Το μεγαλύτερο μέρος του ενεργειακού αποτυπώματος των κτιρίων οφείλεται σε ανεπαρκή συντήρηση και διαχείριση τους. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι το 60% των δημόσιων κτιρίων στην ΕΕ είναι σχολικά κτήρια έχοντας τον μεγαλύτερο ποσοστό εκπομπών από όλα τα δημόσια κτήρια. Σε αυτό το περίπλοκο περιβάλλον, όπου η αποτελεσματική δράση απαιτεί ισχυρή διαπεριφερειακή συνεργασία, το έργο EduFootprint επιδιώκει να βελτιώσει την αποδοτικότητα των πόρων αλλά και της Ενέργειας, μειώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα στα κτήρια δημόσιων σχολείων, λαμβάνοντας υπόψη ολόκληρο τον κύκλο ζωής της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Το έργο αυτό αποτελεί μέρος ενός χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ INTERREG Med-European Territorial Cooperation Program και συγχρηματοδοτείται από το ΕΤΠΑ (85%) και τους κρατικούς πόρους (15%).
Ο γενικός στόχος του έργου EduFootprint είναι να διαχειριστεί καλύτερα, να σχεδιάσει και να παρακολουθήσει την κατανάλωση ενέργειας σε δημόσια κτήρια στη Μεσόγειο.
Ειδικότερα για την Ελλάδα, το EduFootprint επικεντρώνεται σε κτήρια δημόσιων σχολείων στη Μεσσήνη και στην Οιχαλία στη περιοχή της Μεσσηνίας, με μια καινοτόμο προσέγγιση της Ανάλυσης Κύκλου Ζωής (LCA), λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τις άμεσες ενεργειακές επιπτώσεις των κτηρίων (κατανάλωση), αλλά και τις έμμεσες επιπτώσεις (δημόσιες συμβάσεις ή γενική συνείδηση και ανθρώπινη συμπεριφορά).
Έτσι, το EduFootprint ασχολείται με:
- μια ενιαία στρατηγική για τη διαχείριση της ενέργειας στα σχολεία της Μεσογείου
- Προσέγγιση αξιολόγησης κύκλου ζωής
- Ευθυγράμμιση με τα τοπικά σχέδια δράσης για την αειφόρο ενέργεια
- Εφαρμογή οριζόντιων ενεργειών και τεχνολογικών λύσεων
- Συνεργασία, συμμετοχή των σχολικών κοινοτήτων και προσπάθεια αλλαγής συμπεριφοράς με στόχο την αειφορία.
Το EduFootprint στα δημόσια σχολεία της Μεσσηνίας
Η Μεσσηνία βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου. Πριν από την αναδιοργάνωση του 2010, η Μεσσηνία ήταν νομός που περιλάμβανε 29 δήμους και 2 κοινότητες. Από το 2010, η Μεσσηνία είναι μια περιφερειακή μονάδα, η οποία περιλαμβάνει μόνο 6 δήμους, αλλά με τον ίδιο πληθυσμό, 160.000. Η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη της Μεσσηνίας είναι η Καλαμάτα.
Δύο δήμοι, της Μεσσήνης και της Οιχαλίας, συμμετέχουν στο έργο EduFootprint, όπου οι σχολικές τους μονάδες, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ελέγχθηκαν από μια ομάδα εμπειρογνωμόνων, με ιδιαίτερη προσοχή στο σύστημα φωτισμού των τάξεων τους και του πόσιμου νερού και, κατά δεύτερον, το θερμικό τους σύστημα, για τον εντοπισμό τομέων παρέμβασης και βελτίωσης, με στόχο την Αειφορία.
