Του Αθ. Χ. Παπανδρόπουλου
Με κύριο όπλο της την ενέργεια, είναι σαφές ότι η Ρωσία φιλοδοξεί να διαδραματίζει ρόλο υπερδυνάμεως στην διεθνή σκακιέρα. Υπό αυτήν την έννοια, οι αυτοκρατορικές της βλέψεις δεν κατέρρευσαν όταν διελύθη η Σοβιετική Ένωση. Αυτό το διαπιστώνει κανείς στην συμπεριφορά της χώρας έναντι των γειτόνων της, εις βάρος των οποίων το Κρεμλίνο αντλεί δύναμη αλλά και γεωπολιτικά ερείσματα.
Το ερώτημα, το οποίο απασχολεί πολλούς Δυτικούς διπλωμάτες και πολιτικούς, είναι αυτό του τρόπου που η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει τα πλεονεκτήματά της. Κυρίως δε έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών, με τις οποίες οι σχέσεις της δεν είναι οι καλύτερες δυνατές. Οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, στηρίζοντας οικονομικώς και διπλωματικώς χώρες πρώην δορυφόρους της ΕΣΣΔ, καλλιεργούν την ρωσική αντιπάθεια και καχυποψία απέναντί τους, με αποτέλεσμα ορισμένοι διεθνείς παρατηρητές να κάνουν λόγο για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο. Ευσταθεί, ωστόσο, η άποψη αυτή; Το ερώτημα είναι σοβαρό και πολυσύνθετο.
Είναι γεγονός ότι, μετά την ειρηνική –χάρη στον αποβιώσαντα Μπορίς Γέλτσιν– διάλυση της Σοβιετικής Ενώσεως, η Ρωσία γνώρισε μία χαοτική από κάθε άποψη κατάσταση, η οποία λίγο έλειψε να την φέρει στο χείλος του γκρεμού. Όμως, σε σύγκριση με τις αρχές της δεκαετίας του ’90, σήμερα η ρωσική πραγματικότητα διαφέρει ριζικά.
Με αφορμή την εντυπωσιακή άνοδο των ενεργειακών τιμών, η ρωσική οικονομία γνωρίζει τα τελευταία χρόνια ρυθμούς αναπτύξεως 6,5% κατά μέσον όρο και το ρωσικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) ξεπέρασε το 2006 το 1 τρισ. δολλάρια. Την ίδια περίοδο, το βιοτικό επίπεδο ανέβηκε αισθητά, με εξαίρεση την μέση διάρκεια ζωής, γεγονός το οποίο οδηγεί στον σχηματισμό μίας αξιόλογης μεσαίας τάξεως, η οποία διακατέχεται όλο και περισσότερο από επιχειρηματικό πνεύμα. Εντυπωσιακή άνοδο γνωρίζει, επίσης, και το Χρηματιστήριο της Μόσχας, με αποτέλεσμα πάνω από δύο εκατομμύρια Ρώσοι να είναι πραγματικά πλούσιοι.
Στο μακροοικονομικό επίπεδο, η Ρωσία διαθέτει σήμερα τα τρίτα στον κόσμο αποθέματα σε σκληρό συνάλλαγμα, ενώ το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της είναι εντυπωσιακά πλεονασματικό. Έτσι, η Ρωσία αποπληρώνει ταχύτατα τα χρέη των αρχών της δεκαετίας του ’90 και, ως εκ τούτου, ενισχύει την οικονομική της ανεξαρτησία. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει ότι δεν έχει ανάγκη από πολλές και υψηλές επενδύσεις, ιδιαιτέρως δε στον ενεργειακό τομέα, όπου η Ρωσία στερείται σύγχρονης τεχνογνωσίας. Όσον αφορά στο ρούβλι, είναι πλήρως μετατρέψιμο και, κατά πολλούς ειδικούς, θεωρείται υποτιμημένο. Ωστόσο, οι επενδυτές, ακόμα και αυτοί που κερδοσκοπούν, το εμπιστεύονται, από την στιγμή που η Ρωσία εισήλθε στην Παγκόσμια Οργάνωση Εμπορίου (ΠΟΕ).
Όλες οι παραπάνω εξελίξεις έχουν ανεβάσει στο έπακρον την δημοτικότητα του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος, στα μάτια των Ρώσων, είναι ο άνθρωπος της σταθερότητας και της οικονομικής αναπτύξεως. Συνεπώς, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι, με βάση τελευταίες δημοσκοπήσεις, ο Ρώσος Πρόεδρος έχει λαϊκή αποδοχή πάνω από 70%, ποσοστό που τού επιτρέπει να ασκεί πολιτική ελάχιστα συμβατή με τις δημοκρατικές αρχές.
Ταυτοχρόνως, μέσα από την επανακρατικοποίηση της οικονομίας –και με την βοήθεια των πραιτωριανών του, των «σιλόβικι», που είναι όλοι άνθρωποι της πρώην KGB– ο Πρόεδρος Πούτιν έχει δημιουργήσει ένα σύστημα εξουσίας το οποίο συνιστά μια νέα εκδοχή της πάλαι ποτέ «διάσημης» νομενκλατούρας. Στους επονομαζόμενους «σιλόβικι» ανήκει μία ευρύτερη ομάδα ισχυρών ανθρώπων, στην οποίαν περιλαμβάνονται εισαγγελείς, στρατιωτικοί, μέλη των υπηρεσιών ασφαλείας και των μυστικών υπηρεσιών, οι οποίοι έχουν καταλάβει καίριες θέσεις στο πολιτικό προσκήνιο, βοηθώντας, όπως ανεφέραμε, τον Πρόεδρο Πούτιν να δομήσει το δικό του σύστημα εξουσίας.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ισχύς του δεν συνεπάγεται την επιστροφή στο συγκεντρωτικό καθεστώς της σοβιετικής εποχής, ούτε και το τέλος της ελεύθερης αγοράς στην χώρα. Ωστόσο, καθώς η εξουσία τους διαρκώς αυξάνεται, αποδεικνύεται ότι η Ρωσία καθίσταται ένα απολυταρχικότερο καθεστώς, στο οποίο η δημοκρατία και η λειτουργία της αγοράς βρίσκονται στα χέρια της ολιγομελούς ομάδος που ελέγχει τους κρατικούς μηχανισμούς.
«Η Ρωσία έχει τα χαρακτηριστικά μιας δημοκρατίας. Όμως, με την επιρροή των σιλόβικι, αυτή η δημοκρατία μπορεί να μετατραπεί σε ψευδαίσθηση», δηλώνει η έγκριτη Ρωσίδα κοινωνιολόγος Ειρήνη Κριστανιόφσκαγια. Επισημαίνει δε ότι, αν τελικώς ο κ. Βίκτωρ Ιβανώφ, σήμερα αναπληρωτής πρωθυπουργός, διαδεχθεί τον Πρόεδρο Πούτιν, η εξουσία των σιλόβικι θα ενισχυθεί, διότι ο πιθανός νέος πρόεδρος είναι εκ των κορυφαίων στελεχών τους.
Κλείνουμε με ένα ερώτημα: Ποιον ρόλο παίζουν όλα αυτά στις ενεργειακές συμφωνίες μεταξύ Ελλάδος και Ρωσίας και σε ποιον βαθμό επηρεάζουν την ελληνική πολιτική σκηνή;
(Από την Εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, 21/05/2007)