ο κ. Δημήτρης Μεζαρτάσογλου, Υπεύθυνος Μελετών του ΙΕΝΕ και ο κ. Κωνσταντίνος Σταμπολής, Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου.
Το θέμα της Ενεργειακής Ασφάλειας αποτελεί μια από τις σημαντικότερες παραμέτρους στη χάραξη μιας ενεργειακής στρατηγικής είτε αυτή αφορά μια χώρα είτε μια περιφέρεια ή ένα σύνολο χωρών. Η δυνατότητα εξασφάλισης αδιάλειπτης παροχής ενέργειας, είτε αυτό αφορά τον ηλεκτρισμό, το φυσικό αέριο, τον άνθρακα ή το πετρέλαιο αποτελεί βασική προϋπόθεση για την απρόσκοπτη λειτουργία των διαφόρων ενεργειακών συστημάτων στα οποία βασίζεται σήμερα η τεχνολογικά προσανατολισμένη κοινωνία και οικονομία.
Στόχος της Έκθεσης είναι να αναδείξει τον σπουδαίο ρόλο της ενεργειακής ασφάλειας, τους παράγοντες που την επηρεάζουν, τη διαχρονική αξία της έννοιας, καθώς και το πόσο καθοριστική συμβολή έχει για ένα μεγάλο αριθμό στοιχείων που συσχετίζονται, αλλά και επιδρούν στη λειτουργία ενός κράτους, της οικονομίας και της κοινωνίας και επηρεάζουν την καθημερινότητα των πολιτών. Πέραν τούτου, βασικό ζητούμενο της Έκθεσης είναι να παρουσιάσει τρόπους μέτρησης της ενεργειακής ασφάλειας, καθώς και πολιτικές που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε εθνικό επίπεδο (σε ευθυγράμμιση με τις πολιτικές της ΕΕ) και οι οποίες θα συνέβαλαν αποφασιστικά στην βελτίωση της ενεργειακής ασφάλειας.
Προτείνεται η σταδιακή μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ελλάδας από εισαγωγές στο 54% μέχρι το 2030, που αποτελεί τον σημερινό Ευρωπαϊκό μέσο όρο, από το τρέχον επίπεδο του 73,6% (2017). Ο στόχος αυτός καθορίζεται από επιμέρους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν. H υιοθέτηση ενός στόχου μείωσης των συνολικών εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ελλάδας της τάξεως του 58% το 2025 και του 46% το 2030 κρίνεται απαραίτητη για την τελική μείωση της ενεργειακής της εξάρτησης στο προαναφερθέν 54% το 2030. Όσον αφορά τον ηλεκτρισμό, οι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν είναι 54% το 2025 και 48% το 2030.
Στη θεώρησή μας για την «Ενεργειακή Ασφάλεια», θα λάβουμε κατ΄ αρχάς υπόψη την σύνθεση του ενεργειακού ισοζυγίου της χώρας με εκτιμήσεις για το πώς αυτό ενδέχεται να διαμορφωθεί σε βάθος χρόνου. Ακόμα θα περιγράψουμε και θα αναλύσουμε τις βασικές πρωτογενείς πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σήμερα, καθώς και την προέλευσή τους και θα εκτιμήσουμε ενδεχόμενες αλλαγές ως προς τις χώρες και οδούς διέλευσής τους, ενώ θα σταθούμε ιδιαίτερα στις εγχώριες πηγές ενέργειας, ορυκτές και ανανεώσιμες, και το ρόλο που μπορεί να παίξουν κατά τα επόμενα χρόνια στην ενίσχυση της εγχώριας παραγωγικής βάσης.
