της Μέσης Ανατολής. Δεν προκαλεί, λοιπόν, έκπληξη το γεγονός ότι η εκλογή του Μασρούρ Μπαρζανί στη πρωθυπουργία της περιοχής την προηγούμενη εβδομάδα συγκέντρωσε την προσοχή της διεθνούς κοινότητας. Μη λαμβάνοντας υπόψη τους ανταγωνισμούς μεταξύ των κομμάτων που χαρακτηρίζουν την πολιτική ζωή του Ιρακινού Κουρδιστάν, μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι τουλάχιστον δύο ομάδες ανθρώπων είναι ικανοποιημένοι με το διορισμό, στις 11 Ιουνίου, του Μασρούρ Μπαρζανί στον πρωθυπουργικό θώκο: η οικογένεια Μπαρζανί και οι Ρώσοι. Οι Μπαρζανί έχουν τρεις λόγους να είναι ευτυχείς, τρεις λόγους, μάλιστα, με ονοματεπώνυμο: ο Μασρούρ είναι πλέον πρωθυπουργός της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Ιρακινού Κουρδιστάν -γνωστής ως KRG-, ο ξάδερφός του, Νεχιρβάν ήταν πρόεδρος και ο πρώην πρόεδρος και ο πατέρας του Μασρούρ, Μασούντ Μπαρζάνι, παραμένει η κινητήρια δύναμη της πολιτικής ζωής της περιοχής.
Από την άλλη, οι Ρώσοι είχαν μόνο ένα -αλλά σημαντικότατο- λόγο να χαίρονται με την εκλογή του Μασρούρ Μπαρζανί: η οικογένεια Μπαρζανί «είναι ιδιαίτερα δεκτική σε κάθε πρόταση που είναι συμφέρουσα για την οικογένεια Μπαρζανί», όπως ανέφερε την προηγούμενη εβδομάδα στο Oilprice.com ανώτερη πηγή που συνεργάζεται στενά με το υπουργείο Πετρελαίου του Ιράκ. «Αυτό σημαίνει ότι είναι ακόμα μια περίοδος ευκαιριών για τη Ρωσία στο Κουρδιστάν, που ίσως είναι το τελευταίο πραγματικά ανεπαρκώς αναπτυγμένο σύνορο πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μέση Ανατολή», πρόσθεσε.
Ενδεικτικό του παραπάνω ισχυρισμού αποτελεί ίσως το γεγονός ότι, υπό την προεδρία του Μασούντ Μπαρζανί, από το 2005 έως το 2017, η καθαρή αξία της οικογενειακής περιουσίας φέρεται να αυξήθηκε από ένα αμελητέο ποσό που κάθε μέσο διευθυντικό στέλεχος στις ΗΠΑ μπορεί να διαθέτει σε καταθέσεις στην τράπεζα σε κάτι λιγότερο από $50 δισ. σύμφωνα με εκτιμήσεις διάφορων διεθνών αναλυτών. Όλα αυτά συνέβησαν ενώ ο επίσημος βασικός μισθός για τον πρόεδρο της KRG ήταν μεταξύ $2095 και $2515 μηνιαίως, πράγμα που σημαίνει ότι αυτή η συσσώρευση πλούτου είτε πρέπει να αποτελέσει παγκόσμιο υπόδειγμα αποταμίευσης είτε αποτελεί, όπως έχουν υπαινιχθεί κατά καιρούς αξιωματούχοι τόσο του γειτονικού Ιράν, όσο και των ΗΠΑ, απόδειξη μιας καθόλα αδιαφανούς δραστηριότητας. Δεδομένου ότι την περίοδο εκείνη το Ιράν και οι ΗΠΑ αντιπροσώπευαν τα κυριότερα ξένα συμφέροντα στην περιοχή, οι -ιδιωτικώς διατυπωμένες- κατηγορίες περί παρατυπιών ήταν αυτές που προκάλεσαν την απροσδόκητη ανακοίνωση του Μασούντ Μπαρζανί ότι παραιτείται από την προεδρία της περιοχής τον Οκτώβριο του 2017, υποστηρίζει ανώτερη πηγή του Ιράκ στο Oilprice.com.
