και τα κεφάλαια εκρέουν από τις αναδυόμενες αγορές με εκπληκτικό ρυθμό. Μια βαθιά οικονομική ύφεση και μια οικονομική κρίση είναι αναπόφευκτες. Επί του παρόντος τα βασικά ερωτήματα είναι πόσο κακή θα είναι η ύφεση και πόσο καιρό θα διαρκέσει.
Μέχρι να γνωρίζουμε πόσο γρήγορα και διεξοδικά θα αντιμετωπισθεί η πρόκληση για τη δημόσια υγεία, είναι σχεδόν αδύνατο για τους οικονομολόγους να προβλέψουν το τέλος αυτής της κρίσης. Τουλάχιστον τόσο μεγάλη, όσο η επιστημονική αβεβαιότητα σχετικά με τον κορονοϊό, είναι και η κοινωνικοοικονομική αβεβαιότητα για το πώς θα συμπεριφερθεί ο κόσμος και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής τις προσεχείς εβδομάδες και μήνες.
Εντέλει, ο κόσμος βιώνει κάτι παρόμοιο με μια εξωγήινη εισβολή. Γνωρίζουμε ότι θα επικρατήσει η ανθρώπινη αποφασιστικότητα και η δημιουργικότητα. Αλλά με ποιο κόστος; Από αυτή την άποψη, οι αγορές δείχνουν να έχουν συγκρατημένες ελπίδες ότι η ανάκαμψη θα είναι γρήγορη και πιθανόν να αρχίσει το δ’ τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Πολλοί σχολιαστές επισημαίνουν την εμπειρία της Κίνας ως ενθαρρυντικό προάγγελο του τι περιμένει τον υπόλοιπο κόσμο.
Πραγματικά όμως δικαιολογείται αυτή η προοπτική; Η απασχόληση στην Κίνα έχει ανακάμψει κάπως, αλλά δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο πότε θα επιστρέψει στα επίπεδα της προ Covid-19 εποχής. Και ακόμα κι αν η κινεζική βιομηχανία ανακάμψει πλήρως, ποιος θα αγοράσει αυτά τα αγαθά όταν η υπόλοιπη παγκόσμια οικονομία θα βυθίζεται; Αναφορικά με τις ΗΠΑ, η επιστροφή της παραγωγικής δυναμικότητας στο 70% ή το 80% μοιάζει σαν ένα μακρινό όνειρο.
Τώρα που οι ΗΠΑ απέτυχαν παταγωδώς να περιορίσουν το ξέσπασμα παρότι έχουν το πιο προηγμένο σύστημα υγείας στον κόσμο, οι Αμερικανοί θα διαπιστώσουν ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιστρέψουν στην οικονομική ομαλότητα μέχρις ότου ένα εμβόλιο τεθεί ευρέως στη διάθεση, το οποίο μπορεί να χρειασθεί ένα έτος ή και περισσότερο. Υπάρχει ακόμη αβεβαιότητα για το πώς οι ΗΠΑ θα διεξαγάγουν τις προεδρικές εκλογές τον Νοέμβριο του 2020.
Προς το παρόν, οι αγορές φαίνεται να ενθαρρύνονται από τα μαζικά προγράμματα στήριξης των ΗΠΑ, τα οποία ήταν απολύτως απαραίτητα για την προστασία των απλών εργαζομένων και για την πρόληψη της κατάρρευσης της αγοράς. Ωστόσο, είναι ήδη σαφές ότι θα χρειασθούν πολύ περισσότερα.
Αν αυτό ήταν απλώς ένας αποκλειστικά οικονομικός πανικός, μία μαζική εφαρμογή κυβερνητικών κινήτρων θα απάλλασσε από πολλές αμαρτίες.
Όμως ο κόσμος βιώνει την πιο σοβαρή πανδημία από την εμφάνιση της γρίπης το 1918/20. Εάν ακόμη ένα 2% του παγκόσμιου πληθυσμού αποβιώσει αυτή τη φορά, ο αριθμός των νεκρών θα φθάσει περίπου στα 150 εκατομμύρια ανθρώπους.
Ευτυχώς, το αποτέλεσμα πιθανώς δεν θα είναι τόσο ακραίο, δεδομένων των ριζοσπαστικών μέτρων απομόνωσης και κοινωνικής απομάκρυνσης που υιοθετούνται παγκοσμίως. Αλλά μέχρι να επιλυθεί η κρίση για την υγεία, η οικονομική κατάσταση θα είναι εξαιρετικά ζοφερή. Και ακόμη και έπειτα από μία οικονομική επανέναρξη, οι ζημίες στις επιχειρήσεις και στις αγορές χρεών θα έχουν επιπτώσεις, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι το παγκόσμιο χρέος ήταν ήδη σε επίπεδα ρεκόρ πριν ξεκινήσει η κρίση.
