ως παραδείγματα για την ελληνική οικονομία τους κλάδους της παραγωγής αλουμινίου, τσιμέντου και διύλισης πετρελαίου, και οι οποίοι έχουν έντονη εξωστρέφεια, υψηλή ένταση κεφαλαίου και υψηλή παραγωγικότητα εργασίας – χαρακτηριστικά που αποτελούν ζητούμενο για το νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα της Ελλάδας. Όπως τονίζεται, παρά τις βελτιώσεις που σημειώθηκαν ως προς τις δεσμεύσεις των χωρών, ιδίως πριν και κατά τη διάρκεια της COP26, παραμένει η απόσταση μεταξύ των στόχων από χώρα σε χώρα.
Σύμφωνα με τον ΣΕΒ, ο κίνδυνος «διαρροής άνθρακα» αποτελεί ήδη πραγματικότητα και ο κίνδυνος να συνεχιστεί αυτή η διαρροή συνεχώς εντείνεται με προφανείς οικονομικές, κοινωνικές αλλά και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Μάλιστα, η έκθεση υπογραμμίζει ότι ο κίνδυνος διαρροής άνθρακα απειλεί την προσπάθεια αλλαγής του παραγωγικού υποδείγματος της χώρας, καθώς οι κλάδοι που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο διαρροής άνθρακα στην χώρα, παράγουν το 27% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) της μεταποίησης και απασχολούν περίπου 57 χιλ. εργαζόμενους ή το 16% της συνολικής απασχόλησης στη μεταποίηση. Πρόκειται, όπως τονίζει ο Σύνδεσμος, για κλάδους με έντονη εξωστρέφεια, υψηλή ένταση κεφαλαίου και υψηλή παραγωγικότητα εργασίας – χαρακτηριστικά που αποτελούν ζητούμενο για το νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα της Ελλάδας.
Όσο η παγκόσμια οικονομία δεν ανταποκρίνεται στον ίδιο βαθμό και με την ίδια ταχύτητα, μόνη πραγματική επιλογή για την Ε.Ε. είναι να επιδιώξει την υλοποίηση των στόχων που έχουν τεθεί, διασφαλίζοντας την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων που αναλαμβάνουν το κόστος υλοποίησής τους. Το ερώτημα δεν βρίσκεται λοιπόν στο αν θα πρέπει να υλοποιηθεί η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, αλλά στο πώς με την απάντηση να έχει ιδιαίτερη σημασία για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία.
Από την σκοπιά των επιχειρήσεων τα κυριότερα σημεία είναι:
- Η διατήρηση της τρέχουσας κατανομής δικαιωμάτων εκπομπής. Τυχόν περαιτέρω μείωση των δικαιωμάτων εκπομπής στην τρέχουσα περίοδο συνιστά ισχυρό και μη αναστρέψιμο πλήγμα ανταγωνιστικότητας. Δημιουργεί παράλληλα ανασφάλεια ως προς την λήψη αποφάσεων για τις υψηλού κόστους και αργής απόσβεσης επενδύσεις που απαιτεί η πράσινη μετάβαση.
- Η εφαρμογή του ΜΣΠΑ (Μηχανισμός Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα) πρέπει να διασφαλίσει ίσους όρους ανταγωνισμού με τους παραγωγούς τρίτων χωρών λειτουργώντας συμπληρωματικά και όχι σε βάρος των δικαιωμάτων εκπομπών και να καλύπτει επαρκώς και την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών προς χώρες εκτός Ε.Ε.,
- Η λήψη όλων των απαραίτητων συμπληρωματικών μέτρων ώστε να αποτραπεί ο κίνδυνος εφαρμογής του διατομεακού συντελεστή διόρθωσης που θα προκληθεί από την αναθεώρηση του ΣΕΔΕ (Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών).
- Η αναθεώρηση του ΣΕΔΕ να συνδυαστεί με μια δικαιότερη κατανομή βαρών και θέσπιση στόχων σε κλάδους εκτός ΣΕΔΕ, βάσει της ανάλυσης των δυνατοτήτων που παρουσιάζουν για απεξάρτηση από τον άνθρακα, και της έκθεσής τους στον διεθνή ανταγωνισμό.
