Το άνοιγμα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που έχει ήδη ξεκινήσει και αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το προσεχές φθινόπωρο, ο εκσυγχρονισμός της ΑΗΚ και η έγκριση ενός σημαντικού πακέτου από ευρωπαϊκά κονδύλια για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης EuroAsia Interconnectorσυμπεριλαμβάνονται μεταξύ εκείνων που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή προτεραιότητας της Κυβέρνησης της Λευκωσίας και ιδιαίτερα της Υπουργού Ενέργειας, Νατάσας Πηλείδου.
Η κα Πηλείδου έχει αναφερθεί κατ΄επανάληψη στα «πολλαπλά οφέλη της ηλεκτρικής διασύνδεσης για την Κύπρο» που θα άρει την ενεργειακή απομόνωση του Νησιού, θα διασφαλίσει την ενεργειακή ασφάλειά του, θα συμβάλλει στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού στην εγχώρια αγορά ηλεκτρισμού και θα διευκολύνει την ανάπτυξη νέων έργων ΑΠΕ. Το έργο αυτό αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο των προσπαθειών μας για μετάβαση σε μία οικονομία που δεν θα εξαρτάται από τα συμβατικά καύσιμα, εξηγεί η κα Πηλείδου, η οποία σημειώνει πως τα κίνητρα που δόθηκαν υπό μορφή σχεδίων χορηγιών την τελευταία 15ετία, έχουν συνεισφέρει σημαντικά τόσο στην επίτευξη των στόχων όσο και στην αλλαγή της κουλτούρας των πολιτών υπέρ της πράσινης μετάβασης.
Μας μίλησε ακόμη για τα την εμβάθυνση της ήδη εξαιρετικής, όπως τόνισε, συνεργασίας μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και των εταιρειών ExxonMobil και Qatar Energy όσον αφορά στην παραχώρηση άδειας εξερεύνησης στο τεμάχιο 5 της κυπριακής ΑΟΖ για πιθανά κοιτάσματα υδρογονανθράκών, αλλά και για τους ισχυρούς δεσμούς που έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια μεταξύ Ελλάδας-Ισραήλ-Αιγύπτου, με στόχο τη διεύρυνση της περιφερειακής συνεργασίας στον τομέα της ενέργειας και της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού στην περιχή της ΝΑ Μεσογείου.
Ας αφήσουμε όμως την Υπουργό Ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας να τα εξηγήσει καλύτερα στους χρήστες του energia.gr:
Κα Υπουργέ, μια εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη σημειώθηκε τις τελευταίες μέρες, αναφορικά με την υλοποίηση του project της ηλεκτρικής διασύνδεσης του νησιού με την Ελλάδα και το Ισραήλ. Το έργο EuroAsia Interconnector έλαβε μία σημαντική χρηματοδότηση. Να υποθέσουμε ότι οι περιφερειακές συμφωνίες στα θέματα ενέργειας δεν μένουν μόνο στα χαρτιά;
Μία διακρατική συμφωνία αποτελεί ένδειξη πολιτικής βούλησης των συμμετεχόντων για προώθηση αμοιβαία επωφελών στρατηγικών ή έργων, η υλοποίηση των οποίων θα είναι, βεβαίως, εφικτή εάν συντρέχουν κι άλλες συγκυρίες, όπως για παράδειγμα η βιωσιμότητα. Ο στόχος του Μνημονίου Συναντίληψης για την ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ Κύπρου, Ελλάδας και Ισραήλ, που υπογράφηκε τον περασμένο Μάρτιο μεταξύ των Υπουργών Ενέργειας των τριών χωρών, πέρα από απόδειξη των στενών σχέσεων μεταξύ των χωρών μας, είναι μία ισχυρή δέσμευση πολιτικής στήριξης για ένα έργο με πολλαπλά οφέλη για όλες τις πλευρές. Εμείς, ως κράτη, θεσπίσαμε το γενικό πλαίσιο συνεργασίας, διευκολύναμε τις έγκαιρες αδειοδοτήσεις και εγκρίσεις του έργου και δώσαμε την ευκαιρία στον Φορέα Υλοποίησης να προχωρήσει με το αίτημά του για εξασφάλιση σημαντικής χορηγίας, ύψους €687 εκατ., από τον ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό Μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Facility), για το σκέλος Κύπρος – Κρήτη. Λίαν προσφάτως ενημερωθήκαμε ότι το έργο εγκρίθηκε για χρηματοδότηση ύψους €657,9 εκατ., εξασφαλίζοντας τη μερίδα του λέοντος από τον προϋπολογισμό του «Connecting Europe Facility» για το έτος 2021. Είμαστε περήφανοι για αυτή την εξέλιξη, η οποία οφείλεται στη σκληρή δουλειά και την αγαστή συνεργασία του Φορέα Υλοποίησης και των αρμόδιων αρχών των χωρών μας. Αναμένουμε ότι με την εξασφάλιση της επιχορήγησης, σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση της αδειοδότησης, θα ξεκινήσουν το συντομότερο δυνατόν οι κατασκευαστικές εργασίες για το σκέλος της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ Κύπρου και Κρήτης, που υπολογίζεται να κοστίσει €1,57 δισ.
