Στις ατέλειωτες γεωπολιτικές ανακατατάξεις της Μέσης Ανατολής,
το Χαλιφάτο του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) φαίνεται πως έχει τρομάξει όλους σχεδόν
όσους ασχολούνται ενεργά με την τοπική πολιτική, και τους έχει οδηγήσει σε μια de
facto γεωπολιτική συμμαχία. Ξαφνικά, βλέπουμε το Ιράν και τις ΗΠΑ, τους Κούρδους
(στο Ιράκ και τη Συρία) και το Ισραήλ, την Τουρκία και την κυβέρνηση Ασάντ, την
Δυτική Ευρώπη (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία) και τη Ρωσία να ακολουθούν με
διαφορετικούς τρόπους το ίδιο ζητούμενο: Να σταματήσουν το Χαλιφάτο από την επέκταση
και την εδραίωση.
Αυτό δεν έχει αλλάξει ακόμα σε σημαντικό βαθμό τις άλλες γεωπολιτικές
συγκρούσεις, όπως το Ισραήλ-Παλαιστίνη και την Ουκρανία, αλλά είναι βέβαιο ότι
θα τις επηρεάσει. Φυσικά, όλοι αυτοί οι παίκτες επιδιώκουν μεσοπρόθεσμους στόχους
αρκετά διαφορετικούς μεταξύ τους, αλλά και πάλι, ας δούμε τι συνέβη στο πρώτο
μισό του Αυγούστου.
Ο Νούρι αλ-Μαλίκι εκδιώχθηκε από πρωθυπουργός του Ιράκ υπό
την πίεση των ΗΠΑ, του Ιράν του Αγιατολάχ αλ-Σιστάνι και των Κούρδων, κυρίως
επειδή αντιστάθηκε στο να προσφέρει έναν αναβαθμισμένο ρόλο στους σουνίτες στην
ιρακινή κυβέρνηση. Γιατί ήταν αυτό σημαντικό; Επειδή για όλους αυτούς τους παίκτες,
φαινόταν ως ο μόνος τρόπος να υπονομεύσουν το Χαλιφάτο από μέσα.
Οι ΗΠΑ αφιέρωσαν τα μη επανδρωμένα τους οχήματα και μια δύναμη
1000 πεζοναυτών και ειδικών δυνάμεων για την ασφάλεια των Γιαζίντι και των
χριστιανών του Ιράκ από την σφαγή (σε μια επιχείρηση που έλαβε de facto υποστήριξη
από τον Ασάντ), σταματώντας την επέλαση του Χαλιφάτου προς την κουρδική πρωτεύουσα,
Ερμπίλ, όπου υπάρχει προξενείο των ΗΠΑ και σημαντικός αριθμός Αμερικανών,
πιθανώς και για άλλους λόγους αφού ολοκληρωθεί η ανάλυση της κατάστασης στην
περιοχή. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα αρνείται να βάλει μια ημερομηνία λήξης για
την εν λόγω επιχείρηση και κατ’ επέκταση δεν θα τηρήσει τελικά την υπόσχεσή του
για απόσυρση από το Ιράκ κατά την διάρκεια της προεδρίας του.
Η τουρκική κυβέρνηση έχει κλείσει τα σύνορά της για τις δυνάμεις
που αντιμάχονται τον Ασάντ, κάτι που προηγουμένως ήταν ένα βασικό στοιχείο στην
συριακή της πολιτική. Ο πρώην γερουσιαστής, Τζόζεφ Λίμπερμαν, γνωστό «γεράκι»
και υποστηρικτής των φιλοισραηλινών πολιτικών, εξήρε δημοσίως τον Ομπάμα για
αυτό που έκανε, ενώ οι Ιρανοί απέχουν από το να τον επικρίνουν. Οι Σαουδάραβες,
οι οποίοι δεν φαίνεται να έχουν αποφασίσει τι θα κάνουν με τη Συρία, μοιάζουν
να προσανατολίζονται προς την σιωπή και το μυστήριο στην δικιά τους τακτική.
Οπότε τι ακολουθεί; Και ποιος κερδίζει από αυτή την ανακατάταξη;
Φαίνεται πως υπάρχουν τρεις προφανείς νικητές βραχυπρόθεσμα. Ο πρώτος είναι το ίδιο
το Χαλιφάτο. Η επάνοδος των ΗΠΑ στο Ιράκ επιτρέπει στο Χαλιφάτο να φανεί ως η
βασική δύναμη που αντιμάχεται τον «διάβολο», δηλαδή τις ΗΠΑ. Αυτό θα επιτρέψει
την στρατολόγηση πολλών νέων μαχητών, ιδίως από τον Δυτικό Κόσμο και μπορούμε
να αναμένουμε ότι το Χαλιφάτο θα προσπαθήσει να κάνει χτυπήματα και μέσα στις ΗΠΑ,
καθώς και στη Δυτική Ευρώπη. Βεβαίως, αυτό το βραχυπρόθεσμο πλεονέκτημα θα
εξατμιστεί εάν το Χαλιφάτο υποστεί σημαντικές στρατιωτικές ήττες, αλλά θα
χρειαστεί χρόνος για να συμβεί κάτι τέτοιο, αν ποτέ συμβεί. Ο στρατός του Χαλιφάτου
μοιάζει να είναι η πιο αφοσιωμένη και εκπαιδευμένη στρατιωτική δύναμη στην
περιοχή.
