μείωση των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την επίτευξη συνθηκών ουδετερότητας άνθρακα έως το 2050. Παρουσιάζοντας, χθες, τον κλιματικό νόμο στους εκπροσώπους του Τύπου, ο υπουργός, Κώστας Σκρέκας τόνισε πως η πρωτοβουλία είναι ιστορικής σημασίας, καθώς θα αποτελέσει τον οδικό χάρτη για την πράσινη μετάβαση της χώρας κατά τα χρόνια που θα ακολουθήσουν.
Ο νέος νόμος περιλαμβάνει εθνικούς ποσοτικούς στόχους και επιμερισμό τους, στους 7 κυριότερους τομείς μέσω της σύνταξης πενταετών προϋπολογισμών άνθρακα με βάση τις προβλέψεις του ΕΣΕΚ, ενσωμάτωση των μέτρων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στις τομεακές πολιτικές, ανάπτυξη συστήματος διακυβέρνησης και δείκτες παρακολούθησης, καθώς και γενικές κατευθύνσεις και εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων.
Παράλληλα θέτει συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους, όπως η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030, σε σχέση με το 1990, η μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 80% έως το 2040, σε σχέση με το 1990 και επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
Σημειώνεται πως όλοι οι στόχοι αλλά και η πορεία επίτευξής τους θα επανεξετάζονται ανά πενταετία, αρχής γενομένης από το τέλος του 2024. Ακόμη, η πορεία επίτευξης και ο επιμερισμός των βαρών στους επιμέρους τομείς γίνεται μέσω της κατάρτισης τομεακών προϋπολογισμών άνθρακα πενταετούς διάρκειας για, την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας, τις μεταφορές, τη βιομηχανία, τα κτίρια, τη γεωργία και κτηνοτροφία, τα απόβλητα και τέλος, τις χρήσεις γης, αλλαγές χρήσεων γης και δασοπονία.
Για κάθε έναν από τους παραπάνω κλάδους θα εκπονούνται τομεακοί προϋπολογισμοί άνθρακα, αρχής γενομένης από το 2023, που θα αφορούν στην περίοδο 2026-2030. Η διαδικασία θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε έτη για την επόμενη πενταετή περίοδο.
Προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα και να υλοποιηθούν οι απαραίτητες δράσεις που θα διασφαλίσουν τη δημιουργία μιας κλιματικά ανθεκτικής κοινωνίας, που θα είναι πλήρως προσαρμοσμένη στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, με το νόμο θεσμοθετούνται, εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) και επαναξιολόγηση ανά δεκαετία, περιφερειακά Σχέδια για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) καθώς και εθνικό Παρατηρητήριο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή από το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, το οποίο αποτελεί ανοιχτό δίκτυο ανταλλαγής πληροφοριών και ενημέρωσης.
Παράλληλα, ο εθνικός κλιματικός νόμος προβλέπει τη σύσταση συγκεκριμένων φορέων που θα αναλάβουν τον συντονισμό και την παρακολούθηση των μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, όπως είναι μια κυβερνητική Επιτροπή για την παρακολούθηση της πορείας προς την κλιματική ουδετερότητα, με Πρόεδρο τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ένα εθνικό Συμβούλιο για την προσαρμογή στην κλιματική κρίση, με Πρόεδρο τον Υπουργό Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας που θα γνωμοδοτεί για κάθε θέμα σχετικό με την προσαρμογή στην κλιματική κρίση, καθώς και μια εθνική επιστημονική επιτροπή για την κλιματική κρίση, που θα λειτουργεί ως τεχνικός και επιστημονικός σύμβουλος της πολιτείας.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα παρακολουθεί την πορεία της μείωσης των εκπομπών ρύπων και την εφαρμογή των μέτρων προσαρμογής, μέσω της εκπόνησης ετήσιας έκθεσης που θα υποβάλλεται στην Κυβερνητική Επιτροπή για την παρακολούθηση της Πορείας προς την Κλιματική Ουδετερότητα.
Στα κύρια μέτρα περιλαμβάνεται, η διακοπή λειτουργίας όλων των λιγνιτικών μονάδων το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2028 με ρήτρα επανεξέτασης το 2023, υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης της επάρκειας ισχύος και της ασφάλειας εφοδιασμού, ενώ από το 2023, οι Δήμοι θα αναλάβουν την εκπόνηση Δημοτικών Σχεδίων Μείωσης Εκπομπών Διοξειδίου του Άνθρακα (ΔηΣΜΕΔΑ), με στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 10% για το έτος 2025 και 30% για το έτος 2030, σε σύγκριση με το έτος βάσης, 2019.