Σε ποιο βαθμό το έργο αυτό συμβάλλει στην ταχεία μετάβαση της Κυπριακής Δημοκρατίας στην καθαρή ενέργεια, που είναι και ο κεντρικός πυλώνας της εθνικής στρατηγικής του Υπουργείου σας για το 2030;
Το έργο αυτό αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο των προσπαθειών μας για μετάβαση σε μία οικονομία που δεν θα εξαρτάται από τα συμβατικά καύσιμα, που θα είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με τις πολιτικές της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας και που θα προσφέρει ευκαιρίες βιώσιμης διαβίωσης στους πολίτες και προοπτικές ανάπτυξης στις επιχειρήσεις και στη χώρα μας. Το αναφέρω αυτό γιατί με την υλοποίηση του EuroAsia Interconnector θα τερματιστεί η ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου και θα διευκολυνθεί η ενσωμάτωση πρόσθετων έργων ΑΠΕ στο ενεργειακό μας μείγμα. Συγκεκριμένα, μελέτες που έγιναν καταδεικνύουν ότι η ηλεκτρική διασύνδεση, σε συνδυασμό και με τη χρήση συστημάτων αποθήκευσης, μπορεί μέχρι το 2030 να οδηγήσει σε διείσδυση ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της Κύπρου που θα υπερβαίνει το 50%. Είναι, λοιπόν, ένα έργο το οποίο θα διαδραματίσει μεγάλο ρόλο στην εκπλήρωση των δεσμεύσεών μας για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, επίτευξη των ευρωπαϊκών μας στόχων και συγκράτηση των αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Την ίδια ώρα, μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στην υλοποίηση σημαντικού μέρους των υποδομών του αναδυόμενου ενεργειακού διαδρόμου της Ανατολικής Μεσογείου, ο οποίος θα αναβαθμίσει την ενεργειακή μας ασφάλεια και θα δημιουργήσει προοπτικές για νέες επενδύσεις στον τομέα της πράσινης ενέργειας, για μεγαλύτερο ανταγωνισμό στην αγορά ηλεκτρισμού και για μείωση της τιμής του ρεύματος για τους καταναλωτές.
Σε ποιο ποσοστό ανέρχεται σήμερα το μερίδιο των ΑΠΕ στο μείγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο νησί;
Με βάση τα στατιστικά στοιχεία για το έτος 2020 έχουμε υπερκαλύψει τους υποχρεωτικούς στόχους μας στον τομέα των ΑΠΕ. Αυτό αποδεικνύει ότι τα κίνητρα ύψους €350 εκατ. που δόθηκαν υπό μορφή σχεδίων χορηγιών την τελευταία δεκαπενταετία, έχουν συνεισφέρει σημαντικά τόσο στην επίτευξη των στόχων όσο και στην αλλαγή της κουλτούρας των πολιτών υπέρ της πράσινης μετάβασης. Συγκεκριμένα, να αναφέρω ότι ο δεσμευτικός στόχος του 13% για συνεισφορά των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας το 2020, ξεπεράστηκε πέραν του 30%, φτάνοντας στο 17%. Επιπλέον, ο ενδεικτικός στόχος για διείσδυση των ΑΠΕ στη θέρμανση και ψύξη που ήταν στο 23,5%, ανήλθε στο 37,12%. Αυτή τη στιγμή η εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ για ηλεκτροπαραγωγή ανέρχεται σε 469 MW και πέραν των 127 εμπορικών έργων ΑΠΕ, με επιπλέον ισχύ 237,8 MW, είναι υπό υλοποίηση. Έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο μέσα σε μία δεκαετία, με τον ηλεκτρισμό από ΑΠΕ να έχει αυξηθεί κατά 162% από το 2011 έως το 2020. Το 2020 η παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ ανήλθε σε 612 GWh, εκ των οποίων 39% από αιολικά πάρκα, 51% από φωτοβολταϊκά συστήματα και 10% από βιομάζα. Όσον αφορά στους στόχους του 2020 στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης, ο υποχρεωτικός στόχος για σωρευτική εξοικονόμηση ενέργειας κατά την τελική χρήση εκτιμάται ότι υπερκαλύφθηκε. Επίσης, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία για το έτος 2020, έχουν επιτευχθεί και οι εθνικοί ενδεικτικοί στόχοι σε σχέση με την πρωτογενή κατανάλωση ενέργειας και τελική κατανάλωση ενέργειας το 2020, με ποσοστά επίτευξης 100% και 120% αντίστοιχα.
