Αμυντική γραμμή με «δύναμη πυρός» τρισεκατομμυρίων ευρώ οργανώνουν
οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης απέναντι στην κρίση. Κατά τη διάρκεια του
2012 συμφωνήθηκαν οι λεπτομέρειες και τέθηκε σε λειτουργία ο Ευρωπαϊκός
Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ενώ για πρώτη φορά ενεργό ρόλο αποδέχθηκε
να αναλάβει και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ουδείς, όμως, μπορεί να
είναι σίγουρος ότι όλα αυτά θα αποδειχθούν το 2013 επαρκή. Σύμφωνα με
όσα έχουν ήδη αποφασιστεί, ο ESM ξεκινά με «δύναμη πυρός» 400 δισ. ευρώ.
Το ποσό αυτό δύσκολα θα δεχθούν να αυξήσουν το ΔΝΤ ή τα εθνικά
κοινοβούλια της Ευρωζώνης.
Εφόσον τελικά η Ισπανία προσφύγει
στον ESM για συνολική δανειακή στήριξη, εκτιμάται ότι θα χρειαστεί
τουλάχιστον 200 δισ. ευρώ επιπλέον. Το μέγεθος της οικονομίας της είναι
διπλάσιο του αθροίσματος Ελλάδας, Ιρλανδίας και Πορτογαλίας και το
τραπεζικό της σύστημα σαφώς σημαντικότερο. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο
μεγάλος εφιάλτης θα ήταν η προσφυγή στον ESM και της Ιταλίας, η
οικονομία της οποίας είναι 50% μεγαλύτερη της ισπανικής. Ενδεικτικό της
βαρύτητας των δύο οικονομιών στην Ευρωζώνη είναι ότι Ιταλία και Ισπανία
έχουν αναλάβει να χρηματοδοτήσουν περί το 30% των κεφαλαίων του ESM -
κάτι που προφανώς δεν θα είναι εφικτό, εφόσον ο ίδιες αντιμετωπίζουν
πρόβλημα.
Η ΕΚΤ
Καλό θα ήταν, κατά συνέπεια, να
αποφευχθεί η προσφυγή και των δύο οικονομιών στον ESM. Και γι' αυτό
επιστρατεύτηκε η ΕΚΤ. Η κεντρική τράπεζα υποσχέθηκε ότι θα αγοράζει στη
δευτερογενή αγορά ομόλογα όποιου κράτους προσφύγει στον ESM. Ο ίδιος
Μηχανισμός θα έχει επίσης αυτή τη δυνατότητα, ενώ θα του επιτρέπεται και
να αγοράζει ομόλογα των κρατών πρωτογενώς, δηλαδή να καλύπτει τις
δημοπρασίες τους.
Με τα νέα αυτά εργαλεία οι Ευρωπαίοι
φιλοδοξούν να διαχειριστούν εφεξής διαφορετικά τη χρηματοδότηση όποιων
δανειακών αναγκών προκύψουν. Θα αξιοποιήσουν τη «δύναμη πυρός» του ESM
και την εν δυνάμει απεριόριστη δυνατότητα στήριξης από την ΕΚΤ, ως
εγγυήσεις για να συνεχίσουν τα κράτη με πρόβλημα να δανείζονται μέσω
ομολόγων τους από την αγορά. Η αξία των ιταλικών ή των ισπανικών τίτλων
δεν θα «κατρακυλά» ακόμα και αν τα δημόσια οικονομικά των δύο κρατών
εξελιχθούν δυσμενώς. Κι αυτό, επειδή οι ιδιώτες θα γνωρίζουν ότι ανά
πάσα στιγμή θα μπορούν να «ξεφορτωθούν» τους τίτλους στην EKT ή στον
ESM. Ακόμα και αν κάποια δημοπρασία δεν καλυφθεί ή καλυφθεί με
εξαιρετικά υψηλό κόστος, θα μπορεί πάντα να παρέμβει ο ESM.
Η
παραπάνω λογική φάνηκε αμέσως να λειτουργεί: Το κόστος δανεισμού Ιταλίας
και Ισπανίας υποχώρησε σημαντικά, χωρίς να χρειαστεί καν η ΕΚΤ να
ξεκινήσει το πρόγραμμα αγορών ομολόγων. Οι κυβερνήσεις σε Μαδρίτη και
Ρώμη εφαρμόζουν μόνες τους προγράμματα σκληρής λιτότητας και
νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων, αντίστοιχα εκείνων που θα περιείχαν τα
Μνημόνια. Εφόσον αυτές πάψουν να πείθουν τις αγορές (είτε επειδή η ύφεση
αποδειχθεί βαθύτερη είτε επειδή αμφισβητηθεί η πολιτική δυνατότητα
εφαρμογής των προγραμμάτων) θα επιστρατευτούν ο ESM και η ΕΚΤ. Για
εκείνη τη φάση οι Ευρωπαίοι φυλάνε και το? υπερ-όπλο της μόχλευσης.
Έχει συμφωνηθεί ότι τα κεφάλαια του ESM μπορεί να «πολλαπλασιαστούν»
μέσω προγράμματος ασφάλισης ομολόγων μέχρι και στο ύψος των 2 τρισ.
ευρώ. Κάτι τέτοιο θα επέτρεπε τη χρηματοδότηση Ιταλίας και Ισπανίας σε
βάθος μερικών ετών. Ενέχει, όμως, και σημαντικούς κινδύνους, καθώς εάν
τελικά προκύψει πρόβλημα αδυναμίας αποπληρωμής των δανείων (αν, δηλαδή,
χρειαστεί «κούρεμα» ισπανικών ή ιταλικών ομολόγων) το πλήγμα θα είναι
τεράστιο. Οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης ελπίζουν ότι τα κεφάλαια που
τελικά θα συγκεντρώσει ο ESM και εκείνα που θα «τυπώσει» η ΕΚΤ, θα
αποδειχθούν επαρκή για να αποφευχθεί μια τέτοια εξέλιξη. Εάν, όμως,
διαψευστούν, θα χρεοκοπήσει ολόκληρη η Ευρωζώνη.
(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 29-30/12/2012)