Επίσης, περιλαμβάνονται μέτρα για ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης που προβλέπουν πως από το 2023, το 25% των νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης που ταξινομούνται, θα πρέπει να είναι αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά, ότι από το 2025 σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη όλα τα νέα ταξί θα είναι υποχρεωτικώς ηλεκτροκίνητα, όπως και το 1/3 των νέων ενοικιαζόμενων οχημάτων στις δύο πόλεις, ενώ από το 2030, όλα τα νέα οχήματα που θα ταξινομούνται θα πρέπει να είναι μηδενικών εκπομπών.
Ταυτόχρονα, όσον αφορά στα μέτρα για τα κτίρια, από το 2023, προβλέπεται καθολική απαγόρευση καυστήρων πετρελαίου, όπου υπάρχει δίκτυο φυσικού αερίου, σε νέες οικοδομές, ενώ από το 2025 θα απαγορεύεται η εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης και από το 2030 η χρήση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης.
Όσον αφορά στα ειδικά κτίρια, ήτοι βιομηχανίες, αποθήκες, εμπορικά κτίρια κλπ. με κάλυψη μεγαλύτερη των 500 τ.μ. για τα οποία οι οικοδομικές άδειες θα υποβάλλονται από την 1η Ιανουαρίου 2023, με εξαίρεση τα τουριστικά καταλύματα και τους ιερούς ναούς, γίνεται υποχρεωτική η τοποθέτηση συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά ή θερμικά ηλιακά συστήματα, σε ποσοστό που αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 30% της κάλυψης.
Επίσης, από 1ης Ιανουαρίου 2023, οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) θα πρέπει να περιλαμβάνουν υποχρεωτικά ποσοτική καταγραφή μειώσεων/αυξήσεων εκπομπών CO2 που θα προέλθουν από τη λειτουργία του έργου που θα αφορά σε συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών (ΧΥΤΑ, βιολογικοί καθαρισμού, ΚΔΑΥ κλπ.), τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπτυξης κτιριακού τομέα αθλητισμού και αναψυχής, πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, υδατοκαλλιέργειες και βιομηχανικές δραστηριότητες και συναφείς εγκαταστάσεις.
Όλες οι παραπάνω εγκαταστάσεις υποχρεούνται σε κατ’ ελάχιστον μείωση εκπομπών CO2, 30% έως το 2030 σε σχέση με το 2022. Πάντως, δίνεται η δυνατότητα αντιστάθμισης με φυτεύσεις, δασώσεις, πράσινα πιστοποιητικά κλπ., ενώ για την παρακολούθηση των μέτρων, οι επιχειρήσεις που διαθέτουν ανάλογες εγκαταστάσεις θα πρέπει να συντάσσουν ετήσιες εκθέσεις. Η μη υποβολή επισύρει πρόστιμο το οποίο δεν υπερβαίνει το 0,1% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας. Η πραγματοποίηση των ελέγχων όλων των εγκαταστάσεων ανατίθεται από τον φορέα εκμετάλλευσης εγκατάστασης σε πιστοποιημένο επαληθευτή, ενώ προβλέπεται επιβολή προστίμου σε περίπτωση μη επίτευξης του στόχου μείωσης, που δεν θα υπερβαίνει το 0,5% των ετήσιων εσόδων της εταιρείας.
Παράλληλα, προβλέπονται μέτρα για τη μείωση των εκπομπών από επιχειρήσεις όπως επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο, πιστωτικά ιδρύματα, ασφαλιστικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις επενδύσεων, επιχειρήσεις σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης, εταιρείες ταχυμεταφορών, επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, αλυσίδες λιανεμπορίου που απασχολούν πάνω από 500 εργαζόμενους και επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Ακόμη, προβλέπονται στόχοι για μείωση των εκπομπών ρύπων στα μη διασυνδεδεμένα νησιά, κατά 80% σε σχέση με 2019, ενώ από το 2030 θα απαγορεύεται η χρήση μαζούτ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά.
