Τελικά το πρόβλημα δεν είναι η Ελλάδα. Το πρόβλημα είναι
συνολικά ευρωπαϊκό, με τη μια χώρα να έχει δανείσει την άλλη, δημιουργώντας
έναν φαύλο κύκλο. Όπως προκύπτει από πρόσφατα στοιχεία των «Financial Times»,
οι γαλλικές τράπεζες έχουν έκθεση στα PIIGS πάνω από 600 δις δολάρια, ενώ
σημαντική, αν και μικρότερη, είναι η έκθεση και των γερμανικών τραπεζών. Αυτό
πρακτικά σημαίνει ότι η κρίση πηγαίνει ολοταχώς στη Γαλλία αλλά και στη
Γερμανία. Αυτά προκύπτουν μόνο με τα στοιχεία που φαίνονται και όχι αυτά που
δεν φαίνονται. Και, μπορεί για παράδειγμα να φαίνεται ότι μια γαλλική τράπεζα
έχει αγοράσει ιταλικά ομόλογα, αλλά να μην φαίνεται ότι έχει μετόχους
αμερικανικές τράπεζες οι οποίες να έχουν μετόχους γαλλικές και ισπανικές
τράπεζες κ.ο.κ. Έτσι, αν καταρρεύσει η Ιταλία, μπορεί να καταρρεύσει η γαλλική
τράπεζα, δημιουργώντας προβλήματα όχι μόνο στη γαλλική οικονομία, αλλά και στις
αμερικανικές τράπεζες μετόχους της και στους μετόχους αυτών, χωρίς κανένας να
ξέρει που φτάνει η αλυσίδα.
Πολλοί μιλούν για την κρίση της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής
Ένωσης, αλλά λίγοι λένε όλη την αλήθεια. Μιλούν για την κρίση χρέους, για τις
αδυναμίες του κοινού νομίσματος, για την έλλειψη πολιτικής ηγεσίας και πολλά
άλλα, αλλά δεν λένε το βασικό: ότι λόγω της παγκοσμιοποίησης η Ευρώπη και η
Δύση καλούνται να ανταγωνισθούν επί ίσοις όροις τις αναπτυσσόμενες οικονομίες
του υπόλοιπου κόσμου. Και επειδή μέχρι τώρα οι Ευρωπαίοι είχαν μάθει να
εργάζονται λιγότερο και με πολύ υψηλότερες απολαβές από τους «ξυπόλυτους» του
τρίτου κόσμου, η προσαρμογή είναι εξαιρετικά δύσκολη.
Χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία περιορίζουν διαρκώς τις θέσεις
εργασίας των Ευρωπαίων και την δυτικών. Διότι σήμερα ένα προϊόν που
καταναλώνεται στην Δύση μπορεί να παραχθεί σε οποιοδήποτε σημείο του Πλανήτη.
Όχι μόνο τα βιομηχανικά προϊόντα. Ακόμη και νωπά αγροτικά προϊόντα μπορεί να
έχουν παραχθεί π.χ. στην Κίνα και να διανύσουν χιλιάδες χιλιόμετρα για να
φθάσουν στον τελικό καταναλωτή. Και παρά την απόσταση και το κόστος μεταφοράς,
να είναι φθηνότερα των αντίστοιχων που παράγονται στην Ευρώπη. Σε αυτήν την
κατάσταση πρέπει, είτε το θέλουμε είτε όχι, να προσαρμοσθούμε οι Ευρωπαίοι.
Το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη
είναι η χαμηλή ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της. Κάποτε το σύνολο σχεδόν των
παραγόμενων παγκοσμίως αυτοκινήτων παράγονταν στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Τώρα τα
περισσότερα αυτοκίνητα παράγονται σε χώρες της Άπω Ανατολής. Τα δε εργοστάσια
που έχουν απομείνει σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης εισάγουν πολλά εξαρτήματα από
χώρες χαμηλού εργατικού κόστους. Αυτό ισχύει όχι μόνον για την βαρεία
βιομηχανία, αλλά για όλους τους τομείς της παραγωγής.