Λίγους μήνες πριν από το προγραμματισμένο για το Σεπτέμβριο του 2017 δημοψήφισμα στο Ιρακινό Κουρδιστάν στο οποίο ο κουρδικός πληθυσμός καλούταν να ψηφίσει για την ανεξαρτησία της περιοχής από το Ιράκ, οι πολυετείς διαφωνίες μεταξύ της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης του Ιράκ (FGI) στη Βαγδάτη και της KRG σχετικά με τη συμφωνία αξιοποίησης του πετρελαίου της περιοχής για την κάλυψη των εξόδων του προϋπολογισμού απειλούσαν να αποσταθεροποιήσουν συνολικά τα δημοσιονομικά της Βαγδάτης. Τότε, το Ιράν ήταν η κυρίαρχη δύναμη στη Βαγδάτη, ασκώντας πολιτική, οικονομική και στρατιωτική επιρροή μέσω των ένοπλων ομάδων που έλεγχε του στο νότο και δεν επιθυμούσε η φιλική προς την Τεχεράνη κυβέρνηση της Βαγδάτης να βρεθεί αντιμέτωπη με ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές πιέσεις από όσες ήδη την ταλάνιζαν. Παράλληλα, δεν επιθυμούσε το κίνημα ανεξαρτησίας των Κούρδων στον ιρακινό Βορρά να αυξήσει την απήχησή του στο κουρδικό στοιχείο που ζει στο Ιράν, όπου και αντιπροσωπεύει περίπου το 9% του συνολικού πληθυσμού, ή στον κουρδικό πληθυσμό του άλλου σημαντικού συμμάχου της Τεχεράνης στην περιοχή, της Συρίας, της οποίας ο κουρδικός πληθυσμός αποτελούσε τότε περίπου το 11% του συνολικού πληθυσμού.
Από την άλλη πλευρά αυτής της εξίσωσης εξουσίας που είχε διαμορφωθεί την εποχή εκείνη στο Ιράκ βρίσκονταν οι ΗΠΑ, οι οποίες ήθελαν να διατηρήσουν τα 28 εκατομμύρια Κούρδων στην περιοχή, καθώς οι στρατιωτικές τους ομάδες των πεσμεργκά δρούσαν αποτελεσματικά ως ο στρατιωτικός βραχίονας της Δύσης για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους στην περιοχή. Ωστόσο, παρά τις διαβεβαιώσεις που παρείχαν ιδιωτικά προς τους Κούρδους του Ιράκ ότι θα τους δοθεί η ανεξαρτησία τους σε αντάλλαγμα των προσπαθειών τους για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, οι ΗΠΑ δε θέλησαν να θέσουν σε κίνδυνο τις πιθανότητες αναζωογόνησης των αμερικανικών συμφερόντων στους τομείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στην ιρακινή επικράτεια. Αυτό σήμαινε τη μη υποστήριξη της ανεξαρτησίας των Κούρδων σε ιδιωτικό επίπεδο, αλλά, παράλληλα, τη δημόσια υποστήριξη των ΗΠΑ στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος του Σεπτεμβρίου του 2017. Σε αυτό το πλαίσιο, μολονότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δε θα ήταν δεσμευτικό από νομικής άποψης, το «ναι», εάν υποστηριζόταν από μια υπερδύναμη όπως οι ΗΠΑ, θεωρήθηκε από όλα τα εμπλεκόμενα κράτη ως σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσει σημαντικές αναταράξεις στην περιοχή. Ο Μασούντ Μπαρζανί θεωρήθηκε, από όλες τις πλευρές, ως ηγετική μορφή του αγώνα των Κούρδων για ανεξαρτησία, όποια κι αν ήταν τα προσωπικά ή επαγγελματικά του κίνητρα.
Δεδομένου αυτού του παρασκηνίου, πραγματοποιήθηκε στις αρχές Αυγούστου του 2017 συνάντηση μεταξύ του πρώην πρωθυπουργού του Ιράκ, Χαϊντέρ Αλ-Αμπάντι και των ανώτερων συμβούλων του με τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, το στρατηγό Κασίμ Σολεϊμανί, διοικητή του επίλεκτου στρατιωτικού σώματος των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν και με ανώτερα στελέχη της ιρανικής υπηρεσίας πληροφοριών Vezarat-e Ettela'at va Amniat-e Keshvar. «Οι Ιρακινοί έλαβαν όλους τους φακέλους που είχε συγκεντρώσει το Ιράν σε σχέση με την υποτιθέμενη πολυεπίπεδη διαφθορά και κλοπή από τον Πρόεδρο Μασούντ και τον γιο του Μασρούρ, ο οποίος τότε ήταν καγκελάριος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Περιφέρειας του Ιρακινού Κουρδιστάν, δηλαδή της υπηρεσίας πληροφοριών της KRG», αποκάλυψε η ανωτέρω πηγή από το Ιράκ στο Oilprice.com.