Βεβαίως, οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες έχουν ενεργοποιηθεί για να αναχαιτίσουν το πλήγμα στον χρηματοπιστωτικό τομέα με έναν τρόπο που μοιάζει περισσότερο κινεζικός στο σύνολό του και έχουν τη δύναμη πυρός να κάνουν πολύ περισσότερα αν κριθεί απαραίτητο. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι αντιμετωπίζουμε όχι μόνο ένα σοκ της ζήτησης, αλλά και ένα τεράστιο σοκ στον εφοδιασμό. Η ώθηση της ζήτησης μπορεί να συμβάλει στην ευθυγράμμιση της καμπύλης της μόλυνσης, βοηθώντας τους ανθρώπους να παραμείνουν εγκλεισμένοι, ωστόσο υπάρχει ένα όριο για το πόσο μπορεί να βοηθήσει την οικονομία εάν, για παράδειγμα, το 20%-30% του εργατικού δυναμικού βρίσκεται σε αυτοαπομόνωση για μεγάλο διάστημα τα επόμενα δύο χρόνια.
Δεν έχω καν ακουμπήσει τη βαθιά πολιτική αβεβαιότητα που μπορεί να πυροδοτήσει μια κατάθλιψη σε παγκόσμιο επίπεδο. Δεδομένου ότι η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 προκάλεσε βαθιά πολιτική παράλυση και καλλιέργησε ένα κύμα αντιτεχνοκρατών λαϊκιστών ηγετών, μπορούμε να αναμένουμε ότι η κρίση του Covid-19 θα οδηγήσει σε ακόμα πιο ακραίες διαταραχές. Η ανταπόκριση της δημόσιας υγείας των ΗΠΑ ήταν καταστροφική, εξαιτίας ενός συνδυασμού ανικανότητας και παραμέλησης καθηκόντων σε πολλά επίπεδα διακυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένων και των υψηλότερων. Εάν τα πράγματα συνεχίσουν όπως είναι, ο αριθμός των νεκρών μόνο στην πολιτεία της Νέας Υόρκης θα μπορούσε να ξεπεράσει αυτόν της Βόρειας Ιταλίας.
Φυσικά, μπορεί κάποιος να φαντασθεί πιο αισιόδοξα σενάρια. Με εκτεταμένες δοκιμές, θα μπορούσαμε να προσδιορίσουμε ποιος είναι άρρωστος, ποιος είναι υγιής και ποιος είναι ήδη άνοσος και έτσι μπορεί να επιστρέψει στην εργασία του. Τέτοιες γνώσεις θα ήταν ανεκτίμητες. Αλλά, και πάλι, εξαιτίας αρκετών περιπτώσεων κακοδιαχείρισης και άστοχων προτεραιοτήτων που προϋπάρχουν πολλά χρόνια, οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν επαρκή δυναμικότητα για ελέγχους.
Ακόμη και χωρίς το εμβόλιο, η οικονομία θα μπορούσε να επιστρέψει στην κανονικότητα σχετικά γρήγορα εάν μπορούν να εφαρμοσθούν ταχέως αποτελεσματικές θεραπείες. Όμως, η απουσία εκτεταμένων δοκιμών και η σαφής αίσθηση του τι θα αποτελέσει «κανονικό» σε μερικά χρόνια θα καταστήσουν δύσκολο να πεισθούν οι επιχειρήσεις να επενδύσουν και να προσλάβουν, ειδικά όταν προβλέπουν υψηλότερους φόρους όταν τελειώσει η κρίση. Και είναι πιθανό οι απώλειες στη χρηματιστηριακή αγορά μέχρι στιγμής να ήταν μικρότερες από αυτές του 2008 μόνο επειδή όλοι θυμούνται πώς οι τιμές εκτινάχθηκαν κατά την ανάκαμψη. Εντούτοις αν η κρίση αυτή αποδειχθεί ότι ήταν μία απλή διαδρομή, οι επενδυτές δεν πρέπει να περιμένουν γρήγορη ανάκαμψη.
Οι επιστήμονες θα γνωρίζουν πολύ περισσότερα για τον μικροσκοπικό εισβολέα μας σε μερικούς μήνες.
Με τον ιό να καλπάζει τώρα στις ΗΠΑ, οι Αμερικανοί ερευνητές θα έχουν άμεση πρόσβαση σε δεδομένα και ασθενείς, αντί να χρειάζεται να βασίζονται μόνο στα κινεζικά δεδομένα από την επαρχία Χουμπέι. Μόνο όταν η εισβολή αναχαιτισθεί θα είναι δυνατή η αποτίμηση του οικονομικού κατακλυσμού που άφησε στο πέρασμά του.
* Πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, καθηγητής Οικονομικών και Δημόσιας Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
Copyright: Project Syndicate, 2020 www.project-syndicate.org
(Από την Ναυτεμπορική)