Σημειώνεται πως για την αξιολόγηση των επενδυτικών προτάσεων λαμβάνονται υπόψη ο ευρωπαϊκός κανονισμός Ταξονομίας και το ανθρακικό αποτύπωμα της εγκατάστασης, σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ προβλέπεται διπλασιασμός αποσβέσεων σε περίπτωση δραστηριοτήτων που έχουν σημαντική συμβολή στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
Κατά την παρουσίαση του νέου κλιματικού νόμου, ο Κώστας Σκρέκας είπε μεταξύ άλλων ότι ο κλιματικός νόμος θέτει επίσης σαφείς στόχους για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος σε ρυπογόνες εγκαταστάσεις και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα μη διασυνδεδεμένα νησιά και πως το νέο νομοθετικό πλαίσιο σηματοδοτεί την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να προστατεύσει το περιβάλλον. «Θέλουμε η Ελλάδα να πρωταγωνιστήσει στην προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, που αποτελεί δίχως αμφιβολία τη μεγαλύτερη απειλή που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης μας» τόνισε.
Ο Υπουργός ΠΕΝ απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου είπε πως στην Ελλάδα δεν λείπουν τα σχέδια αλλά λείπει η υλοποίηση. «Εμείς όμως μαζί με αυτό τον πολύ φιλόδοξο σχεδιασμό προχωρούμε και σε μία συστηματική προσέγγιση σε ό,τι αφορά την υλοποίηση», τόνισε.
Επίσης, αναφερόμενος στο καυτό ζήτημα των οικιακών συνδέσεων φυσικού αερίου στη χώρα ανέφερε πως το αέριο δεν είναι ο μόνος τρόπος για να θερμάνει κανείς ένα σπίτι. «Εμείς προχωρούμε πολύ γρήγορα φυσικά στις επενδύσεις για την επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου, ώστε να αυξηθεί η διείσδυση στο κτιριακό απόθεμα της χώρας. Όπως γνωρίζετε και μέσα από το «Νέο Εξοικονομώ» - θα αρχίσει να τρέχει πολύ σύντομα, αμέσως μετά τις δοκιμές της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, όπως είπε- και μέσα από τα προηγούμενα βέβαια χρηματοδοτούμε και επιδοτούμε και την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας που είναι το αμέσως επόμενο στάδιο της ηλεκτροδότησης και της πλήρης απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα», είπε χαρακτηριστικά.
Αναφερόμενος στο δημοφικές πρόγραμμα του ΥΠΕΝ είπε ότι αυτή τη στιγμή, σε επίπεδο Ευρώπης γίνεται η συζήτηση για το σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός συστήματος επιβολής φόρου άνθρακα, επί της ουσίας, στο κτιριακό απόθεμα της Ευρώπης, που σημαίνει, ότι όταν αυτό θα ολοκληρωθεί και συμφωνηθεί μεταξύ των κρατών-μελών θα έχουμε ένα νέο μηχανισμό, που από τη μια θα επιβραβεύει αυτούς και αυτά τα κτίρια τα οποία εκλύουν λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Παράλληλα, τόνισε, θα δημιουργηθεί και ένα ταμείο από τα έσοδα που θα έχει ο μηχανισμός, ώστε αυτά τα χρήματα να επιστρέψουν πίσω στους χρήστες και στους κατόχους κτιρίων και σπιτιών, ώστε να αναβαθμιστούν ενεργειακά και έτσι να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
«Ο μηχανισμός ήδη είναι γνωστός και έχει ανακοινωθεί από την Ευρώπη. Είμαστε αυτή τη στιγμή σε διαδικασία διαπραγμάτευσης και φυσικά μέσα από αυτό θα δοθούν και τα οικονομικά εργαλεία για να μπορέσουν να αντικαταστήσουν τους ρυπογόνους τρόπους κλιματισμού ή θέρμανσης στα σπίτια με νέους, χαμηλού ή μηδενικού περιβαλλοντικού αποτυπώματος και αποτυπώματος άνθρακα», ανέφερε.
Απαντώντας, τέλος σε ερώτηση γιατί υπήρξε η παράταση στην απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων από το 2025, στο 2028 και για το εάν αυτό σχετίζεται με τις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί τους τελευραίους μήνες στην αγορά ενέργειας, ο κ. Σκρέκας είπε πως ο πρωθυπουργός είχε μιλήσει από την αρχή ότι το 2028 θα αποσυρθεί και η τελευταία λιγνιτική μονάδα και ότι είναι η ΔΕΗ που είχε ανακοινώσει πως θα προχωρήσει σε γρηγορότερη απόσυρση της τελευταίας λιγνιτικής μονάδας, υπό την έννοια ότι θα τη μετατρέψει σε μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο.
