Η οικονομία της Ρωσίας δείχνει να έχει απομακρυνθεί από τον πάτο. Τα στοιχεία του τρίτου τριμήνου που δημοσιεύτηκαν την Πέμπτη, έδειξαν ότι έχει αρχίσει να βρίσκει μια νέα ισορροπία στα τρέχοντα επίπεδα της τιμής του πετρελαίου. Ωστόσο, η σταθεροποίηση είναι επισφαλής: ίσως χρειάζεται μια μικρή ανατίμηση του πετρελαίου προκειμένου να αποφευχθεί μια νέα οικονομική επιβράδυνση, ενώ θα περικοπούν οι δαπάνες για τα δημοφιλή κοινωνικά προγράμματα του Putin σε περίπτωση που η τιμή υποχωρήσει περαιτέρω.
Για το διάστημα Ιουλίου-Σεπτεμβρίου το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν μειώθηκε 4,1% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, διαψεύδοντας τις προσδοκίες των αναλυτών για μεγαλύτερη συρρίκνωση της τάξης του 4,3% και καταγράφοντας τεράστια βελτίωση σε σχέση με την πτώση κατά 4,6% του προηγούμενου τριμήνου. Το νούμερο δείχνει ακόμη καλύτερο αν συνδυαστεί με την αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής κατά 0,1% έπειτα από δύο συνεχή τρίμηνα πτώσης. Εάν η τάση αυτή συνεχιστεί τα επόμενα δύο τρίμηνα, η Ρωσία θα μπορούσε να επιστρέψει σην ανάπτυξη κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2016, δίνοντας τη δυνατότητα στον Putin και τους υπασπιστές του να πουν πως η χώρα γλίτωσε τα προβλήματα παρά τις συνεχείς πολέμους από τα μέσα του 2014 και τις οικονομικές κυρώσεις που έχει επιβάλει η Δύση.
Ωστόσο, τα τελευταία στοιχεία σε ένα βαθμό ξεγελούν: η μικροσκοπική βελτίωση τροφοδοτήθηκε από τις αυξήσεις στην παραγωγή ενέργειας και η εγχώρια αγορά εξακολουθεί να μην έχει φτάσει ακόμη στον πάτο. Η πτώση των λιανικών πωλήσεων κατά 10,4% σε ετήσια βάση το μήνα Σεπτέμβριο ήταν η μεγαλύτερη του 2015. Για το τρίτο τρίμηνο οι πωλήσεις υποχώρησαν 9,5%. Αλλά κι οι επενδύσεις, συνέχισαν να μειώνονται: συρρικνώθηκαν κατά 7% στο τρίτο τρίμηνο, που αποτελεί τη μεγαλύτερη πτώση από το 2010.
Αυτό σημαίνει ότι η ρωσική οικονομία δεν λαμβάνει ώθηση από την αντικατάσταση των εισαγωγών, όπως έκανε μετά την οικονομική κατάρρευση του 1998, πάνω στην οποία βασίστηκε ο Putin, προσπαθώντας μάλιστα να το επιταχύνει με την επιβολή εμπάργκο στις εισαγωγές τροφίμων από τη Δύση. Η απότομη υποτίμηση του ρουβλίου ανάγκασε απλά τους Ρώσους να ξοδεύουν λιγότερο παρότι οι τιμές έχουν αυξηθεί κατά περίπου 16% και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις δεν έχουν ξεκινήσει να επενδύουν στα τοπικά προϊόντα, ίσως λόγω του καταπιεστικού ρυθμιστικού πλαισίου.
Η κυβέρνηση δεν βλέπει καμία άλλη πηγή ανάπτυξης πέρα από τους υδρογονάνθρακες γι 'αυτό και εργάζεται πάνω στην κατάρτιση του πρώτου ετήσιου προϋπολογισμού από το 2008. Σε πιο σταθερές περιόδους, η διαδικασία κατάρτισης του προϋπολογισμού διαρκεί τρία έτη. Ο τελευταίος βασίζεται περίπου στα ίδια μεγέθη δαπανών και εσόδων με το 2015, αλλά το υπουργείο Οικονομικών έχει προειδοποιήσει ότι περίπου 1 τρισεκατομμύριο ρούβλια ($ 15 δισ.) από τα 13,7 τρισ. ρούβλια των προγραμματισμένων εσόδων είναι αμφίβολα.
