Καθώς η κυβέρνηση συγκλίνει στις προγραμματικές της δηλώσεις, η
αναδιαπραγμάτευση της απόλυσης δημοσίων υπαλλήλων φαίνεται να αποτελεί
προτεραιότητα. Στο όνομα της κοινωνικής πολιτικής, με την πίεση της
ΔΗΜΑΡ αλλά και του ΠΑΣΟΚ, η Ν.Δ. προτείνει την προστασία της απασχόλησης
των υπαλλήλων που δεν έχει να τους πληρώσει. Ετοιμάζεται δε να αναλώσει
και πολύτιμο -σχεδόν ανύπαρκτο- πολιτικό κεφάλαιο για την προστασία
15.000 υπαλήλλων που είχε συμφωνηθεί ότι θα απολυθούν.
Η προστασία
των δημοσίων υπαλλήλων έχει εσφαλμένα ταυτιστεί με την προστασία της
απασχόλησης. Τίποτε δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την
πραγματικότητα. Προφανώς, σε μια χώρα με ύφεση, μέτρα τα οποία
συμβάλλουν στη συρρίκνωση της απασχόλησης και οξύνουν την κοινωνική
ένταση, και δυνητικά χειροτερεύουν την ύφεση, πλήττοντας τα φορολογικά
έσοδα. Ομως η Ελλάδα αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση όπου το κράτος
είναι τόσο ανίκανο και αντιπαραγωγικό, ώστε η ανάταξή του,
συμπεριλαμβανομένων των απολύσεων, μπορεί να έχει ουσιαστικά οφέλη. Η
απόλυση όσων δεν συμβάλλουν στη βελτίωση του Δημοσίου όχι μόνο θα
μειώσει τα δημόσια έξοδα, αλλά θα μπορέσει να βοηθήσει στην αναδιάρθρωση
του κράτους. Τα στατιστικά στοιχεία για την απασχόληση στον ιδιωτικό
τομέα καταδεικνύουν το μέγεθος του διαρθρωτικού προβλήματος. Αν δει
κανείς την κατάταξη των χωρών του ΟΟΣΑ για το πόσες ώρες εργάζονται κατά
μέσο όρο οι υπάλληλοι το 2010, τη δεύτερη θέση μετά την Κορέα
λαμβάνει... η Ελλάδα! Η Ολλανδία είναι τελευταία στην κατάταξη, με τη
Γερμανία προτελευταία. Τα στοιχεία αυτά θα εξέπλητταν αρκετούς από τους
ξένους σχολιαστές που φαίνεται να πιστεύουν ότι ενώ οι οκνοί Ελληνες
πίνουν το ποτό τους στην παραλία, οι εργατικοί Γερμανοί δουλεύουν
πυρετωδώς στο εργοστάσιο. Η αλήθεια, βέβαια, είναι πολύ διαφορετική.
Το
πρόβλημα με την Ελλάδα είναι η ανταγωνιστικότητα. Οι Γερμανοί και οι
Ολλανδοί χρειάζονται σημαντικά λιγότερο χρόνο εργασίας για να έχουν ένα
πολύ μεγαλύτερο αποτέλεσμα από πλευράς παραγωγής. Δεν έχουν το Δημόσιο
να δυσκολεύει το κάθε τους επιχειρηματικό βήμα, να φορολογεί κατά
βούληση και να βρίσκει ευκαιρίες για να απαιτήσει χρήματα για κάποιο
μπαχτσίσι, συχνά για αυτονόητες υπηρεσίες. Εχουν αξιόπιστο και
λειτουργικό δικαστικό σύστημα, και αποτελεσματική παιδεία και υγεία.
Εμείς έχουμε ένα Δημόσιο που πλήττει την παραγωγή και που διαχειρίζεται
αναποτελεσματικά τους πόρους που συγκεντρώνει.
