Κι ας έχουν περάσει τέσσερα χρόνια από την εκείνη την προσφυγική κρίση που υποτίθεται ότι συντάραξε την ΕΕ. Στα λόγια, γιατί στην πράξη λίγα πράγματα έχουν πραγματικά αλλάξει από τότε. Το σύστημα κατανομής των προσφύγων στα κράτη μέλη βάσει υποχρεωτικών ποσοστώσεων, που προώθησε η Κομισιόν, ναυάγησε. Όπως έχουν ναυαγήσει κι όλες οι φιλότιμες, πράγματι, προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωκοινοβουλίου για την αναθεώρηση του Δουβλίνου και την θέσπιση ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου. Όλες οι πρωτοβουλίες πάντα σκόνταφταν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που αδυνατούσε να λάβει μια απόφαση, έρμαιο των αντιδράσεων της ομάδας του Βίζεγκραντ και της Αυστρίας που δεν δέχονται να φιλοξενήσουν ούτε ένα πρόσφυγα. Στο μόνο που συμφώνησαν οι 28 είναι η προσφορά επιπλέον κονδυλιών για την ενίσχυση της Frontex, της πολυδιαφημισμένης ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής. Ωστόσο το πώς ακριβώς έχει συνδράμει η Frontex στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του εν λόγω φαινομένου φέτος το καλοκαίρι, παραμένει άξιο απορίας. Και μάλιστα την ώρα που οι ελληνικές αρχές έχουν απευθύνει δύο φορές μέσα σε ένα μήνα αίτημα για βοήθεια στην εν λόγω υπηρεσία για την επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων στο Ανατολικό Αιγαίο.
Εκεί που υπάρχει κάποια κινητικότητα είναι στο μέτωπο των μικρών συμμαχιών μεταξύ των κρατών μελών. Από την μια είναι η «Πρωτοβουλία της Μάλτας» και από την άλλη η πρωτοβουλία Ελλάδας, Κύπρου και Βουλγαρίας, λεπτομέρειες της οποίες αναμένεται να γίνουν γνωστές ακόμη και σήμερα. Όσον αφορά την πρώτη, πρόκειται για μια προκαταρκτική συμφωνία η οποία επιτεύχθηκε στην Μάλτα ανάμεσα σε τέσσερις χώρες της ΕΕ (Γερμανία, Γαλλία, Μάλτα και Ιταλία) για την εφαρμογή ενός συστήματος αυτόματης κατανομής των μεταναστών που αποβιβάζονται στην Μάλτα ή στην Ιταλία. Το κείμενο θα υποβληθεί προς έγκριση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων στο Λουξεμβούργο τις 8 Οκτωβρίου αν και τόσο η Ελλάδα όσο και η Ισπανία έχουν εκφράσει -δικαίως- την δυσαρέσκειά τους διότι δεν τις συμπεριλαμβάνει.
Σε μια άλλη εξέλιξη, ο υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας Χορστ Ζεεχόφερ θα επισκεφθεί στις 3 και 4 Οκτωβρίου την Ελλάδα και την Τουρκία από κοινού με τον Γάλλο υπουργό Εσωτερικών Κριστόφ Καστανέρ και τον Ευρωπαίο Επίτροπο αρμόδιο για θέματα Μετανάστευσης Δημήτρη Αβραμόπουλο. Στόχος είναι να προωθηθεί η καλύτερη λειτουργία της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας σε ό,τι αφορά την επιστροφή μεταναστών από την Ελλάδα στην Τουρκία, αλλά και να δοθεί στην Ελλάδα περαιτέρω στήριξη για τη διαχείριση των αιτήσεων ασύλου. Ο καθένας αντιλαμβάνεται ωστόσο ότι οποιαδήποτε δέσμευση της Τουρκίας, η οποία φυσικά θα συνοδεύεται και από διόλου ευκαταφρόνητα οικονομικά ανταλλάγματα, θα είναι προσωρινή. Οι Τούρκοι μόνο αξιόπιστοι εταίροι δεν είναι. Αντιθέτως χρησιμοποιούν τη συμφωνία για να εκβιάσουν Ελλάδα, Κύπρο και ΕΕ προκειμένου να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντά και ανοίγουν την κάνουλα κατά το δοκούν. Όσο για πρωτοβουλίες, όπως αυτή της Μάλτας ή της Αθήνας κινούνται μεν προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο είναι αποσπασματικές και δεν δίνουν οριστική λύση στο πρόβλημα, που ακόμη και αν αντιμετωπισθεί τώρα, είναι σίγουρο ότι θα επανεμφανιστεί στο μέλλον με την ίδια ή ακόμη μεγαλύτερη ένταση. Προς τη σωστή κατεύθυνση είναι και τα μέτρα που ανακοίνωσε η ελληνική κυβέρνηση. Ούτε όμως αυτά μπορούν να αποτελέσουν μια ολοκληρωμένη απάντηση σε ένα τόσο σύνθετο πρόβλημα.
Πολλοί θεωρούν ότι η τραγωδία στην Μόρια δεν θα είναι η τελευταία. Με την έλευση του χειμώνα εκφράζεται ο φόβος για απώλειες κι άλλων ανθρώπινων ζωών που δεν θα αντέξουν τις κακουχίες. Η δε ανησυχία για την έξαρση της παραβατικότητας από απεγνωσμένους ανθρώπους που ζουν υπό αυτές τις άθλιες συνθήκες είναι έκδηλη. Κάποιοι ήδη μιλούν για ζήτημα εθνικής ασφάλειας, ενώ άλλοι κάνουν λόγο ακόμη και για δημογραφική αλλοίωση κάποιων περιοχών μέσα σε μια δεκαετία, αν δεν ανακοπεί και ελεγχθεί το φαινόμενο. Υπερβολικές ή μη οι ανησυχίες αυτές χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Σε εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό επίπεδο. Τα κροκοδείλια δάκρυα των Ευρωπαίων έχουν καταντήσει γραφικά και ανούσια καθώς σχεδόν ποτέ δεν συνοδεύονται από συγκεκριμένες πράξεις. Όπως συμβαίνει και με την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, η οποία υπάρχει πλέον μόνο στα χαρτιά.