στην ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, μια επένδυση θα πρέπει να απορρίπτεται μόνο εάν αποδεικνύεται - κατόπιν συγκεκριμένης τεκμηρίωσης - ότι η υλοποίηση της πρότασης θα επιφέρει σημαντική αρνητική επίπτωση σε μια προστατευόμενη περιοχή.
Ειδικά για τις υπό εκπόνηση Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΜΠ) που θα οδηγήσουν, μέσω Προεδρικών Διαταγμάτων, στη θέσπιση ζωνών προστασίας στις περιοχές Natura 2000 και, μέσω Σχεδίων Διαχείρισης, στην παρακολούθηση και εφαρμογή μέτρων και πολιτικών προστασίας, η ΕΛΕΤΑΕΝ καταθέτει τρεις προτάσεις:
➢ οι ΕΠΜ να συνοδεύονται από αναλυτική και τεκμηριωμένη εκτίμηση των επιπτώσεων των μέτρων που προτείνουν στην ανάπτυξη, το κλίμα και την κοινωνία. Ιδιαίτερα, η επίτευξη των στόχων προστασίας της βιοποικιλότητας θα πρέπει να εξετάζεται σε συνδυασμό με την επίτευξη των στόχων για την κλιματική αλλαγή, που συνιστά τον υπ’ αριθμό «ένα» κίνδυνο για τη βιοποικιλότητα.
➢ θα πρέπει κατά την εκπόνηση, παραλαβή, σχολιασμό και έγκριση των ΕΠΜ να διασφαλίζεται η εμπλοκή των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΕΝ (ενέργειας, χωροταξίας και δασών).
➢ οι ΕΠΜ πρέπει να αξιοποιήσουν όλα τα διαθέσιμα πρωτογενή δεδομένα. Σε αυτά περιλαμβάνονται εκείνα που έχουν συλλεγεί στο πλαίσιο εκπόνησης ΜΠΕ (Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων) και ΕΟΑ (Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση) έργων ΑΠ, αλλά και εκείνα που έχουν υποβληθεί στο πλαίσιο μετακατασκευαστικών εκθέσεων παρακολούθησης αιολικών πάρκων εντός προστατευόμενων περιοχών.
Όχι σε εκ των προτέρων αποκλεισμούς
Οι οριζόντιοι αποκλεισμοί έργων, όπως αναφέρει η ΕΛΕΤΑΕΝ, δεν δικαιολογούνται με δεδομένο ότι η εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών πάρκων σε περιοχές Natura έχει απολύτως διαχειρίσιμες και προβλέψιμες πραγματικές επιπτώσεις. Γι΄ αυτό προτείνει να αναλάβει το Υπουργείο την υλοποίηση ενός προγράμματος απολογιστικής μέτρησης των πραγματικών επιπτώσεων των αιολικών πάρκων στο δίκτυο Natura και γενικά τη βιοποικιλότητα. «Η αξιοπιστία ενός τέτοιου προγράμματος εάν εκτελεστεί από την Κυβέρνηση θα είναι αναμφισβήτητη. Προτείνουμε επιπλέον στο σχεδιασμό και στην εποπτεία της εκτέλεσης του προγράμματος να εμπλακούν, εκτός από την ΕΛΕΤΑΕΝ, φορείς και οργανώσεις που εκφράζουν σκεπτικισμό ή απόψεις ενάντια στην αιολική ενέργεια, ώστε να διασφαλιστεί η μέγιστη διαφάνεια και να αρθεί εκ των προτέρων κάθε καλόπιστη επιφύλαξη για την πρόταση αυτή», σημειώνεται στην επιστολή.
Σχετικά με το υπό αναθεώρηση Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις Α.Π.Ε. επισημαίνεται ότι θα πρέπει οι κανόνες να είναι σαφείς και διαφανείς ώστε να μην ανατρέπονται. Επιπλέον, ζητούν οι όποιες αλλαγές να μην γίνουν αιφνιδιαστικά αλλά μετά από εξαντλητικό διάλογο, με βάση τους κλιματικούς στόχους και το εκδηλωμένο επενδυτικό ενδιαφέρον.
Για τους a priori αποκλεισμούς
Όσον αφορά την εισαγωγή οριζόντων a priori αποκλεισμών και τις προτάσεις που έχουν διατυπωθεί για αποκλεισμό της εγκατάστασης Α.Π.Ε. σε μεγάλα υψόμετρα, τονίζεται ότι τέτοιος οριζόντιος αποκλεισμός δεν υπάρχει πουθενά στην Ευρώπη και θα έχει πολλαπλές αρνητικές συνέπειες. Μεταξύ άλλων, όπως επισημαίνεται, θα αυξήσει την επενδυτική ανασφάλεια δημιουργώντας αμφιβολία για ώριμες ή ακόμα και για εν λειτουργία επενδύσεις. Επίσης, υπάρχει κίνδυνος να υπονομεύσει την επίτευξη των στόχων διείσδυσης των Α.Π.Ε. στο ενεργειακό μείγμα, «αφού θα αποκλείσει την υλοποίηση έργων που μπορεί να είναι απόλυτα συμβατά με το περιβάλλον μιας περιοχής, μόνο και μόνο επειδή το υψόμετρο αυτής της περιοχής ξεπερνά ένα, εν πολλοίς αυθαίρετο, όριο».
