Τάσος Γιαννίτσης: Το Ασφαλιστικό και η Κρίση

«Η κρίση οδήγησε το Ασφαλιστικό σε αδιέξοδο, ή το Ασφαλιστικό προκάλεσε την κρίση, ή σε συνέβησαν και τα δύο σε κάποιον βαθμό;». Ερωτήματα σαν κι αυτό επιχειρεί να φωτίσει ο πρώην υπουργός Τάσος Γιαννίτσης στο νέο του βιβλίο με τίτλο «Το ασφαλιστικό και η κρίση» (Εκδόσεις Πόλις, 2016) που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες. Η οπτική του πολιτικού που προσπάθησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, προβλέποντας εγκαίρως ότι αυτό θα εγκατασταθεί στο κέντρο της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής, μοιάζει σήμερα -δέκα και πλέον χρόνια μετά -οδυνηρά επίκαιρη.

Οι αριθμοί αναδεικνύουν το πρόβλημα. Οι ετήσιες δημόσιες δαπάνες για το ασφαλιστικό κυμαίνονταν την τελευταία δεκαετία μεταξύ 120% και 237% των μη κρατικών πόρων του ασφαλιστικού συστήματος. Το κράτος δηλαδή δεν χρηματοδότησε απλώς το ασφαλιστικό, αλλά για πολλά χρόνια διέθετε πόρους που ξεπερνούσαν σημαντικά τα ετήσια έσοδα του συστήματος. Αθροιστικά τα ελλείμματα που καλύφθηκαν από κρατική χρηματοδότηση αντιπροσώπευαν το 83,6% της αύξησης του δημόσιου χρέους την περίοδο 2000-2009 και το 405,2%(!) την περίοδο 2010-2014. Χωρίς την επίδραση αυτή η χώρα θα βρισκόταν το 2009 με ένα δημόσιο χρέος που δεν θα της προκαλούσε τόσο σοβαρό πρόβλημα, υποστηρίζει ο κ. Γιαννίτσης.

Οι δημόσιες δαπάνες

Την περίοδο της διακυβέρνησης από τη Νέα Δημοκρατία, τα αθροιστικά ελλείμματα και οι συνολικές δημόσιες δαπάνες για το ασφαλιστικό αντιπροσώπευαν το 83% των αθροιστικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων της περιόδου 2006-2009 «που οδήγησαν στη μεγάλη κρίση της χώρας» συμπεραίνει.

Ηταν το 2001, όταν ως υπουργός Εργασίας ο κ. Γιαννίτσης συγκέντρωσε πάνω του το σύνολο των πολιτικο-συνδικαλιστικών αγκυλώσεων. Το ασφαλιστικό νομοσχέδιο που συνέταξε ηττήθηκε πανεύκολα από το καλοκουρδισμένα αντανακλαστικά του λαϊκισμού, την ευκολία του τηλεοπτικής καταγγελίας και τις νοοτροπίες που εξέθρεψε σε μεγάλο βαθμό το ίδιο του το κόμμα.

Δεκαπέντε χρόνια μετά, στο νέο του βιβλίο, υποστηρίζει ότι «η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει σε ένα σημείο όπου το πρόβλημα του Ασφαλιστικού έχει ξεπεράσει τα όρια μιας συνήθους διαχείρισης». Το 2008 το εισόδημα από συντάξεις αντιστοιχούσε στο 40% του εισοδήματος από εργασία κάθε μορφής. Το ποσοστό αυτό έφτασε το 62,5% το 2012.

Θεμελιακή σύγκρουση

«Το ασφαλιστικό ζήτημα αντικατοπτρίζει μια θεμελιακή σύγκρουση στο εσωτερικό μιας κοινωνίας: την πάλη και τη σύγκρουση για την κατανομή του εισοδήματος (και του ΑΕΠ), που παράγεται κάθε χρονιά, μεταξύ αυτών που συμμετέχουν στην παραγωγή του και εκείνων που δεν παράγουν, αλλά έχουν δικαίωμα συμμετοχής στο παραγόμενο εισόδημα μέσω των κανόνων συνταξιοδότησης» εξηγεί. Οι διάφοροι τρόποι απόσπασης εισοδήματος από τους πρώτους και μεταφοράς του στους δεύτερους (πρόσθετες εισφορές, φορολογία, εισφορές στις τραπεζικές συναλλαγές) οδηγούν τελικά στο ίδιο αποτέλεσμα και ενέχουν τον κίνδυνο συνεχούς συρρίκνωσης του ΑΕΠ.

Μοιραία κατά τον συγγραφέα η μόνη επιλογή που δεν συνεπάγεται περαιτέρω περικοπές στις συντάξεις σχετίζεται με την επίτευξη μεγέθυνσης, δηλαδή την αύξηση της πίτας στη βάση της οποίας γίνεται η κατανομή και ανακατανομή των διαφόρων εισοδημάτων. Δηλαδή ακόμη κι αν γίνουν οι πιο επιτυχημένοι συνδυασμοί πολιτικής το αποτέλεσμα θα κριθεί από το αν αυτή η πολιτική θα καταφέρει να επαναφέρει την οικονομία σε συνθήκες μεγέθυνσης αντί για την πρόσθετη κάθοδο στη φτωχοποίηση, «για τους συνταξιούχους, τους εργαζόμενους, όλους».

Ενας από τους κυριότερους επιβαρυντικούς παράγοντες είναι η δημογραφική γήρανση. «Οι προβλέψεις είναι ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας θα βαίνει μειούμενος στις επόμενες δεκαετίες, παράλληλα με μια δραματική αύξηση των ηλικιωμένων μεταξύ 55 και 64 ετών. Το ποσοστό τους στον συνολικό πληθυσμό προβλέπεται να φτάσει το 78% το 2060, από 42,4% το 2013». Οταν ένα δυσανάλογο τμήμα του πληθυσμού οδηγείται στη σύνταξη τότε το φαινόμενο αυτό οδηγεί σε «αντίστροφη αναδιανομή» και «αποανάπτυξη».