Το πιθανό έλλειμμα σχετίζεται με το πετρέλαιο. Ο προϋπολογισμός έχει καταρτιστεί στη βάση της εκτίμησης για τιμή του brent στα 50 δολάρια το βαρέλι. Δεδομένου ότι το ελεύθερα κυμαινόμενο ρούβλι ακολουθεί κατά πόδας την τιμή του Brent, εάν η τιμή έπεφτε, τα ποσά του προϋπολογισμού σε ρούβλι θα έπρεπε να μείνουν σταθερά. Οι Ρώσοι θα μπορούσαν να ζήσουν με ακόμη λιγότερα εισαγόμενα αγαθά και λιγότερο τα ταξίδια στο εξωτερικό, αλλά ο Putin δεν νοιάζεται και πολύ για αυτό. Το πρόβλημα είναι ότι η Ρωσία δεν πουλά πετρελαίου Brent. Εξάγει ένα διαφορετικό μίγμα, από τα Ουράλια, το οποίο κόστιζε περίπου όσο Brent το 2015 αλλά τώρα είναι περίπου 4 δολάρια ανά βαρέλι πιο φθηνό. Ο λόγος θα μπορούσε να είναι ο αυξημένος ανταγωνισμός από τη Σαουδική Αραβία, η οποία ξεκίνησε να εφοδιάζει με πετρέλαιο κάποιες παραδοσιακές αγορές της Ρωσίας, όπως η Πολωνία και η Σουηδία.
Το επόμενο έτος, η ψαλίδα θα μπορούσε να ανοίξει ακόμη περισσότερο αν το ιρανικό πετρέλαιο κατευθυνθεί στις ευρωπαϊκές αγορές.
Μια χαμηλότερη τιμή του πετρελαίου των Ουραλίων επηρεάζει τα έσοδα των εισαγωγών της Ρωσίας πίσω, αλλά όχι το επιτόκιο του ρουβλίου, αφού το συγκεκριμένο πετρέλαιο δεν αποτελεί σημείο αναφοράς για τις αγορές συναλλάγματος. Γι 'αυτό το λόγο η διεύρυνση της απόκλισης θα μπορούσε να προκαλέσει κι άλλο πόνο στο ρωσικό προϋπολογισμό.
Προς το παρόν, το σχέδιο προϋπολογισμού, προβλέπει έλλειμμα 2,8%. Για να το κρατήσει χαμηλά, η κυβέρνηση σχεδιάζει αυξήσεις, ανάλογες του κόστους ζωής, στις συντάξεις που θα αντιστοιχούσαν μόλις στο 1/3 του πληθωρισμού, ενώ δεν θα υπάρξει αύξηση για τα 15 εκατομμύρια Ρώσων που έχουν δικαίωμα συνταξιοδότησης αλλά εξακολουθούν να εργάζονται.
Οι δαπάνες για την υγεία θα μειωθούν κατά 8% και για την εκπαίδευση κατά 8,5%. Οι ρωσικές περιφέρειες θα χάσουν μερίδιο των ομοσπονδιακών επιδοτήσεων τους.
Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση Putin δεν έχει σχέδια για περικοπές στις αμυντικές δαπάνες, οι οποίες θα ροκανίσουν το 19% του προϋπολογισμού, ή των δαπανών της γενικής κυβέρνησης. "Αυτός δεν είναι ένας προϋπολογισμός επιβίωσης αλλά διατήρησης του εξουσίας", σχολίαζε πρόσφατα στο editorial της η επιχειρηματική Vedomosti.
Καθώς η κυβέρνηση περιμένει αύξηση των τιμών του πετρελαίου -μια αβέβαιη προοπτική σύμφωνα με το Παγκόσμιο Outlook ενέργειας του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας- ποντάρει επίσης στο ότι ο υπομονετικός ρωσικός λαός θα ανεχτεί τη συρρίκνωση των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Αν γκρινιάξει, οι σταθερές δαπάνες σε ασφάλεια, άμυνα και κυβέρνηση θα μπορέσουν να καταστείλουν την εξέγερση. Αυτό είναι πιθανώς ένα λιγότερο επικίνδυνο στοίχημα από εκείνο του πετρελαίου, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, αλλά δεν είναι μια βιώσιμη πολιτική.
(Πηγή: capital.gr/Bloomberg View)