Η Λύση της «Κατακόρυφης Γεωργίας»

Αν μία παρατεταμένη κακοκαιρία ήδη επηρεάζει σε τόσο σημαντικό βαθμό την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων εκτοξεύοντας τις τιμές τους, τότε εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς πόσο οξύτερο μπορεί να γίνει το διατροφικό πρόβλημα μέχρι το 2050, όταν ο παγκόσμιος πληθυσμός θα έχει φτάσει τα 9,1 δισεκατομμύρια, από τα 6,8 δισ. που υπολογίζεται σήμερα. Αλλωστε, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων, μέσα στις επόμενες τέσσερις δεκαετίες, η αγροτική παραγωγή θα πρέπει να αυξηθεί κατά 70% για να καλύψει τις ανάγκες όλων των κατοίκων. Την ίδια στιγμή, όμως, η επέκταση των καλλιεργήσιμων εδαφών δεν μπορεί να συνεχιστεί απεριόριστα, ενώ όλες οι εκτιμήσεις οδηγούν στο συμπέρασμα πως το 70% του πληθυσμού θα κατοικεί σε αστικές περιοχές. Κάτι που σημαίνει πως η ερήμωση της επαρχίας δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα στην αύξηση των γεωργικών προϊόντων.

Ετσι, σύμφωνα με αρκετούς ειδικούς, η λύση στο πρόβλημα θα δοθεί μόνον αν οι πόλεις παράγουν ένα μεγάλο μέρος των τροφίμων που καταναλώνουν. Και, στο προφανές μειονέκτημα που έχουν οι πόλεις ότι διαθέτουν ελάχιστους ελεύθερους χώρους, αρχιτέκτονες και γεωπόνοι προτείνουν την «κατακόρυφη γεωργία»: πολυώροφα θερμοκήπια μέσα στα αστικά κέντρα κατασκευασμένα από γυαλί, ώστε να αξιοποιούν στο έπακρο το ηλιακό φως. Μέσα σε αυτά τα θερμοκήπια-ουρανοξύστες τα φυτά θα αναπτύσσονται σε απόλυτα ελεγχόμενες συνθήκες, χωρίς μάλιστα να χρειάζονται χώμα για να μεγαλώσουν. Κι αυτό γιατί θα καλλιεργούνται υδροπονικά, δηλαδή θα βρίσκονται μέσα σε νερό ή σε υλικά όπως ο πετροβάμβακας και ο περλίτης, τη στιγμή που ένα αυτόματο ηλεκτρονικό σύστημα θα αναλαμβάνει να τα τροφοδοτεί με τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες.

Η λύση της «κατακόρυφης γεωργίας» παρουσιάζεται μάλιστα με κάθε λεπτομέρεια στο ομώνυμο βιβλίο του Αμερικανού Dickson Despommier, το οποίο εκδόθηκε πριν από λίγες εβδομάδες. Αλλωστε, ο Despommier, καθηγητής Δημόσιας Υγείας και Περιβαλλοντικής Υγιεινής στο Πανεπιστήμιο του Κολούμπια, είναι ο πρώτος άνθρωπος που υποστήριξε ότι τέτοια θερμοκήπια-ουρανοξύστες θα βοηθήσουν να τραφεί ο παγκόσμιος πληθυσμός τον 21ο αιώνα. Ο Αμερικανός καθηγητής υποστηρίζει πως μία εγκατάσταση 30 ορόφων, με μέγεθος όσο ένα οικοδομικό τετράγωνο, θα μπορεί να παράγει τροφή για 50.000 ανθρώπους. «Με 160 τέτοια κτίρια, θα ήταν δυνατόν να θρέψουμε όλους τους κατοίκους της Νέας Υόρκης», γράφει χαρακτηριστικά.

Ακόμη όμως κι αν μια πόλη δεν θα μπορεί να κατασκευάσει τόσο πολλά θερμοκήπια, σύμφωνα με τον Despommier η επιτόπια παραγωγή έστω και ενός μέρους των τροφίμων θα έχει και έμμεσο οικολογικό όφελος, αφού θα μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, περιορίζοντας τις μεταφορές αγροτικών προϊόντων από την ύπαιθρο προς τα αστικά κέντρα. Εξάλλου, το νερό και οι θρεπτικές ουσίες που θα χρησιμοποιούνται στους ουρανοξύστες θα είναι πολύ λιγότερα απ' ό, τι στην παραδοσιακή γεωργία, καθώς θα ανακυκλώνονται, ενώ θα ελαχιστοποιηθούν και τα γεωργικά απόβλητα. Παράλληλα, κάθε τετραγωνικό μέτρο ενός ουρανοξύστη-θερμοκηπίου θα μπορεί να αντικαταστήσει 10-20 τ. μ. συμβατικά καλλιεργήσιμων εκτάσεων, επιτρέποντας την αναζωογόνηση του εδάφους.