Ολοι συμφωνούμε ότι
το Δημόσιο χρειάζεται μια εκ βάθρων εκλογίκευση. Αυτή θα απαιτήσει και
πόρους και δεξιότητες που λείπουν. Αντί να δοκιμάζει να προστατεύσει
τους δημόσιους υπαλλήλους εις βάρος του κοινωνικού συνόλου, καλά θα
έκανε η κυβέρνηση να ζητήσει περισσότερη βοήθεια για να μπορέσει να
αντεπεξέλθει σ’ αυτό το τιτάνιο έργο. Χρειάζονται χρήματα, άνθρωποι και
δομές βασισμένες σε διαφάνεια.
Οσο για τις απολύσεις, αυτές είναι
απολύτως απαραίτητες υπό τις τρέχουσες συνθήκες. Το πώς έγιναν οι
προσλήψεις την τελευταία εικοσαετία είναι γνωστό. Προφανώς, υπάρχουν
πολλοί ικανοί, έντιμοι, αποτελεσματικοί δημόσιοι υπάλληλοι - χάρη σ’
αυτούς άλλωστε λειτουργεί ακόμη το Δημόσιο. Αλλά υπάρχει και ένα τμήμα
των δημοσίων υπαλλήλων που δεν έχουν ούτε τις δεξιότητες, ούτε τις
γνώσεις, ούτε την ικανότητα, και μερικές φορές ούτε την ηθική να είναι
υπηρέτες του δημοσίου συμφέροντος. Αρκετοί απλώς δεν έχουν τα προσόντα
που χρειάζονται σήμερα. Αλλοι αντιτίθενται στην αλλαγή που απαιτείται,
εμμένοντας στην τυπολατρία και την προστασία των γραφειοκρατικών
κεκτημένων τους. Γιατί πρέπει να τους προστατέψουμε; Γιατί σε μια τόσο
κρίσιμη περίοδο δεν θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τις απολύσεις ως μοχλό
οργανωτικής αλλαγής; Η έμφαση προφανώς θα έπρεπε να είναι στον τρόπο
που θα γίνουν απολύσεις και πώς θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν για τον
εξορθολογισμό του Δημοσίου. Θα πρέπει να πάψουμε να εστιάζουμε μόνο
στους υπαλλήλους και να δούμε ποιες και τι είδους υπηρεσίες μπορεί να
προσφέρει το Δημόσιο. Η κοινωνική πολιτική δεν είναι συνάρτηση του
αριθμού των υπαλλήλων, αλλά του τι παρέχει το Δημόσιο στους πολίτες.
Αυτό το αυτονόητο το αγνοεί η κυβέρνηση που φαίνεται να έχει
παλαιοκομματικά ανακλαστικά.
Ας ελπίσουμε ότι οι εταίροι μας, που
δεν έχουν να σκέφτονται πελατειακές σχέσεις, θα μας πιέσουν να κάνουμε
αυτό που δεν τολμά κανένα κόμμα, από τη Ν.Δ. ώς τον ΣΥΡΙΖΑ. Θα χρειαστεί
θάρρος και κυρίως μέθοδος: Οι απολύσεις, και κυρίως η δημιουργία ενός
συστήματος αξιολόγησης από μηδενική βάσ,η είναι απολύτως αναγκαίες για
την ενηλικίωση του ελληνικού κράτους. Και ας συζητήσουμε επί της ουσίας
για το πώς θα αποφασιστεί τι (και ποιος) μένει ή φεύγει σε μια σύγχρονη,
ορθολογική διοίκηση, μακριά από το κομματικό σύστημα, αντί να
υπεκφεύγουμε προτάσσοντας τις ιδιωτικοποιήσεις.** Σ’ αυτό, ας ελπίσουμε
ότι η τρόικα θα επιμείνει και ότι η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να
υποχωρήσει. Αν τα καταφέρει, θα έχουμε κένει ένα σημαντικό βήμα μπροστά.
*
Ο κ. Μιχ. Γ. Ιακωβίδης κατέχει την Εδρα Επιχειρηματικότητας και
Καινοτομίας Sir Donald Gordon στο London Business School.
** Στον
ιστότοπο www.redesigngreece.org παρέχεται μια ηλεκτρονική πλατφόρμα με
σκοπό την αναδιάρθρωση της δημόσιας διοίκησης, ανοιχτή στις προτάσεις
ειδημόνων και κοινού.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 08/07/2012)