Eν
τινι μέτρω,
η επίφοβη άνοδος της Χρυσής Αυγής είναι συνέπεια της πολεοδομικής και κοινωνικής
κρίσης της Αθήνας, της οποίας σαφείς εκφάνσεις ήταν ο Δεκέμβριος 2008 και οι
συστηματικές καταστροφές στο ιστορικό της κέντρο. Η εξήγηση της κρίσης πρέπει να
αναζητηθεί αφ' ενός στην λειτουργία των οικονομικών μηχανισμών και αφ' ετέρου σε
συμβολικές συγκρούσεις περί τον ρόλο του Κέντρου της Πρωτεύουσας. Με ελάχιστες
εξαιρέσεις, οι αρμόδιοι πολιτικοί δεν ανεγνώρισαν τους παράγοντες αυτούς και,
πράττοντες ή παραλείποντες, επέσπευσαν την παρακμή.
Ο
δακτύλιος
και η επανακρατικοποίηση των λεωφορείων το 1993 συνέβαλαν καταλυτικά στην έξοδο
των μικροαστών και των μεσοαστών προς τα προάστια -οι επιλογές των πολιτών για
τον τόπο της διαμονής τους καθορίζονται και από τις κυκλοφοριακές συνθήκες. Οι
μετανάστες πλήρωσαν το συνεπαγόμενο κενό: εγκαταστάθηκαν στις εγκαταλελειμμένες
κεντρικές συνοικίες. Με την προγενέστερη πληθυσμιακή σύνθεση, θα είχαν
κατανεμηθεί σε διάφορες περιοχές, σε προσιτά διαμερίσματα μεσοαστικών και
μικροαστικών πολυκατοικιών. Η Αθήνα θα είχε αποφύγει την γκετοποίηση, η οποία
τροφοδοτεί τις κοινωνικές εντάσεις, την ξενοφοβία και τις
ακρότητες.
Έτι
χείρον,
ιδιαιτέρως καταστροφικά λειτούργησε η σταδιακή απομάκρυνση των Υπουργείων, των
δημοσίων υπηρεσιών και των Πανεπιστημίων από το Κέντρο. Οι δημόσιοι υπάλληλοι
και οι συναλλασσόμενοι με το Δημόσιο τροφοδοτούν με πελατεία τα καταστήματα και
τις άλλες δραστηριότητες και ενισχύουν την ζωτικότητα του εμπορικού κέντρου. Η
απομάκρυνσή τους διέσπασε τον εμπορικό και βιοτεχνικό ιστό, προς όφελος των
διαφόρων περιφερειακών εμπορικών κέντρων.
Οι
«προοδευτικοί», οι οποίοι συνέβαλαν στις αποφάσεις αυτές, έχουν την
ευθύνη για την αμερικανοποίηση της Αθήνας, την επιδείνωση των συνθηκών ζωής για
τους πλέον αδυνάτους, τον γεωγραφικό διαχωρισμό των κοινωνικών ομάδων του
πληθυσμού, τον πολλαπλασιασμό των κερδών για τις επιχειρήσεις οι οποίες
επενδύουν στα εμπορικά κέντρα και στην εισαγωγή αυτοκινήτων -που καλλιεργούν,
δηλαδή, τον επιδεικτικό καταναλωτισμό.
Η
κρίση του
Κέντρου δεν εξηγείται μόνον οικονομικά και πολιτικά. Το Κέντρο της Πρωτεύουσας
στεγάζει και συμβολίζει την κρατική εξουσία. Η παρακμή του είναι ομολογία
αδυναμίας του Κράτους. Η εγκατάλειψή του από την εξουσία προαναγγέλλει την
συνθηκολόγηση, την εκχώρηση του πολιτικού πεδίου στην αναρχία και το χάος. Η
αμφισβήτηση του ελληνικού Κράτους και της εθνικής συμβολικής δεν εκφράζεται μόνο
με διαδηλώσεις και προκηρύξεις. Εγγράφεται στο τοπίο της πόλης, η ανάγνωση του
οποίου αποτελεί καθημερινή πρακτική χιλιάδων πολιτών. Με το να ανέχεται την
υποβάθμιση του αστικού τοπίου, επί παραδείγματι τα graffitis, η εξουσία εμφανίζεται ανήμπορη
να επιβάλει τον νόμο· θέαμα που απελπίζει τους εναπομείναντες κατοίκους και τους
ωθεί στη φυγή.
Τα
απερχόμενα
Υπουργεία οξύνουν την γενική αποθάρρυνση. Αντί να καταλάβουν το Κέντρο
σηματοδοτώντας και υπογραμμίζοντας την παρουσία του Κράτους, αποσύρονται· σαν να
φοβούνται τους πολίτες ή να αμφιβάλλουν για την δυνατότητα του Νόμου να τα
προστατεύει. Τι νομιμοποίηση διαθέτει ένα Κράτος το οποίο δραπετεύει από το
Κέντρο στα προάστια; Τι κύρος έχει το Πανεπιστήμιο, οι Πρυτάνεις του οποίου
συνεδριάζουν σε απόμακρες περιοχές, εξαλείφοντας την σχέση ανάμεσα στην Παιδεία
και την Πολιτική; Τι εκπέμπει η μεταφορά του Υπουργείου Παιδείας από το κτίριο
της Μητροπόλεως σε οχυρωματικής αντιλήψεως συγκρότημα, χωροθετημένο δίπλα στους
ναούς του νεοπλουτίστικου καταναλωτισμού; Πώς αντιλαμβάνεται ο πολίτης τον Νόμο,
όταν το Υπουργείο Δικαιοσύνης στεγάζεται σε παλαιό στρατόπεδο, περιβαλλόμενο από
κτίρια που παραπέμπουν στο κρατικό μονοπώλιο της βίας; Το Κράτος νομιμοποιείται
με απτά σύμβολα. Το τοπίο και η λειτουργία του αστικού χώρου και, κατά κύριο
λόγο, της Πρωτεύουσας, αποτελεί στρατηγικό στοιχείο της κρατικής συμβολικής, του
πολιτικού soft-power.
Η
κρίση της
Αθήνας δεν είναι ασθένεια η οποία αντιμετωπίζεται με μείγμα αστυνόμευσης και
πεζοδρομήσεων. Είναι σύμπτωμα βαθύτατης κρίσης της ελληνικής Πολιτείας και
συνδέεται ευθέως με τα παραμορφωτικά φαινόμενα της πολιτικής του τόπου μας. Με
μια απλή δήλωση ότι τα Υπουργεία θα επιστρέψουν στο Κέντρο, η Κυβέρνηση μπορεί
να αναστρέψει το ψυχολογικό κλίμα, πολύ περισσότερο από όλες τις ασκήσεις επί
χάρτου, τις θεαματικές μεγαλεπήβολες παρεμβάσεις που μελετούν οι φορείς,
κρατικοί και μη.
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ", 03/07/2012)