Συνδυαστικά με τους περιορισμένους, γεωγραφικά και ποσοτικά πόρους ορυκτών καυσίμων στους οποίους στηρίζονται ενεργειακά τα περισσότερα κράτη για να εξασφαλίσουν την ομαλή τους λειτουργία, το ζήτημα αυτό της ενεργειακής ασφάλειας έχει αναδειχτεί σε μείζονος σημασίας. Αν και ο όρος «ενεργειακή ασφάλεια» είναι αρκετά πολυδιάστατος και επιδέχεται διαφόρων ερμηνειών, γενικά σχετίζεται με τη συνεχή διασφάλιση της ενεργειακής προμήθειας και διαθεσιμότητας, με οικονομικά αποδεκτούς όρους, σε ισορροπία με το περιβάλλον. Από το περιεχόμενο της ερμηνείας του όρου γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι αποτελεί προτεραιότητα για τα κράτη, ακριβώς επειδή αφορά την ευημερία και την ασφάλεια των πολιτών και συσχετίζεται με πολλές πτυχές της οικονομίας και βασικές λειτουργίες ενός οργανωμένου κράτους.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ενεργειακή ασφάλεια ποικίλουν με κάποιους να ξεχωρίζουν, όπως η διαθεσιμότητα της ενέργειας, η αξιοπιστία παραλαβής/παράδοσης, η τιμή και η βιωσιμότητα (αειφορία). Επίσης, μία ευρύτερη δέσμη παραμέτρων που αλληλεπιδρούν με την ενεργειακή ασφάλεια περιλαμβάνει τη διαθεσιμότητα, τις
ανταγωνιστικές τιμές, την κοινωνική αποδοχή και την προσβασιμότητα. Στην παρούσα Έκθεση θα συζητηθούν ακόμη θέματα που έχουν σχέση με την Κλιματική
Αλλαγή και πώς αυτή ήδη επηρεάζει, και θα επηρεάσει πολύ περισσότερο στο μέλλον, αποφάσεις που έχουν άμεση σχέση με το ενεργειακό μίγμα και την ενεργειακή
κατανάλωση σε επίπεδο χώρας και περιφέρειας. Η μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση των εγχώριων πηγών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων και των ορυκτών καυσίμων, ενισχύει μεν την ενεργειακή αυτονομία μιας χώρας, αλλά με την Ελλάδα ως μέρος του ευρύτερου Ευρωπαϊκού συνόλου, η πολιτική αυτή θα πρέπει να μελετηθεί και να χαραχθεί στο πλαίσιο συγκεκριμένων στόχων που έχουν τεθεί σε παγκόσμιο και Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η δέσμευση αυτή προδιαγράφει κατά ένα τρόπο τους σοβαρούς περιορισμούς που υφίστανται στην χάραξη μιας «ανεξάρτητης» ενεργειακής πολιτικής. Οι στόχοι που τίθενται από την ΕΕ και στα πλαίσια των αποφάσεων της διεθνούς κοινότητας, είναι συγκεκριμένοι, ποιοτικά και ποσοτικά, και άρα από αυτήν την άποψη αποτελούν ένα σοβαρό περιοριστικό πλαίσιο. Επομένως, στην πράξη η Ελλάδα δεν μπορεί να χαράξει μία πραγματικά ανεξάρτητη ενεργειακή πολιτική. Αλλά και εάν είχε την δυνατότητα (εάν λ.χ. δεν ήταν μέλος της ΕΕ) μικρές μόνο διαφοροποιήσεις θα μπορούσε να επιτύχει ως προς την προέλευση των πρωτογενών ενεργειακών πηγών, ενώ θα είχε πολύ
μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών στην σχεδίαση και λειτουργία της αγοράς. Επίσης, μια πολύ σημαντική διάσταση της ενεργειακής ασφάλειας είναι το οικονομικό
σκέλος. Το διαχρονικό πρόβλημα των κρατών αναφορικά με την ενέργεια ήταν και παραμένει η μεταβλητότητα της τιμής των πρωτογενών ενεργειακών πηγών και ιδιαίτερα του πετρελαίου, που με τη σειρά της επηρεάζει την τιμή του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού, και το κατά πόσο θα είναι σε θέση τα κράτη/εταιρείες να το προμηθεύονται υπό ομαλές συνθήκες για να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Ως γνωστό, η τιμή και η προμήθεια του πετρελαίου έχουν αποτελέσει τη θρυαλλίδα πολλών σημαντικών γεγονότων παγκοσμίως. Τέλος, τονίζεται η πολυδιάστατη και πολύπλοκη φύση της ενεργειακής ασφάλειας, καθώς η μεταβολή της σε ένα σημείο του κόσμου (στην περίπτωσή μας η περιοχή της ΝΑ Ευρώπης) μπορεί να επηρεάσει τις άλλες χώρες.
Η μελέτη είναι διαθέσιμη σε πλήρη μορφή στη διεύθυνση: https://www.iene.gr/articlefiles/energgeiki-asfaleia_elladas.pdf στην κατηγορία των «Μελετών».