον πολύ αργά για να κάνουμε οτιδήποτε.
Οκτώ σημεία επιστημονικής αβεβαιότητας
Πιθανή αύξηση της θερμοκρασίας
Το ευρέως αποδεκτό
σενάριο είναι ότι οι θερμοκρασίες είναι πιθανό να αυξηθούν κατά 1,5-4°C
πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Ωστόσο, μια έρευνα του 2005, υπό
τον Μάιλς Αλεν του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, έδειξε ότι η αύξηση θα
μπορούσε να φτάσει τους 11°C.
Χρονοδιάγραμμα
Είναι δύσκολο για τους επιστήμονες
να προβλέψουν πότε οι θερμοκρασίες θα φτάσουν σε καταστροφικά επίπεδα.
Όπως τονίζει ο Σερ Τζον Μπέντινγκτον, επιστημονικός σύμβουλος της
βρετανικής κυβέρνησης, η θερμοκρασία του πλανήτη μπορεί να αυξηθεί κατά
4°C μέχρι το 2060 ή? το 2100.
Τυφώνες
Υπάρχει έντονη διαφωνία για το αν η
αύξηση της θερμοκρασίας θα οδηγήσει σε περισσότερες τροπικές καταιγίδες.
Παρόλο που η αύξηση της θερμοκρασίας σημαίνει υψηλότερες θερμοκρασίες
στην επιφάνεια της θάλασσας, κάτι απαραίτητο για το σχηματισμό κυκλώνων
-ο σχηματισμός τους εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τους ανέμους.
Περιοχές
Παρόλο που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι
μπορούν να διαμορφώσουν μοντέλα για τις συνθήκες που θα επικρατούν στον
πλανήτη με αρκετή βεβαιότητα (για παράδειγμα, προσδιορίζοντας τις
ηπείρους και τις περιοχές που κινδυνεύουν περισσότερο από αλλαγές στις
βροχοπτώσεις και στη θερμοκρασία), τα μοντέλα τους δεν είναι ικανά να
προβλέψουν τι θα συμβεί σε πιο τοπικό επίπεδο.
Βροχοπτώσεις
Ο θερμότερος αέρας μπορεί να κρατά
περισσότερη υγρασία, οπότε η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη
αναμένεται να οδηγήσει σε μεγάλες αλλαγές σε ό,τι αφορά τις
βροχοπτώσεις.
Σε γενικές γραμμές, οι περιοχές που έχουν ήδη πολλές βροχές
αναμένεται να έχουν περισσότερες, ενώ οι περιοχές που είναι ήδη άνυδρες
ενδέχεται να έχουν λιγότερες βροχοπτώσεις. Τα μοντέλα των βροχοπτώσεων
είναι πιθανό να αλλάξουν και αυτά, με αύξηση των πολύ δυνατών,
περιστασιακών βροχών και ίσως μεγαλύτερες περιόδους ξηρασίας. Ωστόσο, οι
επιστήμονες δεν μπορούν ακόμη να προβλέψουν πολύ λεπτομερώς τις
περιοχές που θα επηρεαστούν περισσότερο.
Μεθάνιο
Η έκλυση μεθανίου, ενός ισχυρού αερίου
που συμβάλλει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, από το λιώσιμο των πάγων
της αρκτικής τούντρας μπορεί να οδηγήσει σε τεράστια αύξηση της
συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Ωστόσο, τα σημερινά
κλιματικά μοντέλα δεν λαμβάνουν υπόψη αυτόν και άλλους αντίστοιχους
παράγοντες, υποτιμώντας πιθανότατα τους κινδύνους.
Ανταρκτική
Ενώ οι πάγοι της Αρκτικής είναι σαφές
ότι λιώνουν, στην Ανταρκτική συμβαίνει το αντίθετο. Το γεγονός αυτό
προβάλλεται από κάποιους επιστήμονες ως ένδειξη ότι δεν υπάρχει πρόβλημα
με την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη.
Αυτό δεν ισχύει, απαντούν άλλοι: Ο πάγος της Ανταρκτικής επηρεάζεται
πολύ περισσότερο από το κλείσιμο της τρύπας του όζοντος και τις
μεταβολές των ανέμων, οι οποίοι βοηθούν στη διατήρηση του πάγου, παρά
την αύξηση της θερμοκρασίας.
Νεφώσεις
Η πιο εκνευριστική ίσως αβεβαιότητα από
όλες για τους επιστήμονες αφορά τις νεφώσεις και τις επιπτώσεις τους. Τα
σύννεφα μονώνουν τη Γη, αλλά λόγω της λευκότητάς τους αντανακλούν
επίσης μέρος της ηλιακής θερμότητας στο Διάστημα.
Τα σύννεφα είναι πιθανό να αυξηθούν όσο αυξάνεται η θερμοκρασία,
επειδή όσο πιο ζεστός είναι ο αέρας κρατά περισσότερη υγρασία. Ωστόσο,
υπάρχουν επιστήμονες που πιστεύουν ότι τα σύννεφα θα λειτουργήσουν
ανασταλτικά σε ό,τι αφορά την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη,
αντισταθμίζοντας σε μεγάλο βαθμό τον αρνητικό αντίκτυπο από την αύξηση
του διοξειδίου του άνθρακα.
(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 04-05/09/2010)