Πώς λοιπόν να ανταγωνισθεί η Ευρώπη τον υπόλοιπο κόσμο όταν
έχει ουσιαστικά παύσει να παράγει και εισάγει σχεδόν τα πάντα από τρίτες χώρες;
Και πώς να διατηρήσει το λεγόμενο «κράτος- πρόνοιας», με τους εγγυημένους
μισθούς, τις συντάξεις και τα συστήματα κοινωνικής προστασία, όταν χάνει
διαρκώς μερίδιο στον παγκόσμιο καταμερισμό των θέσεων εργασίας. Αυτή είναι η
αλήθεια για την Ευρώπη. Αρνείται να προσαρμοσθεί στην νέα παγκόσμια
πραγματικότητα.
Η Θέση της Ελλάδας
Στη χώρα μας πάντως το πρόβλημα του χρέους και της
αξιοπιστίας του ευρώ, που πλήττει τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης, δεν είναι το
μείζον. Κακώς θεωρούμε ότι το πρόβλημα μας είναι μόνον ότι χρωστάμε. Το μείζον
ζήτημα είναι ότι δεν έχουμε τις δυνατότητες να αναπτύξουμε μια ανταγωνιστική
οικονομία. Σε μια κοινωνία που είναι εξαρτημένη πλήρως από το ξένο πετρέλαιο,
τα ξένα φάρμακα, την ξένη τεχνολογία ακόμα και τα ξένα τα τρόφιμα (είναι
χαρακτηριστικό ότι σήμερα εισάγουμε από τη Χιλή, την Αργεντινή, την Τουρκία, το
Ισραήλ, την Αίγυπτο το 70% και πλέον των αναγκών μας σε γεωργικά προϊόντα και
τρόφιμα).Όσο λοιπόν δεν απαντάμε στην πρόκληση της ανταγωνιστικότητας μας, τόσο
το πρόβλημα θα μεγαλώνει και δεν θα λύνεται, ό,τι και αν λέμε για το χρέος.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι παρά το αναμφισβήτητο γεγονός
ότι είμαστε οι πλέον χρεωμένοι στην Ευρώπη, και πιθανώς στον κόσμο, ότι έχουμε
από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας και ότι έχουμε προ πολλού απολέσει κάθε
στοιχείο ανταγωνιστικότητας, η χώρα διαθέτει κάποια πλεονεκτήματα που
δύσκολα απαντώνται σε άλλη ευρωπαϊκή
χώρα. Αν τα είχαμε αξιοποιήσει, όλα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Διότι
υπερτερούμε ως θέση, ως κλίμα, ως Ιστορία, ως ναυτιλία, ακόμη και ως
επινοητικότητα. Με την κατάλληλη πολιτική θα μπορούσαμε να έχουμε διπλάσιους
ξένους επισκέπτες από όσους έχουμε κάθε χρόνο. Αν προσελκύαμε λίγους μόνο
Ινδούς και Κινέζους, η εικόνα θα άλλαζε άρδην. Με επίκεντρο της Ιστορίας, θα
μπορούσαμε να είμαστε παγκόσμιος πόλος Πολιτισμού. Θα μπορούσαμε να είμαστε
παγκόσμιο κέντρο Ναυτιλίας ή κέντρο παραγωγής ανανεώσιμών πηγών ενέργειας
(αιολικής και ηλιακής). Αν αξιοποιούσαμε τα πλεονεκτήματα μας, θα μπορούσαμε να
είμαστε από τις πλουσιότερες χώρες στην
Ευρώπη.
Η Ευρώπη όντως παραπαίει. Η Ελλάδα όμως, παρ’ ότι
εμφανίζεται ότι είναι σε χειρότερη θέση, έχει την ευκαιρία να ανακάμψει. Αν
αποφασίσουμε ως λαός να απαλλαγούμε από την μιζέρια, όλα μπορούν να ανατραπούν.
Χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας και μια
ηγεσία που θα οδηγήσει προς αυτήν την κατεύθυνση.