Το κύριο ζήτημα στην εγχώρια ενεργειακή αγορά είναι ένα. Θέλουμε μια
κεντρικά διαχειριζόμενη αγορά ή μια αγορά που θα υπακούει νέτα σκέτα στον
ανταγωνισμό; Αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα, στο οποίο οφείλουν να απαντήσουν με
ειλικρίνεια όλοι οι συμμετέχοντες στην αγορά. Διαφορετικά, θα γυρνάμε γύρω-γύρω
από τις στρεβλώσεις της και θα ζητάμε από τον εκάστοτε αρμόδιο υπουργό να λύνει
επιμέρους προβλήματα. Και γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτό. Πολιτικές που αλλάζουν
κατά -πολιτική και ενίοτε κομματική- βούληση, που «κατεδαφίζονται» από τον
επόμενο υπουργό, που υπακούουν σε λογής σκοπιμότητες.
Τι σημαίνει, επί της ουσίας, μια αγορά που θα υπόκειται αυστηρά στους
κανόνες του ανταγωνισμού; Ότι δεν θα υπάρχουν μονοπωλιακές καταστάσεις, ότι δεν
θα λειτουργούν κυρίαρχες επιχειρήσεις, ότι οι επενδυτές θα αναλαμβάνουν πλήρως
την ευθύνη που συνεπάγεται το ρίσκο της όποιας επένδυσης κάνουν, χωρίς
«δεκανίκια», ότι θα υπάρχουν επιχειρήσεις που θα λειτουργούν όλες επί ίσοις
όροις, ότι ο καταναλωτής θα έχει τη δυνατότητα επιλογών. Ευτυχώς, έχει
μεριμνήσει η Ε.Ε. για τη δημιουργία των κατάλληλων ρυθμιστικών και θεσμικών
αρχών, που έχουν την ευθύνη παρακολούθησης, ελέγχου και διαχείρισης των
δραστηριοτήτων της αγοράς.
Εδώ βεβαίως έχει συμβεί το απίθανο. Οι θεσμικοί φορείς αντί να κάνουν τη
δουλειά τους ανεξάρτητα από το τι θέλει η εκάστοτε κυβέρνηση, καταλήγουν να
προσαρμόζουν τις αποφάσεις τους στις πολιτικές της. Θέλουμε, για παράδειγμα
ΝΟΜΕ; Ναι, αλλά με τρόπο που να μην επηρεάζεται η κυρίαρχη επιχείρηση. Θέλουμε
η ΔΕΗ να είναι Ανώνυμη Εταιρία και ανάλογα να λειτουργεί; Ναι, αλλά να μην
μπορεί να κόβει το ηλεκτρικό σε όσους δεν πληρώνουν, γιατί αυτό δεν είναι καλό
για τους ψηφοφόρους μας. Θέλουμε επενδύσεις και ξένα κεφάλαια; Ναι, αλλά να
υπάρχουν μηχανισμοί τέτοιοι που να τις προστατεύουν.
Πικρές αλήθειες, αλλά χρειάζεται να ειπωθούν. Έχουμε κουραστεί να αναμασάμε
τα ίδια προβλήματα που διαιωνίζονται άλυτα. Ας βάλουμε όλοι το χέρι επί των
τύπων των ήλων και ας αναρωτηθούμε τι ακριβώς θέλουμε. Αν συμφωνήσουμε σε αυτό,
ότι η ενεργειακή αγορά οφείλει να υπακούει στους κανόνες του ανταγωνισμού και
θα είναι πράγματι ελεύθερη, τότε θα έχουμε διανύσει το μεγαλύτερο μέρος του
δρόμου για την επίλυση των στρεβλώσεων της. Διότι ο κάθε ένας παίκτης θα
αναλάβει πλήρως τις ευθύνες του και θα δοκιμαστεί για την ικανότητα της
επιβίωσης του, χωρίς επιδοτήσεις, χωρίς στηρίγματα παντός είδους.
Εντάξει, είναι ίσως το πιο δύσκολο από όλα να συμβεί κάτι τέτοιο, αλλά
κάποια στιγμή οφείλουμε να δούμε κατάματα την πραγματικότητα. Και όχι να
κρυβόμαστε πίσω από συντεχνιακά αιτήματα και συμφέροντα. Αρκεί κανείς να
παρακολουθήσει τις απόψεις που αναπτύσσονται σε φόρουμ και συνέδρια τα
τελευταία χρόνια. Όλοι είναι οχυρωμένοι πίσω από επιμέρους επιδιώξεις. Και
καταλήγουμε να λέμε τα ίδια και τα ίδια. Σαν να γυρνάμε γύρω από τον εαυτό μας.
Ο μόνος κοινός τόπος είναι «διορθώστε αυτό που ενοχλεί εμάς». Όχι «διορθώστε
συνολικά την αγορά κι ας χάσουμε κάτι κι εμείς».
Γινόμαστε δυσάρεστοι, το γνωρίζουμε, αλλά δεν θα αλλάξει τίποτε χωρίς να
συμφωνήσουμε σε μια λογική που βλέπει μακροπρόθεσμα και όχι κοντόφθαλμα. Σε μια
λογική που υπακούει στο εμείς και όχι στο εγώ. Είναι εύλογο ότι μια τέτοια
δυναμική θα έχει χαμένους. Το ζήτημα είναι να μην υπάρχουν χαμένοι και
κερδισμένοι. Αντίθετα, η προοπτική μιας ελεύθερης και ανταγωνιστικής αγοράς να
εξασφαλίζει ότι σε ένα μεσοπρόθεσμο επίπεδο θα διατηρήσουν την παρουσία τους
όσοι αξίζει να επιβιώσουν, γιατί θα έχουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και όχι
γιατί θα βασίζονται σε παντοειδείς διευκολύνσεις. Και να μην φοβόμαστε τον
ανταγωνισμό. Όπου λειτούργησε απερίσπαστα κέρδισαν και οι επιχειρήσεις και οι
καταναλωτές. Και έχασαν οι καιροσκόποι. Όλα είναι ζήτημα προσφοράς και ζήτησης.
Ας το έχουμε κατά νου αυτό. Σε χρειάζεται η αγορά; Δεν έχεις τίποτε να φοβάσαι.
Αποσκοπείς μόνον στην αποκόμιση πρόσκαιρων κερδών; Δεν ακολουθείς fair play και
καλύτερα να ασχοληθείς με κάτι άλλο.
Απλές και καθαρές κουβέντες. Να ανοίξει επιτέλους η αγορά στον ανταγωνισμό
και να σταματήσει να είναι κεντρικά διαχειριζόμενη. Αυτό μάλιστα. Θα ήταν
πραγματική μεταρρύθμιση.