Η πραγματικότητα, όπως την αποτυπώνει η ΕΛΕΤΑΕΝ, είναι:
1) Το 37,1% της Ελληνικής επικράτειας με υψόμετρο άνω των 500 μέτρων (όπου κατ’ εξοχήν εντοπίζεται το αιολικό δυναμικό) έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Natura. Μια οριζόντια απαγόρευση της αιολικής ενέργειας από τις περιοχές αυτές μπορεί να σημάνει πάγωμα των υπό ανάπτυξη επενδύσεων
2) Εντός των περιοχών Natura λειτουργούν ήδη 717 ανεμογεννήτριες, μέσης ισχύος 1,3 MW και μέσης διαμέτρου 59 μ. Σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ, η εμπειρία αυτή δείχνει ότι οι πραγματικές επιπτώσεις της αιολικής ενέργειας στο Δίκτυο Natura κατά κανένα τρόπο δεν δικαιολογούν την ένταση των αντιδράσεων ούτε στηρίζουν τους επικαλούμενους τεχνοφοβικούς και συντηρητικούς ισχυρισμούς, οι οποίοι συνήθως περιορίζονται στα αιολικά πάρκα που σχεδιάζονται να εγκατασταθούν εντός περιοχών Natura 2000 και όχι στα έργα που ήδη λειτουργούν στις εν λόγω περιοχές.
3) Η Ελλάδα διαθέτει τα κατάλληλα αυστηρά θεσμικά εργαλεία για την εκτίμηση και αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων κάθε δραστηριότητας.
4) Είναι ανακριβής ο ισχυρισμός ότι η Ελλάδα μπορεί να επιτύχει άνετα τους στόχους χωρίς αιολικά πάρκα σε περιοχές του Δικτύου Natura. Συγκεκριμένα: α) Το ποσοστό επιτυχίας μιας νέας αίτησης για αιολικό πάρκο είναι της τάξης του 3%. Το πλήθος των αιτήσεων ή και αδειών που χορηγούνται δεν οδηγεί σε ανάλογες πραγματικές υλοποιήσεις. β) Οι υπολογισμοί που γίνονται για το αξιοποιήσιμο αιολικό δυναμικό, αποκλείοντας τις περιοχές Natura, θα πρέπει να εντάξουν στο λογαριασμό τους, τους περιορισμούς και αποκλεισμούς από τις πολλαπλές υπηρεσίες που γνωμοδοτούν όπως επίσης και τους περιορισμούς που προκύπτουν από την εύλογη προσπάθεια χωροθέτησης των έργων κατά τρόπο συμβατό με τις βουλήσεις της τοπικής κοινωνίας σε κάθε περιοχή εγκατάστασης. Η μονομερής αυτή προσέγγιση, που καταλήγει σε χάρτες με εκτενείς ζώνες αποκλεισμού, είναι εξόφθαλμα επιστημονικά ελλιπής αφού αγνοεί πλήρως όλους αυτούς τους περιορισμούς. γ) Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι ακόμα και για όσα έργα έχουν εκδοθεί αποφάσεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, αυτές αφορούν στην συντριπτική τους πλειοψηφία τον αρχικό σχεδιασμό με ανεμογεννήτριες που δεν είναι πλέον διαθέσιμες ή δεν είναι πλέον ανταγωνιστικές. Είναι και αυτό ένα από τα προβλήματα που ταλανίζει τον κλάδο εξαιτίας της μακράς χρονοβόρας αδειοδοτικής διαδικασίας. Άρα, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των ΑΕΠΟ θα πρέπει να τροποποποιηθεί και τίποτα δεν εξασφαλίζει ότι αυτό θα επιτευχθεί.
Δασικές υπηρεσίες
Σχετικά με τον κρίσιμο ρόλο των δασικών υπηρεσιών στην αδειοδότηση και υλοποίηση έργων Α.Π.Ε. (γνωμοδότηση για έγκριση επέμβασης που ενσωματώνεται στην ΑΕΠΟ, έκδοση Πράξης Πληροφοριακού Χαρακτήρα, έγκριση τεχνικών μελετών οδοποιίας, έγκριση και επίβλεψη εκτέλεσης μελετών αποκατάστασης κλπ.) διατυπώνεται η άποψη ότι ο όγκος των υποχρεώσεων είναι τεράστιος με συνέπεια να υπάρχουν καθυστερήσεις που θέτουν σε κίνδυνο τα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης για τα οποία έχουν δεσμευθεί οι επενδυτές. Για αυτό η ΕΛΕΤΑΕΝ ζητά:
➢ Ενίσχυση του προσωπικού των δασικών υπηρεσιών.
➢ Την πλήρη απεμπλοκή της διαδικασίας έκδοσης πρωτοκόλλου εγκατάστασης για την υλοποίηση του έργου Α.Π.Ε., από τη διαδικασία καθορισμού, μελέτης και έγκρισης των προβλεπόμενων αντισταθμιστικών αναδασώσεων ή δασοτεχνικών έργων. Πρόκειται για δύο ανεξάρτητες διαδικασίες και για αυτό η καθυστέρηση από πλευράς της διοίκησης να καθορίσει και να εγκρίνει τα αντισταθμιστικά έργα, δεν θα πρέπει να καθυστερεί την υλοποίηση του έργου Α.Π.Ε..
➢ Τη ριζική απλοποίηση της διαδικασίας γνωμοδότησης και έγκρισης ενός έργου Α.Π.Ε. από τις δασικές αρχές στο πλαίσιο της ΑΕΠΟ, η οποία αρχόμενη από την υποκείμενη αρχή (Δασαρχείο) διέρχεται σήμερα όλα τα στάδια της ιεραρχίας που επαναγνωμοδοτούν έως ότου καταλήξει στην αρμόδια περιβαλλοντική αρχή που συντάσσει την ΑΕΠΟ. Θα μπορούσε, η γνώμη του Δασαρχείου να διαβιβάζεται απευθείας στην περιβαλλοντική αρχή κοινοποιούμενη στη λοιπή ιεραρχία.