Κα Υπουργέ, εξηγήστε μας τί σημαίνει, πρακτικά, η παραχώρηση άδειας εξερεύνησης του τεμαχίου 5 στην κοινοπραξία ExxonMobil και Qatar Energy.
Μέσα από τη συμφωνία για το τεμάχιο 5 ενισχύεται περαιτέρω η ήδη εξαίρετη συνεργασία μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και των εταιρειών ExxonMobil και Qatar Energy. Το πρώτο συμβόλαιο για το τεμάχιο 10 είχε υπογραφεί το 2017 και από τότε μέχρι σήμερα η κοινοπραξία έχει αποδείξει έμπρακτα ότι είναι πολύτιμος εταίρος στην προσπάθειά μας για βέλτιστη και βιώσιμη ανάπτυξη των υδρογονανθρακικών πόρων στην κυπριακή ΑΟΖ. Έχοντας κάνει τη σημαντική ανακάλυψη του κοιτάσματος φυσικού αερίου «Γλαύκος», τον Φεβρουάριο του 2019, οι ExxonMobil και Qatar Energy είναι οι πρώτοι από τους αδειούχους μας που, μετά από τις αναπόφευκτες αναβολές λόγω των μέτρων προχωρούν εδώ και ένα μήνα με γεώτρηση αξιολόγησης στο εν λόγω κοίτασμα. Η νέα αδειοδότηση έρχεται σε μια δύσκολη εποχή για την παγκόσμια βιομηχανία πετρελαίου και αερίου, και θεωρώ ότι αποτελεί ακόμα μια έμπρακτη απόδειξη εμπιστοσύνης στις προοπτικές της κυπριακής ΑΟΖ. Η Κύπρος από τη μεριά της, διασφαλίζει τη συνέχιση της εξερεύνησης των φυσικών της πόρων και του ενεργειακού της προγράμματος και, ταυτόχρονα, ενισχύει ακόμη περισσότερο τις σχέσεις που διατηρεί τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με το Κατάρ.
Ποια είναι τα δυνητικά αποθέματα αερίου που κρύβει και σε πόσο χρόνο θα μπορεί να γίνει η εμπορική αξιοποίησή τους;
Για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για πιθανά αποθέματα θα πρέπει να αναμένουμε την ολοκλήρωση των απαραίτητων γεωλογικών και γεωφυσικών ερευνών. Οι σεισμικές έρευνες, που αποτελούν το πρώτο βήμα της διαδικασίας, αναμένεται να ξεκινήσουν εντός του 2022 και η εκτίμησή μας είναι πως μια πιο καθαρή εικόνα για τις προοπτικές του τεμαχίου 5, θα έχουμε σε δύο με τρία χρόνια. Εξάλλου, οι διαδικασίες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων απαιτούν χρόνο.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τις σχέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας με Ελλάδα, Ισραήλ, Αίγυπτο και ΗΠΑ, ένα χρόνο μετά; Πόσο εύθραυστο είναι αυτό το πλέγμα των περιφερειακών συνεργασιών υπό τη σκιά της επιθετικής πολιτικής της Άγκυρας και ποια είναι τα εφικτά γεωστρατηγικά οφέλη που μπορεί να αποκομίσει η Κύπρος από αυτές;
Η περιφερειακή συνεργασία που έχει εδραιωθεί τα τελευταία χρόνια με την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Αίγυπτο στον τομέα της ενέργειας, καταδεικνύει τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των χωρών μας και, όπως προείπα, εκφράζει την πολιτική βούληση που υπάρχει για ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού στην περιοχή μας, για τη βέλτιστη διαχείριση του φυσικού αερίου και την ταχύτερη μετάβασή μας στην πράσινη ενέργεια. Για παράδειγμα, η έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της χρηματοδότησης με €657.9 εκατ. του έργου EuroAsia Interconnection, στο οποίο πιστέψαμε και για το οποίο εργαστήκαμε εντατικά όλες οι εμπλεκόμενες χώρες, μαζί με