αντιμετώπιση της υβριδικής απειλής στον Έβρο (θέμα που ενδιαφέρει ιδιαιτέρως την Γερμανία) και στην συνέχεια την «σώφρονα» πολιτική παρακολούθησης, στα όρια της παρενόχλησης, των θαλασσίων ερευνών του σεισμογραφικού σκάφους Oruç Reis πάνω στην δυνητική και μηδέποτε επισήμως διεκδικηθείσα Ελληνική ΑΟΖ στην περιοχή του Καστελορίζου. Η Ελληνική στάση εκτιμήθηκε από την Γερμανία που οδήγησε την ΕΕ στην Απόφαση οι διερευνητικές επαφές να αφορούν μόνο θέματα οριοθεσίας θαλασσίων ζωνών, όπως επιθυμούσε η Ελληνική πλευρά. Οι αιτιάσεις επιβολής κυρώσεων, θεωρήθηκαν από την Γερμανία άκαιρες έως υπερβολικές, εκτιμώντας πως αν εφαρμόζονταν, θα έδιναν αφορμή στην Τουρκία να μην καθίσει στο τραπέζι με την Ελλάδα.
Η Τουρκία δεν ήθελε τις διερευνητικές επαφές και σε δύο περιπτώσεις τις τορπίλισε.
Επιπλέον αισθάνεται ότι δεν δεσμεύεται από την Απόφαση της ΕΕ και προτίθεται να θέσει προς συζήτηση το σύνολο των γνωστών θεμάτων που κατά καιρούς εγείρει και διεκδικεί. Αυτό θα δημιουργήσει διελκυστίνδα μέχρι την επόμενη συνάντηση Κορυφής της ΕΕ την 25η & 26η Μαρτίου, όπου θα συζητηθεί το θέμα χρονοδιαγράμματος κυρώσεων με ουσιαστικά κίνητρα προς την Τουρκία, αν επιδείξει ανεκτή διαγωγή. Η επιβολή κυρώσεων, εχει λάβει πλέον την μορφή φάρσας. Μέχρι τότε η Τουρκία θα εξαντλήσει την πολιτική γοητείας που ασκεί στην ΕΕ αλλά και σε ορισμένα κράτη - μέλη. Τόσο η ΕΕ, οσο και οι Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Ουγγαρία, Βέλγιο και …Μάλτα, προσποιούνται για τα δικά τους στενά οικονομικά επενδεδημένα ή άλλα συμφέροντα, που έχουν στην ή με την Τουρκία, ότι πιστεύουν στις φιλειρηνικές της προθέσεις, έχοντας απωθήσει στην μνήμη τους, την πρόσφατη προκλητική και παράνομη συμπεριφορά της εις βάρος δυο κρατών-μελών της ΕΕ.
Η συγκυρία ορίζεται από την ανάρρηση στην προεδρία των ΗΠΑ του Joe Bidden βαθύ γνώστη των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής με Υπουργό των Εξωτερικών τον Antony John Blinken έμπειρο στα θέματα της Μέσης Ανατολής περιλαμβανομένων του Κυπριακού και της Έλληνο-Τουρκικής διαχρονικής αντιπαράθεσης. Επομένως ο χρόνος ενημέρωσής τους είναι πρακτικά μηδενικός. Επιπλέον και οι δυο είναι θεσμικοί στην άσκηση πολιτικής, που συνεπάγεται την τήρηση των προβλεπόμενων από το Κογκρέσο κυρώσεων προς την Τουρκία χωρίς εκπτώσεις και άσκηση προσωπικής πολιτικής, όπως συνέβαινε με την προεδρία Trump.
Τέλος, η αποχώρηση της Καγκελαρίου Angela Merkel τον Σεπτέμβριο 2021 θα στερήσει τον Τούρκο πρόεδρο Recep Tayyip Erdoğan από ένα αποδεδειγμένο σύμμαχο και πιστό υποστηρικτή στα όρια του άτυπού μέντορα. Ο νέος από την 16 Ιανουαρίου 2021 Προέδρος του CPU, Armin Laset προεξοφλείται ήδη ως συνεχιστής της πολιτικής Merkel. Αν εκλεγεί, απλώς δεν θα εχει το ιδιο ανάστημα και βαρύτητα στην ΕΕ που είχε η Καγκελάριος αφήνοντας έδαφος στον Emmanuel Macron, αν θελήσει και μπορέσει να το εκμεταλλευτεί. Επομένως μόνο η στάση των ΗΠΑ προβληματίζει την Τουρκία. Η Ευρώπη δεν αλλάζει. Αφενός γιατί είναι όμηρος της Τουρκίας αναφορικά με τα τέσσερα εκατομμύρια προσφύγων που με επιμέλεια συστηματικά συγκέντρωσε στο έδαφός της, από το Magreb στο Mashrek, προσφέροντάς τους φτηνά αεροπορικά εισητηρια των Τουρκικών αερογραμμών, μίας διαδρομής. Αυτοί, αθροιζόμενοι με τους πρόσφυγες της Συρίας, είναι έτοιμοι να «εισβάλουν» στην ΕΕ. Αφετέρου οι επενδύσεις κρατών-μελών της ΕΕ στην Τουρκία, είναι της τάξεως των 110 δις δολαρίων. Μέχρι και η Ελλάδα εχει επενδύσει 6.8 δις δολάρια, έναντι 0.5 δις της Τουρκίας! Ποιος θα χάσει αν καταρρεύσει οικονομικά η Τουρκία;
Η τακτική της Τουρκίας στην παρούσα φάση εχει τρεις στόχους:
1/ Να από-εμπλέξει τις Έλληνο-Τουρκικές διαφορές περιλαμβανομένου του Κυπριακού από την ΕΕ και να την πείσει ότι αφορούν αποκλειστικά διμερείς διαφορές. Ορισμένα κράτη - μέλη ήδη εμμέσως εκδηλώνουν κόπωση από την συχνή επανάληψη των Ελληνοτουρκικών και του Κυπριακού. Δεν θα αποτελούσε έκπληξη αν με την προοπτική της από-εμπλοκής συντάσσονται στην αρχή διακριτικά, αρκετά κράτη-μέλη.