Στον δήμο Οιχαλίας, η ομάδα επισκέφθηκε αρχικά το Γυμνάσιο και το Λύκειο του Δώριου, πόλη 19 χλμ. από την πρωτεύουσα του δήμου Μελιγαλα, ένα διώροφο κτήριο, όπου οι αίθουσες του ισογείου είναι για το Γυμνάσιο και ο πρώτος όροφος για το Λύκειο. Όλες οι τάξεις είναι εξοπλισμένες με φωτιστικά σώματα με λαμπτήρες φθορισμού 4x36 W, με ανακλαστήρες και χωρίς πλαστικό κάλυμμα. Σε μερικές τάξεις υπήρχαν κουρτίνες για την αποφυγή υπερβολικού φυσικού φωτός που δημιουργούν θάμβωση, ειδικά κατά τη διάρκεια της άνοιξης και των αρχών του καλοκαιριού.
Το σύστημα πόσιμου νερού για τους μαθητές και τους δασκάλους είναι αυτές των τυπικών βαλβίδων, που χειρίζονται χειροκίνητα από τον χρήστη, ως ON / OFF.
Η ομάδα επισκέφθηκε και στο Δημοτικό σχολείο του Δώριου, όπου οι τέσσερις τάξεις βρίσκονται σε ένα κτίριο, και οι άλλες δύο τάξεις σε containers τύπου isobox.
Όλες οι τάξεις του Δημοτικού είναι εφοδιασμένες με λαμπτήρες φθορισμού 2x36W, μήκους 2 μέτρων, όπως δείχνει η φωτογραφία. Στα containers, ο φωτισμός παρέχεται από φωτιστικά με λαμπτήρες φθορισμού 4x36 W, με ανακλαστήρες.
Το σύστημα πόσιμου νερού για τους μαθητές και τους δασκάλους είναι με τυπικές βρύσες, χειροκίνητα από τον χρήστη, ως ON / OFF.
Η επόμενη επιθεώρηση πραγματοποιήθηκε στο Γυμνάσιο στο Διαβολίτσι, μια πόλη 9 χλμ. από το Μελιγαλά, ένα πέτρινο κτήριο δύο ορόφων, το οποίο, πριν από σαράντα χρόνια, είχε περισσότερους από 500 φοιτητές, ενώ σήμερα φοιτούν μόνο 60.
Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του κτηρίου είναι το ύψος του (4,5 μ.) και ο νότιος προσανατολισμός του, με αποτέλεσμα την ελάχιστη χρήση του φωτισμού, καθώς το φυσικό φως ήταν επαρκές, σύμφωνα με τον διευθυντή του σχολείου.
Το πόσιμο σύστημα ήταν παλιό και δεν ήταν κατάλληλο για χρήση, έτσι οι μαθητές χρησιμοποιούν εμφιαλωμένο νερό.
Σημαντικό στοιχείο, κατά τη διάρκεια του ελέγχου, ήταν το υπάρχον σύστημα θέρμανσης, αποτελούμενο από καυστήρα πετρελαίου και λέβητα χαμηλής απόδοσης, καθώς ολόκληρο το σύστημα ήταν αρκετά παλιό και κακώς συντηρημένο, με σπασμένη μόνωση των σωλήνων τροφοδοσίας και των συλλεκτών. Επομένως, τα 800 λίτρα πετρελαίου ανά περίοδο θέρμανσης που χρησιμοποιούνται για τη θέρμανση ενός κτηρίου υψηλού ύψους αποδείχθηκαν ανεπαρκή.
Τέλος, η ομάδα επισκέφθηκε το κτίριο του Γυμνασίου / Λυκείου στον Μελιγαλά, μια καλά οργανωμένη σχολική μονάδα, με τρεις πλαστικούς κάδους για ανακύκλωση εντός του κτηρίου.
Όλες οι τάξεις είναι εξοπλισμένες με φωτιστικά φθορισμού 2x36 m, με ανακλαστήρες. Σε μερικές τάξεις υπήρχαν κουρτίνες για την αποφυγή υπερβολικού φυσικού φωτός που δημιουργούν θάμβωση, ειδικά κατά τη διάρκεια της άνοιξης και των αρχών του καλοκαιριού.