τον Φορέα Υλοποίησης, σηματοδοτεί την επιτυχία της περιφερειακής συνεργασίας. Ανεκτίμητος σύμμαχος είναι βεβαίως και η Αίγυπτος. Να υπενθυμίσω ότι πριν από μερικούς μήνες υπογράψαμε μαζί με την Ελλάδα, τριμερές μνημόνιο συνεργασίας για την υλοποίηση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των τριών χωρών, ενώ στο πλαίσιο της συνεργασίας μας συνεχίζονται οι εργασίες της τεχνικής επιτροπής για τη μεταφορά του φυσικού αερίου από το κοίτασμα Αφροδίτη στα τερματικά της Αιγύπτου. Πολύτιμος σύμμαχός μας είναι και οι ΗΠΑ δεδομένου ότι, όπως πρόσφατα ανέφερε και η Πρέσβειρα Judith Garber κατά την επίσκεψή μας στο γεωτρύπανο της ExxonMobil, στηρίζουν την προσπάθειά μας για ανάπτυξη των υποθαλάσσιων αποθεμάτων υδρογονανθράκων που ανακαλύφθηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο. Κοιτάσματα, επεσήμανε η κα Garber, που έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν τεράστια οφέλη στους πολίτες και ευημερία στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Να σημειώσω, επίσης, ως πολύ σημαντική και την ενίσχυση, τον τελευταίο χρόνο, της περιφερειακής συνεργασίας και με άλλες χώρες, στο πλαίσιο του East Mediterranean Gas Forum (EMGF) και με στόχο την υπεύθυνη αξιοποίηση των υπεράκτιων ανακαλύψεων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ανάληψη της προεδρίας του EMGF από την Κύπρο για το 2022, είναι μια ευκαιρία να βοηθήσουμε προς την κατεύθυνση προώθησης δράσεων που θα επιτρέψουν στην περιοχή μας να γίνει πρωτοπόρος στη μετάβαση προς την πράσινη ενέργεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη, έχοντας πάντα υπόψη ότι σε αυτήν την περίπλοκη εξίσωση επίτευξης του στόχου μας για μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών, το φυσικό αέριο θα παίξει ρόλο ως καύσιμο γέφυρα, επιτρέποντας μια πιο γρήγορη και αποτελεσματική μετάβαση σε καθαρότερες μορφές ενέργειας.
Κα Πηλείδου, ποιες είναι οι δυνατότητες συμβολής της Κυπριακής Δημοκρατίας στην επίτευξη των στόχων της Ευρώπης για την καθαρή ενέργεια και τί θεωρείτε ότι χρειάζεται να γίνει περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση;
Σίγουρα με την ηλεκτρική διασύνδεση, την περαιτέρω διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μας μείγμα, αλλά και με την εισαγωγή φυσικού αερίου, ενός καυσίμου γέφυρα με λιγότερες εκπομπές σε σχέση με τα συμβατικά καύσιμα, μπορούμε να συμβάλουμε πολύ περισσότερο στον συλλογικό στόχο για μία Ευρώπη που θα είναι ουδέτερη κλιματικά το 2050, κατ’ αναλογία με το μέγεθός μας. Το όραμά μας είναι η μετάβαση της χώρας μας σε ένα νέο ενεργειακό προφίλ, φιλικό στο περιβάλλον, το οποίο θα προσφέρει ευκαιρίες βιώσιμης διαβίωσης στους πολίτες, οικονομικής ανάπτυξης στις επιχειρήσεις, ευημερία και εξωστρέφεια στη χώρα. Οι προκλήσεις για αλλαγή του αναπτυξιακού μας μοντέλου είναι μπροστά μας και ήδη είμαστε σε διαδικασία αναθεώρησης των στόχων μας για το 2030. Θέτοντας πιο φιλόδοξους στόχους, θα μπορέσουμε να πετύχουμε ταχεία μετάβαση της χώρας μας στην πράσινη οικονομία και, έτσι, θα συμβάλουμε ουσιαστικά και στο πρασίνισμα της Ευρώπης.