«Οι φάκελοι περιείχαν λεπτομέρειες για τους υποτιθέμενους μυστικούς τραπεζικούς λογαριασμούς στους οποίους διοχετεύονταν τα κλεμμένα κεφάλαια, τα οχήματα και τα δρομολόγια που χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά των χρημάτων αυτών, τις μεθόδους πληρωμής που ακολουθούνταν για δωροδοκίες, ακόμη και τα ονόματα των υψηλού επιπέδου μεσαζόντων και άλλων αξιωματούχων που πιστεύεται ότι εμπλέκονται», τόνισε. «Μία εκ των πλέον επιζήμιων για τον Μπαρζανί αναφορών αποδείχτηκε ότι ήταν μία εσωτερική αναφορά από το κατ’ ουσίαν ‘υπουργείο’ Οικονομικών του Ιρακινού Κουρδιστάν, η οποία, σύμφωνα με το Ιράν, αναδείκνυε ότι Ιρακινό Κουρδιστάν παρουσίαζε τότε ένα λειτουργικό έλλειμμα $3,2 δισ. -αυξανόμενο, μάλιστα, κατά περίπου $100 εκατ. το μήνα- το οποίο οφειλόταν, σε μεγάλο βαθμό, στην ‘εξαφάνιση’ του 28% του συνολικού αποθέματος εξαγωγών πετρελαίου της KRG από τα επίσημα κανάλια εξαγωγής, με τα χρήματα από τις εξαγωγές αυτές να μη φθάνου, προφανώς, ποτέ στα κρατικά ταμεία της Ερμπίλ, πρωτεύουσας του Ιρακινού Κουρδιστάν», εξηγεί η πηγή.
Σύμφωνα με το Ιράν, ανεξάρτητοι ελεγκτές υποστήριξαν ότι αυτό το 28% των εξαγωγών πετρελαίου που είχε ‘εξαφανιστεί’ από τα κρατικά αρχεία είχε εκτραπεί από τον Μασρούρ Μπαρζανί και πωλήθηκε μέσω μεσαζόντων στην Τουρκία, ενώ τα χρήματα που προέκυψαν από την πώλησή του κατατέθηκαν στη συνέχεια σε λογαριασμό στενής φίλης του Μασρούρ Μπαρζανί σε τράπεζα των κυπριακών κατεχόμενων. Η γυναίκα αυτή, σύμφωνα πάντοτε με το Ιράν, συνδέεται με τη ρωσική SVR (Sluzhba Vneshney Razvedki), το βραχίονα της ρωσικής υπηρεσίας πληροφοριών που έχει στην αρμοδιότητά του τις τρίτες χώρες.
Όπως αναφέρει η ιρακινή πηγή, «το Ιράν θεώρησε την εμπλοκή της SVR ως πρώιμο σημάδι ότι η Ρωσία επιδίωκε να ενισχύσει την επιρροή της στο Κουρδιστάν, προκειμένου να το χρησιμοποιήσει ως εφαλτήριο για να κάνει το ίδιο και στο νότιο Ιράκ». Στη συνέχεια, οι Ιρανοί «έδειξαν τις αποδείξεις αυτές στον Μασούντ Μπαρζάνι και του είπαν ότι θα μπορούσε είτε να απολαύσει μια άνετη συνταξιοδότηση, είτε ότι όλα τα έγγραφα θα δημοσιοποιούνταν τόσο στα αγγλικά, όσο και στα αραβικά προκειμένου ο κουρδικός λαός θα κρίνει εάν η οικογένεια Μπαρζανί είχε κλέψει ή όχι τα χρήματα». Από την πλευρά του, ο τότε πρόεδρος Μπαρζανί απέδωσε την εκτροπή των κεφαλαίων αυτών σε μια προσπάθεια του γιου του, Μασρούρ, να οικοδομήσει ένα ‘πολεμικό ταμείο’ που θα λειτουργούσε ως ένα δίχτυ ασφαλείας όταν η KRG θα αποσχιζόταν επισήμως από το υπόλοιπο Ιράκ.
Σήμερα, με τους Μπαρζανί να ελέγχουν ακόμη το Ιρακινό Κουρδιστάν, ο κύριος εκπρόσωπος του Κρεμλίνου στην περιοχή, η Rosneft, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι πρόκειται φέτος να διενεργήσει μαζικές γεωλογικές έρευνες στο Ιρακινό Κουρδιστάν. Η Rosneft, η οποία ελέγχει ήδη την πετρελαϊκή βιομηχανία του Κουρδιστάν μέσω μιας συμφωνίας που υπογράφηκε το Νοέμβριο του 2017, πιστεύει ότι η περιοχή έχει πολύ περισσότερο πετρέλαιο από ό,τι εκτιμά η πλειονότητα της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Παράλληλα, πιστεύει ότι μπορεί να αξιοποιήσει την παρουσία της στην ημιαυτόνομη κουρδική περιοχή προκειμένου να επεκτείνει την παρουσία της σε ολόκληρο το Ιράκ. Στο πλαίσιο αυτό, η Gazprom Neft, θυγατρική της Gazprom στον τομέα της παραγωγής πετρελαίου, εξασφάλισε την απαιτούμενη αδειοδότηση για την τρίτη γεώτρηση στο πεδίο Sarqala στην περιοχή του Κουρδιστάν, ενώ η Lukoil δεσμεύθηκε προς τη Βαγδάτη να αυξήσει δραματικά την παραγωγή αργού από το υπεργιγάντιο πεδίο West Qurna 2 στον ιρακινό Νότο.