Κλάδοι που Αντιμετωπίζουν Κίνδυνο Διαρροής Άνθρακα
Το Special Report του ΣΕΒ παραθέτει παραδείγματα κλάδων της ευρωπαϊκής και, ειδικότερα, της ελληνικής οικονομίας που αντιμετωπίζουν κίνδυνο διαρροής άνθρακα:
Παραγωγή αλουμινίου: Από το 2005 ως σήμερα έχουν παύσει την λειτουργία τους στην Ε.Ε. 11 μονάδες πρωτόχυτου αλουμινίου (από τις 36 που υπήρχαν συνολικά στην Ευρώπη), παρότι η παγκόσμια παραγωγή αλουμινίου αυξήθηκε από 24 εκ. τόνους το 2000 σε 65 εκ. τόνους. Με τη σημερινή τιμή των εκπομπών CO2, η διαρροή άνθρακα θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Οι απώλειες παραγωγής στην Ευρώπη έχουν αντικατασταθεί σχεδόν αποκλειστικά από κινεζικές επιχειρήσεις, καλύπτοντας τώρα όλη την αυξητική παγκόσμια ζήτηση για αλουμίνιο (η οποία έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία είκοσι χρόνια). Σήμερα, η Κίνα αντιπροσωπεύει σχεδόν το 60% της παγκόσμιας πρωτογενούς παραγωγής αλουμινίου (από λίγο περισσότερο από 10% το 2000). Ενώ η Ευρώπη έχασε σημαντικά μερίδια στον κινεζικό ανταγωνισμό, η ευρωπαϊκή ζήτηση αλουμινίου βρισκόταν υπό συνεχή ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω του καθοριστικού ρόλου που διαδραματίζει το αλουμίνιο στην πράσινη μετάβαση στην Ε.Ε.
Παραγωγή τσιμέντου: Η βιομηχανία τσιμέντου της Ε.Ε. επενδύει σε νέα προϊόντα και καινοτόμες τεχνολογίες, υποκαθιστά τα ορυκτά της καύσιμα με εναλλακτικά καύσιμα χαμηλότερων εκπομπών άνθρακα συμβάλλοντας τόσο στην επίτευξη του στόχου της Ε.Ε. για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030 όσο και στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.
Την ίδια στιγμή οι χώρες εκτός Ε.Ε. που δεν έχουν θεσπίσει αντίστοιχους στόχους αυξάνουν την εξαγωγική τους ικανότητα, η οποία εκτιμάται σε 70 εκατ. επιπλέον τόνους μεταξύ 2018 και 2025. Ειδικότερα η Τουρκική τσιμεντοβιομηχανία έχει εξελιχθεί σε καθαρά εξαγωγική δραστηριότητα και λόγω των οικονομικών συνθηκών της τα τελευταία χρόνια, ενώ οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. είναι μεταξύ των κύριων εξαγωγικών προορισμών της (περίπου 50% των εξαγωγών της).
Οι εισαγωγές τσιμέντου στην Ε.Ε. από τρίτες χώρες έχουν αυξηθεί κατά 160% την τελευταία πενταετία (Eurostat 2016-2020) ενώ την ίδια περίοδο στην Ελλάδα έχουν πενταπλασιαστεί. Η ένταση εμπορίου της ελληνικής τσιμεντοβιομηχανίας ανέρχεται στο 30,4% (2018) σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat και του ΙΟΒΕ.
Διύλιση πετρελαίου: Στη Μέση Ανατολή, η εξαγωγική ικανότητα συνεχίζει και αυξάνεται με νέες εγκαταστάσεις (ενδεικτικά αναφέρονται 3 μεγάλης κλίμακας νέα διυλιστήρια δυναμικότητας περίπου 1,25 million b/d συνολικά). Ταυτόχρονα, στη Ρωσία και την περιοχή της Κασπίας συνεχίζονται οι επενδύσεις σε ελαφριά και μεσαία κλάσματα και το ισοζύγιο προσφοράς – ζήτησης δείχνει τον εξαγωγικό προσανατολισμό των επενδύσεων αυτών. Στην Αφρική πραγματοποιούνται, επίσης, επενδύσεις αύξησης δυναμικότητας: στη Νιγηρία 650 kb/d και στην Αίγυπτο έως 160 kb/d. Για την επόμενη περίοδο, η Ευρωπαϊκή Ένωση Διύλισης έχει υπολογίσει ότι κάθε 100 μονάδες μείωσης εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα εντός της Ε.Ε. αντικαθίστανται με 135 μονάδες εκτός της Ε.Ε. (+35%).
