Η ομιλία του ήταν εξτρεμιστική, απλοϊκή και επικίνδυνη -και μπορεί κάλλιστα να βάλει τις ΗΠΑ σε δρόμο σύγκρουσης με την Κίνα.
Σύμφωνα με τον Πομπέο, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζιπίνγκ και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (CPC) υποκρύπτουν για μια «δεκαετία την επιθυμία για την παγκόσμια ηγεμονία». Κάτι που είναι ειρωνικό. Μόνο μία χώρα -οι ΗΠΑ- έχει μια αμυντική στρατηγική που απαιτεί να είναι η «εξέχουσα στρατιωτική δύναμη στον κόσμο», με «ευνοϊκές περιφερειακές εξουσιαστικές ισορροπίες στον Ινδο-Ειρηνικό, την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και το δυτικό ημισφαίριο». Η λευκή βίβλος για την άμυνα της Κίνας, αντιθέτως, αναφέρει ότι «η Κίνα δεν θα ακολουθήσει ποτέ τη σύγκρουση με τις μεγάλες δυνάμεις στην αναζήτηση ηγεμονίας» και ότι «καθώς η οικονομική παγκοσμιοποίηση, η κοινωνία της πληροφορίας και η πολιτιστική διαφοροποίηση αναπτύσσονται σε έναν ολοένα και πιο πολυδιάστατο κόσμο, η ειρήνη, η ανάπτυξη και η win-win συνεργασία παραμένουν οι μη αναστρέψιμες τάσεις των καιρών».
Υπενθυμίζεται η νουθεσία του Ιησού: «Υποκριτή! Βγάλε πρώτα από το μάτι σου το δοκάρι και τότε θα δεις καθαρά και θα μπορέσεις να βγάλεις το σκουπιδάκι από το μάτι του αδερφού σου» (Ματθαίος 7:5)». Οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ ανήλθαν σε 732 δισ. δολάρια το 2019, σχεδόν 3 φορές περισσότερες από τα 261 δισ. δολάρια που ξόδεψε η Κίνα.
800 βάσεις στο εξωτερικό
Οι ΗΠΑ, επιπλέον, έχουν περίπου 800 στρατιωτικές βάσεις στο εξωτερικό, ενώ η Κίνα έχει μόνο μία (μια μικρή ναυτική βάση στο Τζιμπουτί). Οι ΗΠΑ έχουν πολλές στρατιωτικές βάσεις κοντά στην Κίνα, η οποία δεν έχει καμία θέση κοντά στις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ έχουν 5.800 πυρηνικές κεφαλές. Η Κίνα έχει περίπου 320. Οι ΗΠΑ έχουν 11 αεροπλανοφόρα. Η Κίνα έχει 1. Οι ΗΠΑ ξεκίνησαν πολλούς πολέμους στο εξωτερικό τα τελευταία 40 χρόνια. Η Κίνα δεν έχει ξεκινήσει κανένα (αν και έχει επικριθεί για αψιμαχίες στα σύνορά της, πιο πρόσφατα με την Ινδία, οι οποίες σταματούν πριν μετατραπούν σε πόλεμο).
Οι ΗΠΑ έχουν απορρίψει επανειλημμένα ή αποσυρθεί από τις Συνθήκες των Ηνωμένων Εθνών και τους οργανισμούς του ΟΗΕ τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της UNESCO, της συμφωνίας για το κλίμα του Παρισιού και πιο πρόσφατα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ενώ η Κίνα υποστηρίζει τις διαδικασίες και τους οργανισμούς του ΟΗΕ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απείλησε πρόσφατα το προσωπικό του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου με κυρώσεις. Ο Πομπέο αντιτίθεται για την καταστολή της Κίνας στη μουσουλμανική μειονότητα των Ουιγούρων, όμως ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, Τζον Μπόλτον, ισχυρίζεται ότι ο Τραμπ στήριξε προσωπικά τις πράξεις της Κίνας ή ακόμη και τις ενθάρρυνε.