Και τα οφέλη της «κατακόρυφης γεωργίας», τονίζουν οι υποστηρικτές της, δεν σταματούν εδώ: επειδή τα φυτά δεν θα καλλιεργούνται σε χώμα για να μολυνθούν, θα είναι ελάχιστη η χρήση εντομοκτόνων και μυκητοκτόνων. Επίσης, επειδή η καλλιέργεια δεν θα εξαρτάται από τις κλιματικές συνθήκες, η «κατακόρυφη γεωργία» θα μπορεί να εξασφαλίσει αγροτική παραγωγή καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Με αυτό τον τρόπο, η σοδειά αναμένεται να αυξηθεί κατά 4 έως 6 φορές ανάλογα με την ποικιλία, με συνέπεια, μικρότερο κόστος παραγωγής λαχανικών και φρούτων.

Ο Αμερικανός επιστήμονας υποστηρίζει ότι υπάρχουν ήδη οι τεχνολογίες που αυτή προϋποθέτει για να γίνει πραγματικότητα. Γυάλινα θερμοκήπια χρησιμοποιούνται εδώ και έναν αιώνα. Σήμερα, σε πολλές χώρες του κόσμου, χρησιμοποιούνται «κλειστά οικοσυστήματα» όπου οι καλλιέργειες αναπτύσσονται σε απόλυτα ρυθμισμένη θερμοκρασία, υγρασία και φως. Και, με την τεχνική της υδροπονικής, μπορεί να αναπτυχθεί σχεδόν κάθε φυτική ποικιλία μέσα σε νερό εμπλουτισμένο με τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, είτε πρόκειται για λαχανικό είτε για φρούτο.

Μέχρι σήμερα, ενδιαφέρον για την «κατακόρυφη γεωργία» έχουν εκφράσει αρχιτεκτονικά γραφεία και τοπικές αρχές από τη Νότια Κορέα, το Abu Dhabi στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την κινεζική πόλη Dongtan. Οσοι αντιμετωπίζουν πάντως με επιφυλακτικότητα την πρόταση του Despommier υποστηρίζουν πως, αν και είναι εφικτή τεχνολογικά, δημιουργεί αρκετά ερωτήματα αναφορικά με το κόστος της - όπως εκτιμά εξάλλου ο ίδιος ο Αμερικανός επιστήμονας, για ένα κτίριο 30 ορόφων θα χρειαστούν περίπου 100 εκατομμύρια για να κατασκευασθεί. Την ίδια στιγμή όμως, οι τιμές των ακινήτων είναι πολύ υψηλές στις μεγαλύτερες μητροπόλεις του κόσμου, οι οποίες υποτίθεται πως θα είχαν μεγαλύτερη ανάγκη από τέτοιους ουρανοξύστες-θερμοκήπια. Ετσι, είναι αμφίβολο το χρονικό διάστημα που θα χρειαζόταν για να γίνει απόσβεση της αρχικής επένδυσης, ακόμη κι αν τα παραγόμενα τρόφιμα έχουν μικρότερο κόστος παραγωγής.

Αμφιβολία υπάρχει όμως και στο ύψος των λειτουργικών εξόδων του ουρανοξύστη, ειδικά από τον τεχνητό φωτισμό που θα χρειάζεται για να διατηρούνται όλοι οι χώροι ομοιόμορφα φωτισμένοι - καθώς ορισμένα σημεία κάθε πατώματος αναπόφευκτα θα σκιάζονται από τους παραπάνω ορόφους. Αν και ο Despommier υποστηρίζει πως η ενέργεια μπορεί να καλυφθεί εξ ολοκλήρου από ανανεώσιμες πηγές (από φωτοβολταϊκά πάνελ και ανεμογεννήτριες), ορισμένες μελέτες το αμφισβητούν. Γι' αυτό και το πιο πιθανό είναι οι πρώτες εφαρμογές της «κατακόρυφης γεωργίας» να μην αφορούν τόσο μεγάλα μεγέθη, αλλά να είναι μικρότερες κατασκευές με τις οποίες θα ελεγχθούν στην πράξη όλες οι παράμετροι λειτουργίας τους. Οπως σχεδιάζει για παράδειγμα ο δήμαρχος του Σικάγου, ο οποίος τον περασμένο Ιούνιο ανακοίνωσε ότι θα υποστηρίξει τα σχέδια ιδιωτών να κατασκευάσουν ένα πενταώροφο θερμοκήπιο στην πόλη.

(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 29/01/2011)