Το σύστημα πόσιμου νερού για τους μαθητές και τους δασκάλους είναι με τυπικές βρύσες, χειροκίνητα από τον χρήστη, ως ON / OFF.
Στον Δήμο Μεσσήνης, η ομάδα επισκέφθηκε, πρώτα, το Γυμνάσιο Αριστομένης, πόλη 23 χλμ. από την πρωτεύουσα του δήμου, τη Μεσσήνη. Το κτίριο, δύο επιπέδων, ανεγέρθηκε σχεδόν πριν από 40 χρόνια, με εμφανή σημάδια εγκατάλειψης.
Όλες οι τάξεις είναι εξοπλισμένες με φωτιστικά σώματα με λαμπτήρες φθορισμού 4x36 W, όλα με πλαστικά καλύμματα. Σε πολλές τάξεις, ειδικά στο νότιο και δυτικό προσανατολισμό, υπήρχαν κουρτίνες, για την ελαχιστοποίηση του υπερβολικού φυσικού φωτός που προκαλούσε θάμβωση, ειδικά κατά τη διάρκεια της άνοιξης και των αρχών του καλοκαιριού.
Κατά τη διάρκεια αυτού του ελέγχου, η ομάδα πραγματοποίησε κάποια μέτρηση του συστήματος φωτισμού, χρησιμοποιώντας ένα βαθμονομημένο lux-meter, που δίνεται παρακάτω:
|
Τάξη
|
Με το φωτιστικό σύστημα OFF
|
Με το φωτιστικό σύστημα ON
|
Απαιτούμενα επίπεδα φωτισμού σύμφωνα με τον KENAK
|
|
1st επίπεδο (ισόγειο)
|
640 lux
|
950 lux
|
300 lux
|
|
2nd όροφος
|
520 lux
|
680 lux
|
300 lux
|
Το σύστημα πόσιμου νερού για τους μαθητές και τους δασκάλους είναι των τυπικών βαλβίδων, που χειρίζονται χειροκίνητα από το χρήστη ως ON / OFF.
Το δεύτερο εκπαιδευτικό κέντρο που επισκέφθηκε η ομάδα ήταν το Γυμνάσιο στο Πεταλίδι, πόλη που απέχει 17 χλμ. από τη Μεσσήνη. Το κτίριο έχει μέσο ύψος 4,2 μ. και οι τοίχοι των τάξεων είναι βαμμένες με διαφορετικά χρώματα.
Όλες οι τάξεις είναι εξοπλισμένες με κρεμαστά φωτιστικά λαμπτήρων φθορισμού 2x36 W, μήκους 1,2 m. Σε πολλές κατηγορίες, ειδικά στο νότιο και δυτικό προσανατολισμό, υπήρχαν κουρτίνες, για την ελαχιστοποίηση του υπερβολικού φυσικού φωτός που προκαλεί θάμβωση, ειδικά κατά τη διάρκεια της άνοιξης και των αρχών του καλοκαιριού.
Επίσης, κατά τη διάρκεια αυτού του ελέγχου, η ομάδα πραγματοποίησε κάποια μέτρηση του συστήματος φωτισμού, χρησιμοποιώντας ένα βαθμονομημένο lux-meter, που δίνεται παρακάτω:
|
Τάξη
|
Με το φωτιστικό σύστημα OFF
|
Με το φωτιστικό σύστημα ON
|
Απαιτούμενα επίπεδα φωτισμού σύμφωνα με τον KENAK
|
|
1st τάξη
|
640 lux
|
750 lux
|
300 lux
|
|
2nd τάξη
|
200 lux
|
300 lux
|
300 lux
|
|
3rd τάξη
|
128 lux
|
316 lux
|
300 lux
|
Το σύστημα πόσιμου νερού για τους μαθητές και τους δασκάλους είναι των τυπικών βαλβίδων, που χειρίζονται χειροκίνητα από το χρήστη ως ON / OFF.
