Του Τηλέμαχου Μαράτου
Όταν οι βαρώνοι της Αγγλίας είχαν περικυκλώσει, το 1215, τον Ιωάννη τον «Ακτήμονα» εις το λιβάδι του Runnymede τον υποχρέωσαν να υπογράψει την Magna Carta, ίσως το πιο σημαντικό έγγραφο της νεώτερης πολιτικής ιστορίας. Ο τόπος αυτός θεωρείται ιερός γιατί εκεί, γιά πρώτη φορά, απόλυτος άρχων δέχθηκε περιορισμό της εξουσίας του, έστω και εάν αυτό αφορούσε μόνον τους βαρώνους, έστω και αν έγινε διά της βίας. Η ιστορία έμελλε να δείξει ότι οι άρχοντες με μεγάλη δυσκολία περιορίζουν τις εξουσίες τους. Λίγη σημασία έχει αν η αρχή είναι εκλεγμένη, δημοκρατική, βασιλεία ή δικτατορία που προέκυψε από πραξικόπημα ή επανάσταση. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, στην αρχή, εξελέγοντο και στο ίδιο υπόδειγμα ο Ναπολέων ανεδείχθη από Πρώτος Ύπατος, Αυτοκράτωρ. Ο Χίτλερ επίσης.
Όταν ο Καλλέργης ξιφούλκησε έξω από τα παράθυρα του Όθωνος και απαιτούσε «Σύνταγμα» δεν ζητούσε μία περιγραφή, έναν ορισμό των λειτουργιών των διαφόρων κρατικών υπηρεσιών – απαιτούσε τον περιορισμό της εξουσίας του βασιλέως. Αυτή είναι η ουσία της Δημοκρατίας και γι’ αυτό κάθε δικτατορία φροντίζει –κατ’ αρχήν- να αναστείλει τα άρθρα εκείνα που την εμποδίζουν να κάνει ό,τι θέλει. Η «ιδέα» του Καταστατικού Χάρτου είναι ο προσδιορισμός των ορίων, των «συνόρων» των τριών πλευρών της κρατικής εξουσίας, της κοινοβουλευτικής, της δικαστικής και της εκτελεστικής με σκοπό την ισορροπία, συχνά αντιρρόπων δυνάμεων για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων του λαού, πηγή –υποτίθεται- κάθε εξουσίας. Αυτή είναι η θεωρία και –υποτίθεται- ότι εγγυητής είναι ο Ανώτατος Άρχων.
Η φιλοσοφία του Συντάγματος, δηλαδή η ουσία του πολιτεύματος συζητήθηκε ευρύτατα στην Βουλή μετά την απελευθέρωση και συγκεκριμένως κατά τις συνεδριάσεις της Επιτροπής Αναθεωρήσεως τους Συντάγματος τον Ιούλιο του 1947 (Ν.Κ. Αλιβιζάτου «Κράτος και Ραδιοτηλεόραση» 1986). Με αφορμή την συζήτηση για λογοκρισία βουλευτές εξέθεσαν τις θέσεις τους για τις θεμελιώδεις αρχές.: «Κ. Τσάτσος : « Η βασική διαφωνία μας, είναι το πού θα έχωμεν μείζονα εμπιστοσύνην. Προς την Πολιτείαν ή προς το άτομον…Η άποψις μου είναι υπέρ της Πολιτείας.» Αντιθέτως ο Ηλ. Λαγάκος υποστήριξε : «Θα διατηρήσωμεν την δημοκρατικήν ουσίαν και μορφήν του καθεστώτος μας, η θα διολισθήσωμεν, διά βαθμιαίων παραχωρήσεων, προς την Εγελειανή αντίληψιν της παντοδυναμίας του Κράτους, εις μορφάς καθεστώτων που θα αποτελούν παραλλαγμένην μορφήν ολοκληρωτισμού;»
Στην Ελλάδα, τις τελευταίες δεκαετίες, κάθε εκλεγμένος πρωθυπουργός θεωρεί υποχρέωσή του να αναθεωρεί το Σύνταγμα. Το αποτέλεσμα είναι αφ’ ενός το πλέον φλύαρο Σύνταγμα της Ευρώπης και αφ’ ετέρου η σταδιακή συγκέντρωσις όλων των εξουσιών στον αρχηγό του πλειοψηφούντος κόμματος στην Βουλή, η κοινοβουλευτική δικτατορία. Ο πρωθυπουργός κάνει ό,τι θέλει, αλλά και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως επίσης, στο κόμμα του. Οι βουλευτές στην ουσία δεν έχουν λόγο υπάρξεως από την στιγμή που θα καταμετρηθεί ο αριθμός τους. Το παρόν, αλλά και το προτεινόμενο, Σύνταγμα λίγο απέχουν από εκείνα της Ανατολικής Ευρώπης την εποχή του ‘Ψυχρού Πολέμου’.
Οι προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος ούτε κατά το ελάχιστον δεν παραχωρούν περισσότερη εξουσία στον, υποτίθεται, κυρίαρχο λαό. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει το άρθρο 16 όπου ορίζονται τα της Παιδείας, στα οποία έχει αναφερθεί, εν εκτάσει, η «Εστία». Η Παιδεία θεωρείται βασική αποστολή του Κράτους, δηλαδή μιάς παρέας υπαλλήλων του Υπουργείου. Επιτρέπεται η ίδρυσις – σύμφωνα με προϋποθέσεις που ορίζει ο Νόμος– η λειτουργία ιδιωτικών σχολείων εφ’ όσον λειτουργούν σύμφωνα με τις οδηγίες των ιδίων υπαλλήλων, υπό την εποπτεία τους και με τον έλεγχο της υπηρεσιακής κατάστασης του προσωπικού τους.
Με το ίδιο πνεύμα προβλέπεται τώρα η άδεια λειτουργίας μη κρατικών ΑΕΙ, εφ’ όσον λειτουργούν κατά τα πρότυπα των σχολείων (Ωραία πρότυπα!). Το Κράτος μνημονεύεται σε κάθε παράγραφο, με σκοπό πάντοτε να ενδυναμώσει την εξουσία και παντοδυναμία του. Ακόμη και η λειτουργία των … ‘Φοιτητικών Συλλόγων’ ορίζεται διά ‘ειδικού νόμου’! Ειρωνικά σχόλια προκαλεί η παράγραφος που ορίζει ότι τα ΑΕΙ έχουν …πλήρη αυτοδιοίκηση.
(Εστία, 17/05/2006)