Ένας δεύτερος νικητής είναι ο Μπασάρ αλ-Ασάντ. Η εξωτερική
υποστήριξη προς τις δυνάμεις που τον πολεμούν δεν ήταν ποτέ καθοριστική και μάλλον
θα μειωθεί περαιτέρω βραχυπρόθεσμα, καθώς ολοένα και περισσότεροι αντίπαλοί του
συντάσσονται με το Χαλιφάτο.
Ο τρίτος μεγάλος νικητής είναι οι Κούρδοι, οι οποίοι εδραίωσαν
την θέση τους μέσα στο Ιράκ και βελτίωσαν τις σχέσεις τους με τους Κούρδους της
Συρίας. Πλέον, θα λάβουν περισσότερα όπλα από τις δυτικές χώρες, πιθανώς και άλλες
πηγές, καθιστώντας τον δικό τους στρατό, τους πεσμέργκα, ακόμα ισχυρότερο.
Υπάρχουν όμως ξεκάθαροι χαμένοι; Ένας, υποπτεύομαι, είναι οι
ΗΠΑ. Εκτός αν το Χαλιφάτο καταρρεύσει στο εγγύς μέλλον (κάτι που φαντάζει δύσκολο),
η στρατιωτική προσπάθεια θα εκθέσει για μια ακόμη φορά τα όρια του στρατού των
ΗΠΑ, αλλά και την ασυνέπεια των δημοσίων θέσεών τους σχετικά με το Ιράκ, την
Παλαιστίνη και την Ουκρανία. Ο Ομπάμα θα χάσει το πλεονέκτημά του στην αναζήτηση
της γεωπολιτικής υπεροχής. Η αμερικανική κοινή γνώμη επιβραβεύει την επιτυχία, όχι
τον βάλτο.
Επίσης, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις παίκτες, που το μέλλον θα
δείξει αν θα γίνουν νικητές ή χαμένοι. Ο ένας είναι το Ιράν. Αν οι ΗΠΑ και το
Ιράν έχουν ίδιες απόψεις σχετικά με το Ιράκ και το Αφγανιστάν, τότε μπορούν οι
ΗΠΑ να αρνηθούν κάποια συμφωνία συμβιβασμού στο θέμα του ιρανικού πυρηνικού
προγράμματος; Η ιρανική θέση στην συγκεκριμένη διαπραγμάτευση ενισχύεται το λιγότερο.
Δεύτερος παίκτης είναι η Χαμάς. Οι Ισραηλινοί βρίσκονται ήδη
υπό μεγάλη διεθνή πίεση για να αλλάξουν τις θέσεις τους σε ότι αφορά την
Παλαιστίνη. Μπορεί άραγε η ανανεωμένη έμφαση στην απειλή του Χαλιφάτου να επιδράσει
ως παραπάνω πίεση; Πιθανώς μπορεί, αλλά οι Ισραηλινοί θα καθυστερήσουν όσο
μπορούν.
Τρίτος παίκτης είναι η Ρωσία. Καθώς γράφεται αυτό το κείμενο,
η ουκρανική κυβέρνηση αρνείται την είσοδο των ρωσικών οχημάτων, που οι Ρώσοι λένε
ότι αποτελούν ανθρωπιστική βοήθεια για τους εγκλωβισμένους κατοίκους του Λουγκάνσκ,
το οποίο έχει περικυκλωθεί από Ουκρανούς στρατιώτες, οι οποίοι επιχειρούν να τους
αναγκάσουν να παραδοθούν. Είναι άραγε αυτό διαφορετικό από τις προσπάθειες του
Χαλιφάτου να αποκλείσει και να οδηγήσει σε παράδοση τους Γιαζίντι επάνω στο
βουνό τους; Αν οι ΗΠΑ και η Δυτική Ευρώπη είναι υπέρ της ανθρωπιστικής βοήθειας
στη μια περιοχή, τότε μπορούν να αρνηθούν αντίστοιχη βοήθεια στην άλλη;
Ζούμε πράγματι σε μια ενδιαφέρουσα εποχή.
(του Εμμανουήλ Βάλερσταϊν)