Λίγο πριν από την αυγή, υπάρχει
το πιο βαθύ σκοτάδι. Το συγκεκριμένο αξίωμα «κουμπώνει» απόλυτα με την κρίσιμη
φάση, μεταβατικού χαρακτήρα, που διέρχεται σήμερα η ενεργειακή αγορά. Όλες οι
δυνάμεις της κινούνται σε αποκλίνουσα και όχι συγκλίνουσα τροχιά. Ο καθένας
έχει αποδυθεί σε αγώνα δρόμου για να προασπίσει τα συμφέροντα του, είτε μικρά,
είτε μεγάλα, είτε βραχυπρόθεσμα, είτε μακροπρόθεσμα. Κοινή αντίληψη για
συμπόρευση δεν καταγράφεται πουθενά. Κοινό ενδιαφέρον για τη βιωσιμότητα της
αγοράς δεν φαίνεται να υπάρχει. Τα μαχαίρια έχουν βγει και όποιος πρόλαβε τον
Κύριο οίδε.
Ο κίνδυνος δεν περιορίζεται
μόνον στο να τρωθούν παραδοσιακοί παίκτες, των ανεξάρτητων παραγωγών
συμπεριλαμβανομένων, ούτε να υποβαθμισθούν θεσμικοί φορείς. Το διακύβευμα είναι
αυτή η ίδια η αγορά, η οποία άγνωστο πλέον είναι πώς θα διαμορφωθεί την επόμενη
μέρα, λόγω των πολλών και αστάθμητων παραγόντων που έχουν υπεισέλθει στην
εξίσωση. Ας τους δούμε αναλυτικά αυτούς τους αστάθμητους παράγοντες.
Πρώτα-πρώτα, η διπλή
αποκρατικοποίηση ΔΕΠΑ-ΔΕΣΦΑ. Τι θα βγάλει από το καπέλο του «μάγου»; Την
Gazprom, που εκτιμάται ότι θα αλλάξει
συθέμελα τους κανόνες του παιχνιδιού και γεωστρατηγικά και σε επίπεδο παραγωγής
ή κάποιο άλλο επενδυτικό σχήμα, άγνωστο προς το παρόν;
Δεύτερον, οι αποφάσεις των
τριών ομάδων εργασίας, για την αναδιάρθρωση της αγοράς. Πώς θα καταφέρουν να
εξισορροπήσουν το Σύστημα και να άρουν τις υπάρχουσες στρεβλώσεις της αγοράς,
χωρίς να θιγεί κανείς, αλλά να εξακολουθήσουν να είναι όλοι παρόντες στη φάση
υιοθέτησης του μοντέλου του
target
model;
Τρίτον, το αποτέλεσμα της
διαιτησίας μεταξύ ΔΕΗ και Αλουμίνιον. Τι απόφαση θα ισχύσει, την οποία προσδοκά
ασθμαίνουσα όχι μόνον η βιομηχανία, που προσβλέπει στη διατήρηση της
βιωσιμότητας της μέσω της μείωσης του ενεργειακού κόστους της, αλλά και οι
ομάδες εργασίας για να καθορίσουν τιμή βάσης για τις δημοπρασίες των πακέτων
ισχύος;
Σε αυτό το σκηνικό είναι εύλογο
ότι όλοι πιέζουν προς όλες τις κατευθύνσεις για να διατηρήσουν τα κεκτημένα
τους. Και βέβαια τα απόνερα συμπαρασύρουν τόσο τη ΔΕΠΑ, όσο και τη ΡΑΕ, για
διαφορετικούς λόγους. Τη ΔΕΠΑ, λόγω των συσσωρευμένων χρεών της αγοράς, που
επηρεάζουν άμεσα την αποκρατικοποίηση της και έμμεσα δημιουργούν φόβους για το
πώς θα συμπεριφερθεί ο αγοραστής απέναντι στις μονάδες παραγωγής. Αν είναι εν
τέλει η
Gazprom, θα
δούμε τσουνάμι εξαγορών και σε αυτόν τον τομέα, είτε λέγεται ΔΕΗ, είτε λέγονται
ανεξάρτητοι παραγωγοί; Τη ΡΑΕ, γιατί βρίσκεται εν μέσω διασταυρούμενων πυρών,
εισπράττοντας δυσφορία για πραγματικές ή μη παραλείψεις και ατολμίες στις
αποφάσεις και παρεμβάσεις της.