Το τρίτο εκπαιδευτικό κέντρο που επισκέφθηκε η ομάδα ήταν το Δημοτικό σχολείο στη Λόγγα, μια πόλη που απέχει 30 χιλιόμετρα από τη Μεσσήνη. Το κτίριο έχει μέσο ύψος 4,0 μ. και οι τοίχοι είναι καθαροί και βαμμένοι με διαφορετικά χρώματα.
Όλες οι τάξεις είναι εξοπλισμένες με κρεμαστά φωτιστικά από λαμπτήρες φθορισμού 36 W. Τα μαθήματα, ειδικά του νότιου και του δυτικού προσανατολισμού, έχουν κουρτίνες στα παράθυρά τους, για ελαχιστοποίηση του υπερβολικού φυσικού φωτός που δημιουργεί θάμβωση, ειδικά κατά τη διάρκεια της άνοιξης και των αρχών του καλοκαιριού.
Επίσης, κατά τη διάρκεια αυτού του ελέγχου, η ομάδα πραγματοποίησε κάποια μέτρηση του συστήματος φωτισμού, χρησιμοποιώντας ένα βαθμονομημένο lux-meter, που δίνεται παρακάτω:
|
Τάξη
|
Με το φωτιστικό σύστημα OFF
|
Με το φωτιστικό σύστημα ON
|
Απαιτούμενα επίπεδα φωτισμού σύμφωνα με τον KENAK
|
|
Τάξη
|
158 lux
|
175 lux
|
300 lux
|
Το σύστημα πόσιμου νερού για τους μαθητές και τους δασκάλους είναι των τυπικών βαλβίδων, που χειρίζονται χειροκίνητα από το χρήστη ως ON / OFF.
Τέλος, η ομάδα επισκέφθηκε και διενήργησε έλεγχο στα δύο δημοτικά σχολεία της πόλης της Μεσσήνης.
Το κτήριο του 3ου Δημοτικού Σχολείου της Μεσσήνης έχει μέσο ύψος 3,4 μ. και όλοι οι τοίχοι των τάξεων είναι ζωγραφισμένοι με διαφορετικά ζωντανά χρώματα, καθώς ο κύριος προσανατολισμός είναι βόρειος.
Οι τάξεις είναι εξοπλισμένες με τρεις φωτιστικά σώματα με λαμπτήρες φθορισμού 2x56 W, το καθένα, χωρίς ανακλαστήρες και πλαστικά καλύμματα.
Κατά τη διάρκεια αυτού του ελέγχου, η ομάδα πραγματοποίησε κάποια μέτρηση του συστήματος φωτισμού, χρησιμοποιώντας ένα βαθμονομημένο lux-meter, που δίνεται παρακάτω:
|
Τάξη
|
Με το φωτιστικό σύστημα OFF
|
Με το φωτιστικό σύστημα ON
|
Απαιτούμενα επίπεδα φωτισμού σύμφωνα με τον KENAK
|
|
1st τάξη
|
30 lux
|
127 lux
|
300 lux
|
|
2nd τάξη
|
42 lux
|
118 lux
|
300 lux
|
Το σύστημα πόσιμου νερού για τους μαθητές και τους δασκάλους είναι των τυπικών βαλβίδων, που χειρίζονται χειροκίνητα από το χρήστη ως ON / OFF.
Το κτήριο του 1ου Δημοτικού σχολείου της Μεσσήνης έχει μέσο ύψος 3,1 μ. και όλοι οι τοίχοι των τάξεων είναι ζωγραφισμένοι με διαφορετικά ζωντανά χρώματα, καθώς ο κύριος προσανατολισμός είναι βόρειος.
Τα μαθήματα είναι εξοπλισμένα με εννέα φωτιστικές λάμπες φθορισμού 2x36 W το καθένα, χωρίς ανακλαστήρες και πλαστικά καλύμματα.
