-είτε εντός της χώρας, είτε για εξαγωγές- ούτε όσον αφορά την ασφαλή και απρόσκοπτη απορρόφηση της παραγόμενης ενέργειας από σταθμούς ΑΠΕ», σημειώνεται στο προκαταρκτικό σχέδιο του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης Συστήματος Μεταφοράς (2020 - 2029) του ΑΔΜΗΕ, το οποίο ετέθη την περασμένη Παρασκευή σε δημόσια διαβούλευση.
Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο επιβάλλει στον ΑΔΜΗΕ να ανταποκριθεί στο σύνολο των αιτημάτων σύνδεσης που του υποβάλλονται. Ήδη, ο Διαχειριστής έχει εκδώσει Δεσμευτικές Προσφορές Σύνδεσης για σταθμούς ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) συνολικής ισχύος άνω των 2.200 MW πέραν των ήδη λειτουργούντων, καθώς και επιπλέον μη Δεσμευτικές Προσφορές Σύνδεσης για σταθμούς ΑΠΕ συνολικής ισχύος άνω των 18.270 MW. «Προφανώς υπάρχει αδυναμία ανταπόκρισης σε μια διαρκώς συνεχιζόμενη ροή αιτημάτων σύνδεσης, η οποία οδηγεί σε ένα σύνολο παραγωγής ΑΠΕ που δεν είναι δυνατόν ούτε να διακινηθεί στο Σύστημα ούτε να απορροφηθεί από αυτό», υπογραμμίζεται στο δεκαετές πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ, στο οποίο επισημαίνεται ότι καταβάλλεται κάθε προσπάθεια προκειμένου ο Διαχειριστής να μπορέσει να ανταποκριθεί, «δεν έχει όμως ούτε την τεχνική ούτε την οικονομική δυνατότητα να αναπτύξει το Σύστημα, ούτως ώστε να ικανοποιηθεί εξολοκλήρου ο όγκος των αιτημάτων».
Η παραγωγή των ΑΠΕ είναι στοχαστική, με συνέπεια να υπάρχουν επιπτώσεις τόσο στη λειτουργία του Συστήματος όσο και στη λειτουργία των συμβατικών μονάδων, οι οποίες είναι αναγκαίες για την κάλυψη της ζήτησης τις ώρες που δεν παράγουν οι σταθμοί ΑΠΕ, καθώς και για τη ρύθμιση του ισοζυγίου παραγωγής και φορτίου. «Με τη σημερινή εγκατεστημένη παραγωγή των ΑΠΕ δημιουργούνται προβλήματα στις ώρες χαμηλών και ελαχίστων φορτίων του Συστήματος, καθώς και τις μεταμεσημβρινές ώρες, οπότε μειώνεται απότομα η παραγωγή των φωτοβολταϊκών και προκαλούνται απαιτήσεις ταχείας ανάληψης φορτίου - και με αυξημένο ρυθμό - από τις συμβατικές μονάδες», αναφέρεται στο προτεινόμενο δεκαετές πρόγραμμα.
Γι΄ αυτό θα χρειαστεί αύξηση της δυνατότητας αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, κυρίως με χρήση αντλητικών υδροηλεκτρικών σταθμών, ώστε να αμβλύνονται οι επιπτώσεις από τη στοχαστικότητα της παραγωγής από ΑΠΕ. Όπως σημειώνει ο ΑΔΜΗΕ, «το θέμα εκφεύγει του σχεδιασμού της ανάπτυξης του Συστήματος και αποτελεί αντικείμενο διερεύνησης και από άλλους αρμόδιους φορείς για τη χάραξη ενεργειακής πολιτικής. σε κάθε περίπτωση όμως επισημαίνεται η κρισιμότητα του θέματος».
Αξιόπιστες και λειτουργικά στιβαρές οι ΑΠΕ
Η λειτουργία του Συστήματος υπό μεγάλη διείσδυση ΑΠΕ καλείται να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις. Καταρχάς, οι μονάδες παραγωγής «καθαρής» ενέργειας, παρά τις όποιες αρχικές επιφυλάξεις που είχαν διατυπωθεί στο παρελθόν, έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αξιόπιστες και λειτουργικά στιβαρές. Τα περισσότερα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα συνδέονται στο Σύστημα ή στο Δίκτυο με διατάξεις ηλεκτρονικών ισχύος, γεγονός που τους επιτρέπει να ανταπεξέρχονται ικανοποιητικά σε διαταραχές του Συστήματος (βραχυκυκλώματα, βυθίσεις τάσεως και συχνότητας κλπ.).