Ο κόσμος δεν έδωσε ιδιαίτερη βάση στην ομιλία του Πομπέο, η οποία δεν προσέφερε στοιχεία για να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς του για την ηγεμονική φιλοδοξία της Κίνας. Η απόρριψη της ηγετικής στάσης των ΗΠΑ από την Κίνα δεν σημαίνει ότι η ίδια η Κίνα την επιδιώκει. Πράγματι, εκτός των ΗΠΑ, δεν υπάρχει η πεποίθηση ότι η Κίνα στοχεύει στην παγκόσμια κυριαρχία. Οι ρητοί εθνικοί στόχοι της Κίνας αποτελούν να είναι μια «μέτρια ευημερούσα κοινωνία» έως το 2021 (η εκατονταετία του CPC) και μια «πλήρως ανεπτυγμένη χώρα» έως το 2049 (η εκατονταετία της Λαϊκής Δημοκρατίας).
Επιπλέον, με ένα εκτιμώμενο 10.098 δολάρια το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας το 2019, είναι λιγότερο από το ένα έκτο του αντίστοιχου των ΗΠΑ (65.112 δολάρια) -σχεδόν η βάση για την παγκόσμια υπεροχή. Η Κίνα έχει ακόμη πολλά να κάνει για να επιτύχει ακόμη και τους βασικούς της στόχους της οικονομικής ανάπτυξης.
Υποθέτοντας ότι ο Τραμπ χάνει στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, η ομιλία του Πομπέο πιθανότατα δεν θα έχει σημασία. Οι Δημοκρατικοί σίγουρα θα ασκήσουν κριτική στην Κίνα, αλλά χωρίς τις υπερβολές του Πομπέο. Ωστόσο, εάν κερδίσει ο Τραμπ, η ομιλία του Πομπέο θα μπορούσε να καταστεί προάγγελος του χάους. Ο ευαγγελισμός του Πομπέο είναι πραγματικός και οι λευκοί ευαγγελιστές είναι η πολιτική βάση του σημερινού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.
Ο ζήλος του Πομπέο έχει βαθιές ρίζες στην αμερικανική ιστορία. Όπως ανέφερα στο πρόσφατο βιβλίο μου «Μια Νέα Εξωτερική Πολιτική», οι Διαμαρτυρόμενοι Άγγλοι έποικοι πίστευαν ότι ίδρυσαν ένα Νέο Ισραήλ στη νέα υποσχόμενη γη, με τις προσωρινές ευλογίες του Θεού. Το 1845, ο Τζον Ο’ Σάλιβαν επινόησε τη φράση «Το Πεπρωμένο του Μανιφέστου» για να δικαιολογήσει και να γιορτάσει τη βίαιη προσάρτηση της Αμερικής στη Βόρεια Αμερική. «Όλα αυτά θα είναι η μελλοντική μας ιστορία», έγραψε το 1839, «για να καθιερώσουμε στη γη την ηθική αξιοπρέπεια και τη σωτηρία του ανθρώπου -την αμετάβλητη αλήθεια και ευλογία του Θεού. Γι’ αυτήν την ευλογημένη αποστολή στα έθνη του κόσμου, τα οποία είναι αποκλεισμένα από το ζωογόνο φως της αλήθειας, έχει επιλεγεί η Αμερική».
Στη βάση αυτών των ακραίων απόψεων προς δικό τους όφελος, οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν σε μια μαζική υποδούλωση μέχρι τον Εμφύλιο Πόλεμο και στη συνέχεια στο μαζικό απαρτχάιντ σκότωσαν τους ιθαγενείς Αμερικανούς σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα και τους υπέταξαν στη συνέχεια· και με το κλείσιμο των δυτικών συνόρων, επεκτάθηκε «Το Πεπρωμένο του Μανιφέστου» στο εξωτερικό. Αργότερα, με την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, ο αντικομμουνιστικός ενθουσιασμός οδήγησε τις ΗΠΑ στην εμπλοκή τους σε καταστροφικούς πολέμους στη Νοτιοανατολική Ασία (Βιετνάμ, Λάος και Καμπότζη) στις δεκαετίες του 1960 και του 1970, και σε βάναυσους πολέμους στην Κεντρική Αμερική τη δεκαετία του 1980.