2/ Να κερδίσει χρόνο μέχρι την σύνοδο της ΕΕ του Μαρτίου και ανάλογα με την εξέλιξη να παραμείνει στις συνομιλίες, ή να δημιουργήσει τις συνθήκες που θα υποχρεώσουν την Ελλάδα ή να «καταπιεί» νέα και πλέον επώδυνα τετελεσμένα (π.χ. έρευνες δετικά του 28ου μεσημβρινού, ή νοτίως της Κρήτης ή γεωτρήσεις στην περιοχή του συμπλέγματος του Καστελορίζου) ή εναλλακτικά να αποχωρήσει από το τραπέζι αναδεχόμενη το πολιτικό κόστος και την ήττα στο blame game.
3/ Να συμφωνήσει με την Ελλάδα για την υπογραφή συνυποσχετικού όπου πλην της διαφοράς για τις θαλάσσιες ζώνες θα περιλαμβάνεται και άλλο θέμα, π.χ. νομικής ερμηνείας υφισταμένων συνθηκών, όχι ιδιαιτέρως οδυνηρό για την Ελλάδα όπως θα ήταν η αποστρατικοποίηση των νήσων του Αιγαίου (που μπήκε για να βγει). Αν αυτό συμβεί, η Ελλάδα εχει ικανά νομικά επιχειρήματα ώστε να το αντιπαρέλθει σε γενικές γραμμές και να δικαιωθεί σε σημαντικό βαθμό δεδομένου ότι οι αποφάσεις των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων είναι συμβιβαστικές κατά βάση.
Η θέση της Ελλάδος θα ήταν ευνοϊκότερη αν:
1ον Η επέκταση στα 12 ν.μ. δεν σταματούσε στο Ταίναρο, αλλά περιλάμβανε και την Κρήτη, ή τουλάχιστον αν είχε με Νόμο κλείσει με γραμμές βάσεως τους κόλπους μέχρι το ανατολικό άκρο της Κρήτης. Πρόκειται για αναφαίρετο δικαίωμα και sensu stricto δεν αφορά το Αιγαίο, όπου η Τουρκία εχει ιδιαίτερη ευαισθησία στα όρια του casus belli και
2ον Αν την θέση του (δυστυχώς όχι αμερόληπτου) επιδιαιτητή που είναι η Γερμανία, αναλάμβαναν τον ρόλο οι ΗΠΑ ή όργανο ελεγχόμενο από αυτές. Αυτό κανονικά και λογικά έπρεπε να αποτελεί Ελληνική επιδίωξη.
Για την Ελλάδα, η ευνοϊκότερη έκβαση των διερευνητικών θα ήταν συνυποσχετικό για τις θαλάσσιες ζώνες αποκλειστικά. Too good to be true (πολύ καλό για να είναι αληθές) θα έλεγαν οι Αγγλοσάξονες. Φοβούμαι ότι δεν υπάρχει μόχλευση που θα αναγκάσει την Τουρκία να το αποδεχτεί, εκτός και αν η ΕΕ της κανει παραχωρήσεις με πολύ υψηλό τίμημα.
Αν αποφύγει την ήττα στο blame game η Ελλάδα και αν δεν διακοπούν οι διερευνητικές για οποιονδήποτε λόγο, τότε η πιθανότερη εξέλιξή είναι η υπογραφή διευρυμένου συνυποσχετικού. Οι πιέσεις που θα ασκηθούν στην Ελλάδα από την Γερμανία και την ΕΕ θα είναι ισχυρές έως καταλυτικές. Τυχόν άρνηση της Ελλάδος, αν και πλήρως δικαιολογημένη, θα αποτελέσει δικαίωση της Τουρκίας στα μάτια της διεθνούς κοινότητας που θα την καταστήσει στην συνέχεια τολμηρότερη στην manu militari διεκδίκηση των παράνομων επιδιώξεών της. Η Ελληνική διπλωματία θα πρέπει να επιστρατεύσει όλη την δημιουργική φαντασία της για να αποφύγει τα χειρότερα.
* Ο Μιχάλης Λ. Μυριάνθης, Ph.D., είναι Αναλυτής Ενεργειακών και Γεωπολιτικών θεμάτων