Οι νέοι κώδικες Συστήματος που έχουν εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιβάλλουν, μεταξύ άλλων, τεχνικά λειτουργικά χαρακτηριστικά για τις μονάδες ΑΠΕ με σκοπό την ασφαλή λειτουργία του Συστήματος σε μεγάλη διείσδυση εναλλακτικών μορφών ενέργειας. Σύμφωνα με τον ΑΔΜΗΕ, «οι κώδικες βρίσκονται σε φάση εφαρμογής, κατά την οποία όλοι οι Ευρωπαϊκοί Διαχειριστές σε συνεργασία με τον ENTSO-E, πραγματοποιούν όλες τις απαιτούμενες προπαρασκευαστικές ενέργειες για την ενσωμάτωση των κωδίκων στο εθνικό δίκαιο των κρατών - μελών, εφαρμόζοντας κοινή μεθοδολογία και εναρμονίζοντας τις αναγκαίες παραμέτρους και δράσεις για την εφαρμογή τους».
Η κατάσταση σήμερα
Η συμμετοχή της “καθαρής” παραγωγής στην κάλυψη της ζήτησης αυξήθηκε από περίπου 10,5 % το 2004 σε περίπου 30 % στα έτη 2015 και 2016. Από το 2013 και έπειτα η συμμετοχή των ΑΠΕ είναι σταθερά άνω του 25%.
Σήμερα, έχουν χορηγηθεί άδειες παραγωγής για έργα ΑΠΕ περί τα 30 GW σε όλη τη χώρα. Αφορούν κυρίως αιολικά πάρκα (Α/Π), φωτοβολταϊκούς σταθμούς (Φ/Β) και σε μικρότερη έκταση μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς (ΜΥΗΣ) και σταθμούς καύσης βιομάζας ή βιοαερίου (ΣΒΙΟ). Επίσης, περιλαμβάνονται και οι σταθμοί συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας υψηλής απόδοσης (ΣΗΘΥΑ). Έως τον Οκτώβριο του 2018, στο ΕΣΜΗΕ λειτουργούσαν σταθμοί ΑΠΕ συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 5.345 MW, εκ των οποίων τα 2.464 MW αφορούν αιολικά πάρκα και τα 2.473 MW φωτοβολταϊκούς σταθμούς.
Παράλληλα, έχουν χορηγηθεί οριστικές προσφορές σύνδεσης για επιπλέον 157 σταθμούς ΑΠΕ συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 2.940 MW για σύνδεση στο Σύστημα (χωρίς να περιλαμβάνονται οι σταθμοί αρμοδιότητας ΔΕΔΔΗΕ). Οι 133 προσφορές σύνδεσης αφορούν πάρκα αιολικά ισχύος περίπου 2.585 MW. Ωστόσο, είναι αξιοσημείωτο ότι υπάρχει μεγάλη χρονική υστέρηση μεταξύ του χρόνου χορήγησης των προσφορών σύνδεσης και της υλοποίησης των έργων με ευθύνη των αντίστοιχων παραγωγών.
Όπως επισημαίνεται στο κείμενο του δεκαετούς προγράμματος του ΑΔΜΗΕ «εξακολουθούν να αδειοδοτούνται έργα για τα οποία υποβάλλονται αιτήματα σύνδεσης, ενώ επιπρόσθετα υποβάλλονται διαρκώς αιτήματα που αφορούν τροποποιήσεις υφιστάμενων προσφορών σύνδεσης».
Η κατάσταση, σύμφωνα με τον Διαχειριστή, διαμορφώνει ένα εξαιρετικά ασαφές πλαίσιο, με τεράστιες αβεβαιότητες όσον αφορά στη χωρική και χρονική ένταξη των νέων σταθμών ΑΠΕ και του ισχύοντος καθεστώτος τιμολόγησης, οι οποίες δυσχεραίνουν τον ορθολογικό σχεδιασμό των νέων συνδέσεων και τον ορθολογικό προγραμματισμό της μελλοντικής ανάπτυξης του συστήματος. «Είναι αβέβαιο και απρόβλεπτο πόσα και ποια από τα έργα που έχουν λάβει προσφορές σύνδεσης θα προχωρήσουν σε υλοποίηση, ιδιαίτερα στο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον των τελευταίων ετών. Επίσης, έχει ήδη διαμορφωθεί υψηλή συγκέντρωση έργων σε ορισμένες περιοχές, με αποτέλεσμα την εξάντληση της ικανότητας μεταφοράς με έργα που διαθέτουν οριστικές Προσφορές Σύνδεσης και δεσμεύουν ικανότητα μεταφοράς, ενώ υποβάλλονται και αδειοδοτούνται νέα αιτήματα, τα οποία δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν», αναφέρεται στο προτεινόμενο πρόγραμμα του ΑΔΜΗΕ.
Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνεται από τον Διαχειριστή, στα προγράμματα του Διαχειριστή έχουν περιληφθεί έργα που αυξάνουν δραστικά τις δυνατότητες του ΕΣΜΗΕ για την υποδοχή και την ασφαλή διακίνηση της παραγόμενης ισχύος από σταθμούς ΑΠΕ.