Τέλος είπε πως για το φυσικό αέριο, δεν υπάρχει στόχος για το πότε θα απεξαρτηθούμε. «Μέσα από το νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα το οποίο ήδη έχει ξεκινήσει η αναθεώρησή του, θα προσδιοριστούν οι στόχοι του ενεργειακού μας μείγματος για το 2030. Έχουμε όμως ξεκάθαρα πει ότι το καύσιμο γέφυρα ή το μεταβατικό καύσιμο για να πετύχουμε την απόλυτη κλιματική ουδετερότητα το 2050 θα είναι το φυσικό αέριο, ώστε να γίνει με ένα τρόπο. Καθώς εκτιμούμε ότι και το υδρογόνο θα έχει μπει περισσότερο στη ζωή μας. Όλα αυτά όμως απαιτούν και βελτίωση της τεχνολογίας, αλλά και χρηματοδοτικά εργαλεία», ανέφερε για να προσθέσει πως ο φόρος άνθρακα στις μεταφορές είναι κάτι το οποίο έχει ήδη ξεκινήσει να συζητείται και έχει αποφασιστεί επί της ουσίας. «Για τον μηχανισμό ΕTS για τις μεταφορές, σε συνεργασία με την Ένωση Πλοιοκτητών Ελλάδος και με τους Έλληνες εφοπλιστές έχουμε κάνει μια ομάδα και συζητάμε για το πώς θα εντάξουμε και τα πλοία», κατέληξε.
Από την πλευρά του ο υφυπουργός Γιώργος Αμυράς, ανέφερε πως ότι με τον κλιματικό νόμο εισάγεται μία νέα αντιμετώπιση της οικονομίας και κυρίως του περιβάλλοντος, με ιδιαίτερα ποσοτικά χαρακτηριστικά, ενώ τόνισε ότι αποτελεί μία εκδοχή για το πώς θα προστατεύσουμε την βιοποικιλότητα, καθώς αφορά τη ζωή μας και το μέλλον των βιοτόπων μας. «Όταν μιλάμε για κλιματική κρίση, εμείς εδώ στο Υπουργείο Περιβάλλοντος εδώ και καιρό δεν μιλάμε για κλιματική αλλαγή για κλιματική κρίση, όταν μιλάμε για κλιματική κρίση πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας και τη διασφάλιση, την προστασία της βιοποικιλότητας. Και ο κλιματικός εθνικός νόμος προς τα εκεί κατατείνει», είπε χαρακτηριστικά.
Τέλος, ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, Κώστας Αραβώσης, είπε πως ο εθνικός κλιματικός νόμος ανταποκρίνεται στις βασικές προτεραιότητες του Υπουργείου επειδή, όπως τόνισε, υποστηρίζει την επίτευξη των 6 από τις 9 βασικές προτεραιότητες του Υπουργείου.
Σστη συνέχεια προέβη σε μια συνοπτική περιγραφή του νέου νόμου, λέγοντας πως συμβάλλει στο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που αφορά την αγορά της ενέργειας της ιδιωτικοποίησης και τις διαρθρωτικές παρεμβάσεις, βελτιώνει το πλαίσιο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση και την περιβαλλοντική πολιτική, καθώς επίσης το πλαίσιο για το χωροταξικό και τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό, ενώ συμβάλει στην ενεργειακή εξοικονόμηση και τη μείωση του κόστους της ενέργειας για τα ευπαθή νοικοκυριά και την παραγωγική οικονομία. Τέλος, υπογράμμισε πως ο νόμος συμβάλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και στη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια.
Στην ουσία, τόνισε ο κ. Αραβώσης, είναι ένα νέο εργαλείο για την εμπλοκή διαφορετικών τομέων της οικονομίας και με απλά λόγια κάθε επένδυση και κάθε κλάδος θα πρέπει να λαμβάνει πλέον σοβαρά υπ' όψιν και το, το πράσινο και την κλιματική αλλαγή και τους ρύπους.
«Κάθε χρόνο θα υπάρχει ο προϋπολογισμός και ο απολογισμός για το άθροισμα των τομεακών προϋπολογισμών που θα είναι ο συνολικός προϋπολογισμός άνθρακα για την χώρα», είπε.