Η δήλωση του
προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατά την προχθεσινή (16/11) συζήτηση στο Ευρωπαϊκό
Κοινοβούλιο για την κρίση χρέους, σύμφωνα με την οποία η ζώνη του ευρώ
βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με μία πραγματική συστημική κρίση και δεν πρόκειται
να επιβιώσει δίχως μεγαλύτερη πολιτική ενοποίηση και πειθαρχία, δείχνει, καθαρά
πλέον, ότι είμαστε στα πρόθυρα μίας μεγάλης μεταρρύθμισης του ευρωπαϊκού
οικοδομήματος.
Όπως διευκρίνισε
ο Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, «η αυξημένη επιτήρηση, θα οδηγήσει, αναπόφευκτα, σε
έναν μεγαλύτερο ρόλο [της Ευρωπαϊκής Ένωσης] σε τομείς που προηγουμένως
ελέγχονταν από τις εθνικές κυβερνήσεις [...] αλλά αυτό είναι αναγκαίο, διότι
όταν τα πράγματα πάνε άσχημα οι συνέπειες γίνονται αισθητές σε κάθε Ευρωπαίο
φορολογούμενο».
Παρά την
παραδοχή ότι η κρίση φέρνει τις χώρες της Ε.Ε. αντιμέτωπες με την ανάγκη
επείγουσας αντιμετώπισης των προβλημάτων χρέους, οι θεσμικές αλλαγές δεν θα
πρέπει να φτάνουν στο σημείο να αναιρέσουν τις δύο καταστατικές αρχές της
ευρωπαϊκής νεωτερικότητας και της εποχής πολιτικής ελευθερίας που εκείνη
εγκαινίασε: της δημοκρατικής αρχής και της εθνικής κυριαρχίας.
Δεν χρειάζεται
μεγάλη φαντασία να αντιληφθούμε ότι, αν παραβλεφθεί η παραπάνω αναγκαιότητα, θα
διαμορφωθεί μία εκρηκτική πραγματικότητα. Κι αυτό γιατί, αν οι κυοφορούμενες
αλλαγές παραβλέψουν τις δύο αυτές θεμελιώδεις αρχές, θα προκληθούν θανάσιμοι
τριγμοί στο ίδιο το οικοδόμημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, και, μάλιστα, στο
όνομα πολιτικών που θα ευαγγελίζονται την ακόμη μεγαλύτερη «κοινοτική
αλληλεγγύη». Σε συνδυασμό και με την ακολουθούμενη πολιτική δημοσιονομικής
αυστηρότητας – η οποία αναμένεται να επεκταθεί και σε άλλες χώρες, αλλά και να
αυξηθεί σε ένταση – θα διευρυνθούν τα κοινωνικά χάσματα και ρήγματα, καθώς και οι
διχασμοί ανάμεσα σε ισχυρές και λιγότερο ισχυρές χώρες.
Μία πρόγευση του
μέλλοντος αυτού μάς έδωσαν οι αντίθετες δηλώσεις της καγκελαρίου της Γερμανίας,
Άγκελα Μέρκελ, και του Ιρλανδού πρωθυπουργού, Έντα Κένι, σε κοινή συνέντευξη
Τύπου των δύο ηγετών στο Βερολίνο. Η επικεφαλής της ισχυρότερης χώρας της Ε.Ε.
και της Ευρωζώνης τόνισε, ότι «η εμπιστοσύνη» στην ικανότητα ορισμένων
χωρών να ξαναβάλουν τα δημοσιονομικά τους στο σωστό δρόμο και να μεταρρυθμίσουν
την οικονομία τους «δεν αρκεί». Διευκρίνισε, μάλιστα, ότι για το Βερολίνο, ο
μόνος τρόπος για την εγκαθίδρυση της εμπιστοσύνης αυτής είναι να θεσμοθετηθεί η
δημοσιονομική πειθαρχία, με αλλαγές στις ευρωπαϊκές συνθήκες, οι οποίες θα
ενίσχυαν τις εξουσίες των θεσμών για να τιμωρούν αυτούς που παραβαίνουν το
Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.
Η απάντηση που
εισέπραξε από τον Κένι ήταν συγκρατημένη και ίσως αμήχανη, αλλά ενδεικτική του
σημείου μέχρι το οποίο είναι διατεθειμένη να εκχωρήσει αρμοδιότητες σε
διαδικασίες που υπερβαίνουν την κυριαρχία της μία από τις χώρες που έχει τεθεί
σε δημοσιονομική επιτήρηση. «Θα ήθελα να δω την ευελιξία που υπάρχει ήδη να
ωθείται στα έσχατα όριά της», ενώ πρόσθεσε ότι «πιστεύουμε ότι η κρίση θα
πρέπει να αντιμετωπιστεί με τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας».
Να υπενθυμίσουμε
πως τον κώδωνα των παραπάνω κινδύνων έκρουσε πρώτος ένας από τους μεγαλύτερους
εν ζωή θιασώτες και ένθερμους εργάτες της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ο πρώην
πρόεδρος της Κομισιόν, Ζακ Ντελόρ. Σε συνέντευξή του τον Αύγουστο, σχολίασε τα
«φεντεραλιστικά» σχέδια των Μέρκελ-Σαρκοζί λέγοντας ότι «με το να υποσχόμαστε
στις αγορές σημαντικές θεσμικές εξελίξεις, οι οποίες γνωρίζουμε καλά ότι είναι
ανέφικτες, είναι σαν να βάζουμε τρικλοποδιά στον εαυτό μας», και πρόσθεσε πως
τα οικονομικά μοντέλα των κρατών της ΕΕ είναι σήμερα πολύ διαφορετικά ώστε να
πιστεύουμε σε μια πραγματική αλλαγή σε αυτό το θέμα.
Από όλους είναι
αντιληπτό, όλο και περισσότερο, ότι η κρίση χρέους είναι μία απειλή απτή. Εύκολα,
όμως, μπορεί να μετατραπεί σε πρόφαση θεσμοποίησης των ανισοτήτων ισχύος που
υπάρχουν ανάμεσα στα μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας – και τότε θα βρισκόμαστε
μπροστά στον φαύλο κύκλο που έχει εν σπέρματι κάθε αυτοεκπληρούμενη προφητεία:
το φάρμακο θα επιδεινώσει την νόσο που το ίδιο καλείται να θεραπεύσει …
ΥΓ. Η Άνγκελα Μέρκελ δήλωσε κατηγορηματικά εχθές ότι η κρίση δεν θα λυνόταν άμεσα ακόμα και αν η ΕΚΤ αναλάμβανε
τον ρόλο του «δανειστή έσχατης ανάγκης» (lender of last resort). Αλλά και όταν ο Ιρλανδός πρωθυπουργός έθεσε το θέμα της ΕΚΤ κατά την
επίσκεψη του στο Βερολίνο την Τετάρτη, η Γερμανίδα καγκελάριος
ήταν ξεκάθαρα αρνητική, επικαλούμενη τις Συνθήκες της ΕΕ.
Απλοϊκό ερώτημα:
Αλήθεια, ποια Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία μπορεί να σταθεί χωρίς την μετατροπή
της ΕΚΤ σε Ευρωπαϊκό FED;