Η 11η Σεπτεμβρίου
Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, το ευαγγελικό πάθος στράφηκε εναντίον του «ριζοσπαστικού Ισλάμ» ή του «ισλαμικού φασισμού», με 4 επιλεκτικούς αμερικανικούς πολέμους -στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στη Συρία και τη Λιβύη- οι οποίοι όλοι παραμένουν καταστροφικοί έως σήμερα. Ξαφνικά, η υποτιθέμενη υπαρξιακή απειλή του ριζοσπαστικού Ισλάμ έχει ξεχαστεί και η νέα σταυροφορία στοχεύει το CPC.
Ο ίδιος ο Πομπέο είναι ένας ακόλουθος της Βίβλου που πιστεύει ότι η ώρα του τέλους, η αποκαλυπτική μάχη μεταξύ του καλού και κακού, είναι επικείμενη. Ο Πομπέο περιέγραψε τις πεποιθήσεις του σε μια ομιλία του το 2015, ως εκπρόσωπος του Κάνσας στο Κογκρέσο: Η Αμερική είναι ένα ιουδαϊκό-χριστιανικό έθνος, το μεγαλύτερο στην ιστορία, του οποίου η αποστολή είναι να πολεμάει τις μάχες του Θεού μέχρι τη Λύτρωση, όταν οι αναγεννημένοι οπαδοί του Χριστού, όπως ο Πομπέο, θα ανέλθουν στον Παράδεισο κατά την Τελευταία Κρίση.
Οι λευκοί Ευαγγελιστές αντιπροσωπεύουν μόνο περί του 17% του ενήλικου πληθυσμού των ΗΠΑ, αλλά αποτελούν σχεδόν το 26% των ψηφοφόρων. Ψηφίζουν συντριπτικά Ρεπουμπλικάνους (εκτιμάται κατά 81% το 2016), καθιστώντας τους το πιο σημαντικό εκλογικό σώμα του κόμματος. Αυτό τους δίνει ισχυρή επιρροή στη ρεπουμπλικανική πολιτική και ιδίως στην εξωτερική πολιτική όταν οι Ρεπουμπλικάνοι ελέγχουν τον Λευκό Οίκο και τη Γερουσία. Το 99% των Ρεπουμπλικάνων στο Κογκρέσο είναι Χριστιανοί, εκ των οποίων περί του 70% είναι Προτεστάντες, συμπεριλαμβανομένου ενός σημαντικού αν και άγνωστου ποσοστού Ευαγγελιστών.
Φυσικά, οι Δημοκρατικοί φιλοξενούν επίσης ορισμένους πολιτικούς που διακηρύσσουν τον αμερικανικό εξαιρετικό τρόπο και ξεκινούν πόλεμους σταυροφορίας (για παράδειγμα, τις παρεμβάσεις του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στη Συρία και τη Λιβύη). Συνολικά, ωστόσο, το Δημοκρατικό Κόμμα είναι λιγότερο δεσμευμένο με τις ηγεμονικές αξιώσεις των ΗΠΑ από ό,τι είναι η ευαγγελική βάση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.
Η ρητορική του Πομπέο
Η πύρρεια ρητορική του Πομπέο κατά της Κίνας θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο αποκαλυπτική τις επόμενες εβδομάδες, αν και μόνο για να πυροδοτήσει τη ρεπουμπλικανική βάση πριν από τις εκλογές. Εάν ο Τραμπ χάσει, όπως φαίνεται πιθανό, ο κίνδυνος αντιπαράθεσης των ΗΠΑ με την Κίνα θα υποχωρήσει. Εντούτοις αν παραμείνει στην εξουσία, είτε μέσω μιας πραγματικής εκλογικής νίκης, νοθείας ή ακόμη και πραξικοπήματος (όλα είναι πιθανά), η σταυροφορία του Πομπέο πιθανότατα θα συνεχισθεί και θα μπορούσε να φέρει τον κόσμο στο χείλος ενός πολέμου που περιμένει και ίσως ακόμη επιδιώκει.
* Καθηγητής Βιώσιμης Ανάπτυξης και καθηγητής Πολιτικής
και Διαχείρισης Υγείας στο πανεπιστήμιο Columbia, είναι διευθυντής του Κέντρου
Βιώσιμης Ανάπτυξης της Κολούμπια και του Δικτύου Λύσεων για την Αειφόρο Ανάπτυξη του ΟΗΕ.
Copyright: Project Syndicate, 2020
www.project-syndicate.org
(Από τη Ναυτεμπορική)