Ο κίνδυνος διαρροής άνθρακα για τη χώρα μας είναι πολλαπλάσιος λόγω της γεωγραφικής της θέσης. Ενδεικτικά η Τουρκία από το 1990 αυξάνει τους εκπομπές της ετησίως κατά 3,1% (από 219 εκατ. τόνους το 1990, σε 521 εκατ. τόνους το 2018) ενώ στοχεύει σε αύξηση κατά περίπου 300% έως το 2030.
Παράλληλα, ενώ η χώρα μας έχει δεσμευτεί στην απολιγνιτοποίηση του κλάδου της ενέργειας, αναθεωρεί τον ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα) και προετοιμάζει κλιματικό νόμο δεσμευόμενη σε στόχους μείωσης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για τις επόμενες δεκαετίες, στη γειτονική Τουρκία προγραμματίζονται επενδύσεις στον κλάδο ενέργειας με βάση τον άνθρακα της τάξης των 32GW.
Παπαλεξόπουλος για COP26: «Έγιναν Κάποια Σημαντικά Βήματα - Σημασία Έχει Τώρα η Ταχεία Εφαρμογή των Συμφωνηθέντων»
Αναφορικά με την 26η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP26), που διεξήχθη από την 1η έως την 12η Νοεμβρίου 2021 στη Γλασκώβη, στο Special Report του ΣΕΒ για την Οικονομία και τις Επιχειρήσεις επισημαίνεται ότι ζητούμενο, μεταξύ άλλων, ήταν να επιτευχθούν δύο απαραίτητες προϋποθέσεις για την υλοποίηση της Συμφωνίας του Παρισιού: να συμφωνηθούν οι κοινά αποδεκτοί κανόνες για την τιμολόγηση άνθρακα και να υπάρξει σύγκλιση μεταξύ των στόχων κάθε χώρας, καθώς αρκετές από τις χώρες με τα μεγαλύτερα μερίδια στις παγκόσμιες εκπομπές ΑτΘ, είτε δεν προχωρούν σε σαφείς δεσμεύσεις για τη μείωσή τους, είτε δεσμεύονται σε ορίζοντα μακρύτερο του 2050. Μάλιστα, υπογραμμίζεται ότι στην COP26, η Ε.Ε. προσήλθε έχοντας επιτύχει μείωση των εκπομπών ΑτΘ το 2020 κατά 31% σε σύγκριση με το 1990, δηλαδή έχοντας υπερβεί τον στόχο που είχε τεθεί σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Κιότο, και με επικαιροποιημένο νομικά δεσμευτικό, μέσω του Ευρωπαϊκού Κλιματικού Νόμου, στόχο για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.
Από την πλευρά του, ο Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, πρόεδρος του Δ.Σ. του ΣΕΒ, με αφορμή την παρουσία του στην COP26, ανέφερε: «Στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα (COP26), έγιναν κάποια σημαντικά βήματα για την καλύτερη συνεργασία των κρατών σε κρίσιμες διαστάσεις της προσπάθειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό που έχει τώρα σημασία είναι η ταχεία εφαρμογή των συμφωνηθέντων, ώστε να πετύχουμε τη μείωση των εκπομπών, διασφαλίζοντας παράλληλα έναν αποτελεσματικό μηχανισμό αποτροπής της διαρροής άνθρακα, μια εξέλιξη που θα στοίχιζε θέσεις εργασίας, επενδύσεις και εξαγωγές, χωρίς κανένα όφελος για το περιβάλλον.
Ο ΣΕΒ και ο επιχειρηματικός κόσμος στηρίζουν σταθερά την κλιματική φιλοδοξία της ΕΕ.
Θέλουμε μια κοινωνία μηδενικών εκπομπών και πιστεύουμε ότι αυτό είναι εφικτό, κάνοντας μεγάλες αλλαγές σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας. Πιστεύουμε ότι η Ελλάδα και οι επιχειρήσεις της μπορούν να βγουν σημαντικά ενισχυμένες από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, που αποτελεί υπόδειγμα για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσης. Οι επιχειρήσεις έχουν να παίξουν καθοριστικό σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, και πρέπει να τις μετασχηματίσουμε άμεσα και αποτελεσματικά, ώστε να διασφαλιστεί η δίκαιη μετάβαση για όλους».