Κατά τη διάρκεια αυτού του ελέγχου, η ομάδα πραγματοποίησε κάποια μέτρηση του συστήματος φωτισμού, χρησιμοποιώντας ένα βαθμονομημένο lux-meter, που δίνεται παρακάτω:
|
Τάξη
|
Με το φωτιστικό σύστημα OFF
|
Με το φωτιστικό σύστημα ON
|
Απαιτούμενα επίπεδα φωτισμού σύμφωνα με τον KENAK
|
|
1st τάξη
|
90 lux
|
260 lux
|
300 lux
|
|
2nd τάξη
|
242 lux
|
270 lux
|
300 lux
|
Το σύστημα πόσιμου νερού για τους μαθητές και τους δασκάλους είναι των τυπικών βαλβίδων, που χειρίζονται χειροκίνητα από το χρήστη ως ON / OFF.
Με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια αυτών των ελέγχων, μπορεί να ειπωθεί ότι σχεδόν όλα τα σχολικά κτήρια δεν έχουν θερμομόνωση, πολλά ανοίγματα είναι με μονό υαλοπίνακα και υπάρχει πρόβλημα με την ποιότητα του παρεχόμενου φωτισμού.
Σε πολλές σχολικές αίθουσες, ο φωτισμός που παρέχεται, δείχνει σαφώς ότι τα δεδομένα που λαμβάνονται είναι πολύ κάτω από τα πρότυπα φωτισμού που δόθηκαν από τον Κώδικα Οικοδόμησης (KENAK). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, κατά τη διάρκεια της περιόδου κατασκευής των σχολείων, πριν από 20 έως 40 χρόνια, δεν υπήρχε υποχρεωτική μελέτη φωτισμού για τις αίθουσες διδασκαλίας και το εγκατεστημένο σύστημα φωτισμού βασίστηκε στην εμπειρία του ηλεκτρολόγου-εγκαταστάτη.
Για το λόγο αυτό, η ομάδα αποφάσισε να προσομοιώσει, χρησιμοποιώντας ένα εξειδικευμένο λογισμικό ανοιχτού κώδικα, που δόθηκε από μια κορυφαία διεθνή εταιρεία φωτισμού, διαφορετικές αίθουσες διδασκαλίας από διαφορετικά σχολεία αυτής της περιοχής, με την υπάρχουσα κατάσταση και την πρόταση για αλλαγή των φωτιστικών σωμάτων με νέα φωτιστικά τύπου LED.
Το σύστημα πόσιμου νερού ήταν χαρακτηριστικό σε όλες σχεδόν τις σχολικές εγκαταστάσεις, με χειρωνακτική λειτουργία από τον χρήστη, οδηγώντας σε απώλειες πόσιμου νερού.
Όσον αφορά την κινητικότητα των σχολείων, από το σπίτι στο σχολείο και πίσω, μπορεί να ειπωθεί ότι υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι; δηλαδή με τα πόδια - τα πιο τυπικά για τους μαθητές που ζουν στην πόλη ή σε κοντινή απόσταση από το σχολείο - με ιδιωτικό αυτοκίνητο, για όσους ζουν σε κοντινά χωριά και, τέλος, με τοπικές μεταφορές, συμπεριλαμβανομένων των ταξί, που ενοικιάζονται από τους Δήμους. Δεν σημειώνεται χρήση ποδηλάτων.
Εν κατακλείδι, πρέπει να γίνουν πολλά για να μπορέσουν όλες αυτές οι εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις στην περιοχή αυτή να μετατραπούν σε βιώσιμες. Απαιτούνται σημαντικές εργασίες σχετικά με την ανακατασκευή κελύφους με χρήση θερμομονωτικού υλικού, το σύστημα θέρμανσης, τα συστήματα φωτισμού, τη βελτίωση της υπάρχουσας κινητικότητας.
* Ο Κώστας Γ. Θεοφύλακτος είναι Μηχανολόγος Μηχανικός, MSc - Ενεργειακός Εμπειρογνώμονας του Έργου