Το πώς θα διαμορφωθεί η αγορά
επηρεάζεται και από έναν ακόμη παράγοντα, που έχει αναδειχθεί σε
casus
belli
εδώ και πολύ καιρό. Πρόκειται
για το μηχανισμό ανάκτησης μεταβλητού κόστους, το περίφημο
cost
recovery. Τα στρατόπεδα έχουν γίνει
πολλά και δεν περιορίζονται πλέον ανάμεσα στη ΔΕΗ και τους ανεξάρτητους
παραγωγούς. Σε αυτήν την περίπτωση αγγίζουν και τη ΡΑΕ.
Όταν καθιερώθηκε το ήθελαν
όλοι. Και η ΔΕΗ και οι ανεξάρτητοι παραγωγοί. Ναι, αλλά τότε, δεν είχαμε ούτε
2500
MW
ιδιωτικής
παραγωγής, ούτε μεγάλη διείσδυση ΑΠΕ, και κυρίως, η ζήτηση ήταν ακόμη σε υψηλά
επίπεδα. Και ύστερα ήρθε η ανατροπή. Τα τελευταία τρία χρόνια η ζήτηση
συρρικνώθηκε αθροιστικά κατά 15%, η ιδιωτική παραγωγή είναι υπολογίσιμα μεγάλη,
ενώ τα φωτοβολταϊκά κλέβουν την παράσταση. Βγαίνει, λοιπόν, μπροστά η ΔΕΗ και
ζητά επιτακτικά ο μηχανισμός αυτός να καταργηθεί, αλλάζοντας άρδην τις αρχικές
απόψεις της που υποστήριζε το 2011 στη διένεξη της με την τότε
EGL
στο ΣτΕ. Τα γραπτά
υπάρχουν και ουδείς μπορεί να τα αμφισβητήσει. Τότε η ΔΕΗ διαπρύσια υποστήριζε
τη διατήρηση του
cost
recovery, ενώ
σήμερα μιλά για σοβαρή στρέβλωση της αγοράς. Η οποία της στοιχίζει ακριβά,
καθώς εκτός από παραγωγός είναι και προμηθευτής και χρειάζεται να πληρώνει
μεγάλα ποσά για το μηχανισμό αυτό.
Από την άλλη πλευρά, οι ανεξάρτητοι
παραγωγοί ζητούν να παραμείνει ο μηχανισμός αυτός, γιατί θεωρούν ότι ισοδυναμεί
με την ίδια την επιβίωση τους. Κι αυτό γιατί με την υπάρχουσα ζήτηση και τη
διείσδυση των ΑΠΕ θα μπορούσαν κάλλιστα τα φορτία να εξυπηρετηθούν μόνον από
τις λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ και τα νερά. Οι ιδιωτικές μονάδες φυσικού
αερίου, από τη στιγμή που επί της ουσίας δεν χρειάζονται εντάσσονται στο
Σύστημα στο τεχνικό ελάχιστο, γνωρίζοντας ότι θα πάρουν το
cost
recovery. Με βάση τον κανόνα του 30%,
έχουν το δικαίωμα να δηλώσουν για το συγκεκριμένο ποσοστό ισχύος των
θερμοηλεκτρικών μονάδων τους μηδενική προσφορά και στη συνέχεια να διατηρούνται
στα τεχνικά ελάχιστα τους, παίρνοντας το
cost
recovery.
Όλα αυτά τα γνωρίζει η ΡΑΕ.
Γνωρίζει, δηλαδή, ότι επί της ουσίας το πρόβλημα δεν είναι το
cost
recovery, αλλά ο συνδυασμός του με τον
κανόνα του 30%. Τι θα γίνει, λοιπόν, αν καταργηθεί αυτό; Οι φόβοι του Ρυθμιστή
είναι ότι θα αυξηθούν οι εισαγωγές σε σχέση με την εγχώρια παραγωγή και
ενδεχομένως να επαναληφθεί αυτό που έγινε το 2008, με τις ανεξέλεγκτες τιμές.
Το ποιος έχει δίκιο είναι
δύσκολο να ειπωθεί. Συνήθως, η αλήθεια βρίσκεται στη μέση. Και βέβαια, κάποιος
πρέπει να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά. Στην περίπτωση μας είναι οι τρεις
ομάδες εργασίας, που κινούνται κυριολεκτικά σε τεντωμένο σχοινί, σε συνδυασμό
και με όλες τους αστάθμητους παράγοντες που αναλύθηκαν προηγουμένως.
Να γιατί αυτή τη στιγμή η
ενεργειακή αγορά βρίσκεται στο πιο βαθύ
σκοτάδι της. Ας διατηρήσουμε την αισιοδοξία μας, πιστεύοντας ότι σύντομα
θα ξημερώσει για όλους.