Η πλέον πρόσφατη εκτίμηση για το σύνολο των αποδεδειγμένων αποθεμάτων του Ιράκ ανέρχεται σε περίπου 150 δισ. βαρέλια, αλλά, σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA) και τη Γεωλογική Μελέτη που εκπόνησαν το 2000 οι ΗΠΑ, το επίπεδο των τελικά ανακτήσιμων πόρων υπολογιζόταν τότε σε περίπου 232 δισ. βαρέλια αργού και υγρών προϊόντων φυσικού αερίου. Ο IEA προσθέτει ότι λεπτομερής μελέτη από την Petrolog την ίδια περίοδο κατέληγε σε παρόμοιες ποσότητες, χωρίς, ωστόσο, να συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα εδάφη που ελέγχονται από την KRG στο βόρειο Ιράκ. Πριν από τη σχετικά πρόσφατη ‘έκρηξη’ της ερευνών υδρογονανθράκων στην περιοχή της KRG, οι επίσημες εκτιμήσεις περί των αποδεδειγμένων αποθεμάτων πετρελαίου έκαναν λόγο για μόλις 4 δισ. βαρέλια. Μετά από ένα ευρύτερο πρόγραμμα γεωτρήσεων, η KRG δήλωσε ότι ο αριθμός αυτός είναι πιο κοντά στα 45 δισ. βαρέλια. Σύμφωνα με Ρώσους αναλυτές πετρελαίου που μίλησαν στο Oilprice.com τις τελευταίες εβδομάδες, η ποσότητα αυτή θεωρείται πιθανή από τη Rosneft.
Οι επενδυτικές προοπτικές είναι σήμερα ακόμη πιο ελκυστικές, δεδομένου του σχετικά χαμηλού κόστους για την ανάπτυξη έργων πετρελαίου στο Ιράκ. Το κόστος παραγωγής στο Ιράκ κυμαίνεται από $2 ως $3 ανά βαρέλι, σύμφωνα με τον IEA, ανταγωνιστικό αυτού της Σαουδικής Αραβίας. Εξίσου ανταγωνιστικό σε παγκόσμιο επίπεδο είναι το κεφαλαιακό κόστος ανάπτυξης πετρελαϊκών έργων, το οποίο κυμαίνεται ανέρχεται από $7.000-12.000 ανά βαρέλι για την επέκταση του εν λειτουργία υπεργιγάντιου πεδίου στο νότο, σε $10.000-15.000 ανά βαρέλι για την ανάπτυξη ενός νέου υπεργιγάντιου πεδίου επίσης στο νότο και φθάνει στο μέγιστο των $15.000-20.000 ανά βαρέλι για ένα μεσαίου μεγέθους πεδίο στο βορρά.
Η Rosneft βρίσκεται, επίσης, σε προνομιακή θέση προκειμένου να δρομολογήσει τη ρωσική επέκταση στον τομέα του φυσικού αερίου του Ιράκ, είτε για το ρωσικό κολοσσό, τη Gazprom, είτε για την ίδια, δεδομένων των προσδοκιών ότι το μονοπώλιο της Gazprom στην εξαγωγή ρωσικού αερίου μέσω αγωγών πρόκειται να λήξει το 2020. Το υπουργείο Φυσικών Πόρων του Ιράκ εκτιμά ότι υπάρχουν 25 τρισ. κυβικά πόδια αποδεδειγμένων αποθεμάτων φυσικού αερίου και έως και 198 τρισ. κυβικά πόδια μη πιστοποιημένων πόρων αερίου στην περιοχή, ποσότητες που αντιστοιχούν περίπου στο 3% των συνολικών παγκόσμιων αποθεμάτων. Στο ίδιο πλαίσιο, η Γεωλογική Μελέτη που εκπόνησαν το 2000 οι ΗΠΑ εκτιμά ότι οι μη ανακαλυφθέντες πόροι μόνο στο σχηματισμό Zagros του Ιράκ, μεγάλο μέρος του οποίου εκτείνεται στην περιοχή του Κουρδιστάν, ανέρχονται σε περίπου 54 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου.