καθώς η παραγωγή υδρογόνου με τις επαναστατικές μεθόδους του μειώνει τη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Και είναι διαρκής μοχλός παραγωγής καινοτομίας. Ο άνθρωπος που έστησε το Επιστημονικό Πάρκο Πατρών, δημιούργησε πανεπιστημιακή εταιρεία-τεχνοβλαστό, την ΕΛΒΙΟ Α.Ε., σε μια εποχή που η ιδέα της εμπορευματοποίησης της ακαδημαϊκής έρευνας αποτελούσε «κόκκινο πανί», αναπτύσσει συνεχώς νέες καθαρές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας.
Η χρήση της βιομάζας
Το υδρογόνο είναι το μοναδικό καύσιμο το οποίο δεν εκλύει αέρια του θερμοκηπίου. Ομως δεν υπάρχει ελεύθερο στη φύση και πρέπει να παραχθεί, εκλύοντας ρύπους, μεταξύ άλλων άκαυτο φυσικό αέριο, δηλαδή μεθάνιο, που είναι 82 φορές πιο ισχυρός παράγοντας θερμοκηπίου από το CO2. Αλλά όχι με τα συστήματα που ανέπτυξε ο κ. Βερύκιος. Η κατεξοχήν επαναστατική ιδέα ήταν η χρήση της βιομάζας στην παραγωγή υδρογόνου. «Η βιομάζα –δηλαδή τα κομμένα κλαδιά, τα οργανικά απόβλητα ανθρώπων και ζώων, τα απόβλητα βιομηχανιών επεξεργασίας φυτικών προϊόντων– μας δίνει ως προϊόν της αναερόβιας σήψης της το βιοαέριο (κυρίως μεθάνιο), αλλά και αιθανόλη, το γνωστό οινόπνευμα. Μεγάλες ποσότητες αιθανόλης παράγονται από ενεργειακά φυτά, γλυκό σόργο, καλαμπόκι, ζαχαροκάλαμο κ.ά.» εξηγεί ο κ. Βερύκιος. Βιοαέριο και αιθανόλη μετατρέπονται σε υδρογόνο με δύο πρωτοποριακές τεχνολογίες, ειδικούς καταλύτες και αντιδραστήρες 100 φορές μικρότερους των συμβατικών. Οι τεχνολογίες αυτές, που χρησιμοποιούν πέραν των ανανεώσιμων και συμβατικές πρώτες ύλες, φυσικό αέριο ή υγραέριο, έγιναν στη συνέχεια από την ΕΛΒΙΟ Α.Ε. εξαγώγιμα εμπορικά προϊόντα που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα ή μεγάλες ποσότητες υδρογόνου.
Η ανθρωπότητα να κάνει κάτι δραστικό
Στην ερώτηση αν κάνουμε αρκετά για τη συγκράτηση της κλιματικής αλλαγής, ο κ. Βερύκιος απαντά με το διάγραμμα των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. «Οι εκπομπές αυξάνονται σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες. Υπάρχουν απειροελάχιστες μειώσεις, όμως συνδέονται με οικονομικές υφέσεις, όχι με μέτρα για το περιβάλλον. Αυτό τι σημαίνει; Οτι οι παγκόσμιες συμφωνίες δεν τηρούνται και οι εκπομπές εξακολουθούν να αυξάνουν. Λέμε πολλά για την κλιματική αλλαγή, αλλά κάνουμε λίγα λόγω του οικονομικού ή πολιτικού κόστους. Οι τεχνολογίες συλλογής, χρήσης, αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα είναι εδώ. Θα έπρεπε η ανθρωπότητα να κάνει κάτι δραστικό. Η ελληνική κυβέρνηση έκλεισε τα εργοστάσια του λιγνίτη νωρίτερα από το προγραμματισμένο, κι αυτή ήταν μια ενέργεια δραστική, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελεί σταγόνα στον ωκεανό. Ως κοινωνίες θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, πρώτον, ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε έτσι και, δεύτερον, ότι το κόστος των αλλαγών θα πρέπει να το αναλάβουμε εμείς. Δεν γίνεται να κλείνουμε τον λιγνιτικό σταθμό και να εξακολουθούμε να πληρώνουμε την κιλοβατώρα 8 λεπτά. Πρέπει να την πληρώσουμε ακριβότερα, αλλά και να μην τη σπαταλάμε, να εξοικονομούμε ενέργεια. Είναι τεράστιο το κόστος σε ανθρώπινες ζωές, σε καταστροφές, πλημμύρες, καύσωνες, πυρκαγιές».
Για τον κ. Βερύκιο οι πράσινες τεχνολογίες είναι «η μόνη ελπίδα. Ομως πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο πώς ορίζουμε το πράσινο. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, π.χ., δεν είναι πάντα πράσινα. Μπορεί ένα ηλεκτρικό Ι.Χ. να ρυπαίνει όσο ένα συμβατικό αν η ηλεκτρική ενέργεια που χρησιμοποιεί έχει παραχθεί από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Απλώς δεν ρυπαίνει την πόλη, ρυπαίνει αλλού. Οσον αφορά την κλιματική αλλαγή, δεν έχει διαφορά εάν ο ρύπος εκλύεται στην Αθήνα ή στην Πτολεμαΐδα. Επίσης, η παραγωγή φωτοβολταϊκών πάνελ απαιτεί τεράστια ποσότητα ενέργειας, όχι πάντα καθαρής. Εάν, αντί να εγκαθιστούμε μόνο φωτοβολταϊκά πάνελ στην Ελλάδα, στις εκτάσεις αυτές καλλιεργούσαμε ενεργειακά φυτά ή κατασκευάζαμε θερμοκήπια, θα είχαμε φθηνή βιομάζα, μηδενική ή αρνητική εκπομπή ρύπων, έντονη οικονομική δραστηριότητα, πολλές νέες θέσεις εργασίας».
Εχει κάνει η Ελλάδα βήματα προόδου; «Παρόλο το νέφος και το άγχος της πανδημίας, διαφαίνεται μια θετική εξέλιξη σε πολλά επίπεδα. Εχουν αλλάξει η οργάνωση της πολιτείας και η αντιμετώπιση του πολίτη, το οικονομικό μοντέλο. Η πορεία της χώρας δεν συνδέεται μόνο με την κατανάλωση και τον τουρισμό, αλλά και την τεχνολογία, την παραγωγή», σημειώνει ο κ. Βερύκιος, πρώην πρόεδρος του επιστημονικού συμβουλίου του Ελληνικού Ιδρύματος Ερευνας και Καινοτομίας. «Σήμερα δίνονται πολλές ευκαιρίες στους νέους να ασχοληθούν με τις νέες τεχνολογίες, να χρηματοδοτηθούν για να ιδρύσουν startups, είναι μια εξαιρετικά θετική εξέλιξη».
Ποιο είναι το πρόβλημα της χώρας; «Η παιδεία. Η μάθηση είναι σχεδόν αποκλειστικά βασισμένη στην αποστήθιση της γνώσης και όχι στην αναζήτηση. Ο μαθητής, ο φοιτητής δεν μαθαίνει πώς να μαθαίνει και πώς να αμφισβητεί αυτό που μαθαίνει. Και υπάρχει ένας φαύλος κύκλος. Αυτοί που θα έπρεπε να διδάξουν αλλιώς τα παιδιά βγήκαν από το σαθρό σύστημα που φτιάξαμε εμείς όλες αυτές τις δεκαετίες. Θα πρέπει να αλλάξουν ριζικά η φιλοσοφία και οι δομές. Τα ημίμετρα βοηθούν ως ένα βαθμό, αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα. Ο νόμος Διαμαντοπούλου ήταν ένας εξαιρετικός νόμος, όμως άρχισε να “ξηλώνεται” από την επόμενη μέρα. Χωρίς ισχυρή διοίκηση, μπούσουλα, φιλοσοφία και όραμα, θα ανακυκλώνεται η φαύλη κατάσταση».
Το οικολογικό «κουτί» που ρευματοδοτεί πολυκατοικίες και νοσοκομεία
«Το υδρογόνο εμφανίστηκε στη διεθνή σκηνή λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου. Στο τέλος του ’90, το βιβλίο του Τζέρεμι Ρίφκιν “Η οικονομία του υδρογόνου” ενθουσίασε οικονομικούς αναλυτές, επιστήμονες, τεχνολόγους». Ο κ. Βερύκιος επινόησε καινοτόμους τεχνολογίες για την παραγωγή υδρογόνου στο Πανεπιστήμιο Πατρών, «η Εμπορική κεφαλαίου, το Venture Capital της Εμπορικής Τράπεζας, εκδήλωσε άμεσο ενδιαφέρον να επενδύσει στον τομέα, φωτισμένοι άνθρωποι στη Σύγκλητο του πανεπιστημίου –σε μια εποχή που η επιχειρηματικότητα στα ιδρύματα ήταν “κόκκινο πανί”– ενέκριναν τη συμμετοχή του σε αυτήν την προσπάθεια και γεννήθηκε ο τεχνοβλαστός ΕΛΒΙΟ Α.Ε., που επιβίωσε υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες».
Σήμερα, η spin off εταιρεία υψηλής τεχνολογίας του πανεπιστημίου παράγει δύο οικογένειες προϊόντων, αξιοποιώντας ευρεσιτεχνίες και καρπούς πολυετών ερευνών. Τα προϊόντα της πρώτης παράγουν ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα και ήδη προωθούνται σε ευρωπαϊκές χώρες, στη Ν. Κορέα και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. «Είναι ένα κουτί, σαν ψυγείο, το οποίο συνδέεται με το δίκτυο φυσικού αερίου (ή τροφοδοτείται με υγραέριο, βιοαέριο ή αιθανόλη) και παράγει ηλεκτρική ισχύ και ζεστό νερό. Είναι αποδοτικότερο από τις συμβατικές μονάδες και δεν εκλύει κανέναν ρύπο. Το ρεύμα και η θερμότητα παράγονται με τη διοχέτευση του υδρογόνου σε κυψελίδες καυσίμου. Είναι κατάλληλο για πολυκατοικίες, νοσοκομεία, σχολεία, σταθμούς τηλεπικοινωνιών εκτός δικτύου (σε σύγκριση με τις ντιζελογεννήτριες έχει τριπλάσια απόδοση και καμία περιβαλλοντική επιβάρυνση).
«Στην Ευρώπη υπάρχουν χιλιάδες μονάδες παραγωγής βιοαερίου, που προοριζόταν για την κίνηση οχημάτων, αλλά η απόδοση ήταν πολύ μικρή και ο κλάδος είναι τώρα σε κρίση, δεν έχουν τι να κάνουν το βιοαέριο. Εδώ ερχόμαστε εμείς και τους προσφέρουμε την τεχνολογία για την αξιοποίηση του βιοαερίου στην καθαρή παραγωγή υδρογόνου ως καυσίμου».
Η δεύτερη οικογένεια προϊόντων είναι μηχανές που παράγουν μεγάλες ποσότητες υδρογόνου για κάθε χρήση. Για την παραγωγή ενέργειας, τη λειτουργία εργοστασίων, τον ανεφοδιασμό αυτοκινήτων. Είναι μονάδες μήκους από 6 έως 20 μέτρα, μικρά εργοστάσια, που παράγουν από 50 έως 500 κυβικά μέτρα υδρογόνο την ώρα. Κατασκευάζονται σε ελληνικές βιομηχανίες και εξάγονται.
Ο κ. Βερύκιος αναμένει τώρα την κατοχύρωση από τις ΗΠΑ της τελευταίας ευρεσιτεχνίας του, η οποία αφορά τη διάσπαση μεθανίου για την παραγωγή υδρογόνου και στερεού άνθρακα, μιας πολύτιμης πρώτης ύλης που θα αποσβένει το κόστος της παραγωγής υδρογόνου. Και ξαναγράφει ποίηση. Στέλεχος του Συμποσίου Ποίησης που διοργάνωνε το Πανεπιστήμιο Πατρών επί 40 χρόνια, συνέβαλε στην καλλιέργεια μιας ιδιαίτερης ποιητικής κουλτούρας στην πόλη και στην απόλαυση της ποίησης από ευρύτατα κοινωνικά στρώματα. Γιατί η ποίηση, όπως λέει, «είναι εκεί όταν τη χρειάζεσαι κι όταν δεν τη χρειάζεσαι·
συμβάλλει στο να ζεις».
Ανισότητες
«Ο κόσμος θα πρέπει να αναθεωρήσει πολλά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η μεγάλη ανισοκατανομή πλούτου, αγαθών, προοπτικών και ευκαιριών. Στην εποχή μου, τα πράγματα ήταν αλλιώς. Ξεκίνησα από τον Δρυμώνα της Λευκάδας και μέσω της εκπαίδευσης έφθασα σε εντελώς διαφορετικό σημείο. Σήμερα ένα παιδί που θα ξεκινήσει από τον Δρυμώνα δεν έχει τις ίδιες ευκαιρίες. Ενας νέος από γκέτο του Σικάγου ή της Νέας Υόρκης δεν έχει την παραμικρή πιθανότητα να ξεφύγει από τη μοίρα του. Στην Κίνα, το ίδιο. Είναι ένα μεγάλο βήμα πίσω, και πρέπει να κάνουμε κάτι προκειμένου να επανέλθουν κάποιες ευκαιρίες· είναι πολύ αισιόδοξο να μιλήσουμε για ίσες ευκαιρίες. Ενας καλός μηχανισμός επαναφοράς είναι η παιδεία. Εμείς καταστρέψαμε κάτι που είχαμε και δούλευε σωστά. Καταργήσαμε την επαγγελματική εκπαίδευση. Πλέον θα πάρει χρόνια τα προβλήματα αυτά να λυθούν».
Η συνάντηση
Συναντηθήκαμε στο εστιατόριο του Βυζαντινού Μουσείου και τρώγοντας, εκείνος μια δροσερή ελληνική σαλάτα κι εγώ γεμιστά κολοκυθάκια, μιλήσαμε για τα οκτώ χρόνια στις ΗΠΑ και τα 33 στην Ελλάδα που ήταν πανεπιστημιακός καθηγητής. «Πολλές φορές ξεκινούσα το μάθημά μου γράφοντας στον πίνακα ένα στίχο ή ένα διάλογο του Μπέκετ, για να κεντρίσω τους φοιτητές, να τους μάθω πώς να σκέφτονται, πώς να αμφισβητούν, πώς να αντιλαμβάνονται διαστάσεις άλλες από τις αναμενόμενες. Για να ζωντανέψεις το ενδιαφέρον των νέων πρέπει να είσαι και λίγο θεατρίνος, να μη μεταδίδεις απλώς γνώσεις –τις φόρμουλες μπορούν να τις διαβάσουν και μόνοι τους–, να υποβάλλεις ερωτήματα, κατά τη σωκρατική μέθοδο».
*(Από την Καθημερινή)