Σήμερα η Γη έχει υψηλό πυρετό και η κατάστασή της είναι τόσο σοβαρή, ώστε δεν αποκλείεται κάποιες περιοχές σύντομα να μην μπορούν να κατοικηθούν, ενώ ταυτόχρονα θα απειληθεί η επιβίωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτή η διαπίστωση περιλαμβάνεται στο άκρως επίκαιρο και συγκλονιστικό για την κατάσταση του πλανήτη μας βιβλίο Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΓΑΙΑΣ του Τζέιμς Λάβλοκ, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ.
Όπως μάλιστα δήλωσε ο ίδιος ο συγγραφέας, οι προσπάθειες που καταβάλλονται για τον περιορισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου και κατά συνέπεια την αντιστροφή της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι... χαμένος χρόνος. «Είναι σαν να πάσχεις από νεφρική ανεπάρκεια και να κάνεις αιμοκάθαρση. Στην πραγματικότητα, απλά κερδίζεις χρόνο. Τα πρωτογενή προβλήματα εξακολουθούν», είπε χαρακτηριστικά σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου .
Όμως, ποιος είναι ο Τζέιμς Λάβλοκ; Τον έχουν αποκαλέσει «Δαρβίνο» της εποχής μας, ενώ άλλοι τον αποκαλούν «Νέο Κοπέρνικο». Είναι ο επιστήμονας που έδειξε στη ΝΑΣΑ τον τρόπο εντοπισμού ζωής σε άλλους πλανήτες. Είναι ο εφευρέτης του «ανιχνευτή σύλληψης ηλεκτρονίων», που εξιχνιάζει ακόμα και τις απειροελάχιστες ποσότητες ρυπαντών στην ατμόσφαιρα, και ενέπνευσε τους Πράσινους αλλά και τους απανταχού περιβαλλοντολόγους. Τέλος, είναι ένας από τους πρώτους επιστήμονες που απέδειξε πόσο επιβλαβής είναι η συσσώρευση χλωροφθορανθράκων (Ι)CFCs από τα ψυγεία μας και άλλες οικιακές συσκευές στην ατμόσφαιρα για την τρύπα του όζοντος.
Στο βιβλίο του, λοιπόν, ο Λάβλοκ, αφού επισημαίνει ότι το ανθρώπινο είδος εκμεταλλευόταν την Γη χωρίς να υπολογίζει το κόστος, τονίζει ότι, καθώς η θερμοκρασία του πλανήτη αυξάνεται και αλλάζουν δραματικά οι καιρικές συνθήκες, η Γη έχει αρχίσει να αντεπιτίθεται. Όπως μάλιστα προέβλεψε πρόσφατα στην ομιλία του στο Ινστιτούτο Χημικών Μηχανικών στο Λονδίνο «πριν από το 2050 η Κίνα δε θα μπορεί να θρέφει το λαό της. Πολλοί θα μεταναστεύσουν. Η Σιβηρία είναι ιδανική λύση, αφού είναι αραιοκατοικημένη. Τότε η θερμοκρασία της θα είναι ήπια».
Ίσως κάτι τέτοιο να ακούγεται υπερβολικό. Όμως, ο Τζέιμς Λάβλοκ έχει ένα μοναδικό τρόπο να προλέγει το μέλλον της Γης. Πριν από 30 χρόνια συνέλαβε την ιδέα ότι ο πλανήτης είναι κάτι σαν ένας σούπερ οργανισμός που ρυθμίζεται μόνος του χημικά και ατμοσφαιρικά με τον ίδιο τρόπο που όλα τα ζωντανά πλάσματα ρυθμίζουν τις ζωτικές λειτουργίες τους. Ο Λάβλοκ έδωσε σε αυτό το σύστημα το όνομα Γαία -ο «νονός» ήταν ο γείτονάς του στο χωριό Μπάουερτσοκ του Γουίλτσαϊρ, νομπελίστας συγγραφέας Ουίλιαμ Γκόλντινγκ, που του έδωσε την ιδέα να το βαφτίσει με το όνομα της αρχαίας θεάς.
Σύμφωνα με τη Θεωρία της Γαίας που παρουσίασε εδώ και αρκετά χρόνια ο Λάβλοκ και την οποία τεκμηρίωσε με συγκεκριμένα επιστημονικά επιχειρήματα, ο ίδιος ο πλανήτης Γη αποτελεί ουσιαστικά μια ζωντανή οντότητα ικανή να αντεπεξέρχεται στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, να μαθαίνει από αυτές, να ισορροπεί κάθε ανισορροπία, να αυτοθεραπεύεται και να εξελίσσεται όπως κάθε άλλος ζωντανός οργανισμός.
Στην αρχή οι επιστήμονες αγνόησαν τη θεωρία του ότι ο πλανήτης μας συμπεριφέρεται σαν ένας ζωντανός οργανισμός. Όμως, σιγά σιγά πείστηκαν και αυτοί ότι η Γη διαθέτει ένα δικό της ρυθμιστικό σύστημα, που βασίζεται στην αλληλεπίδραση των ζωντανών οργανισμών με το περιβάλλον τους, ένα σύστημα που λειτούργησε δισεκατομμύρια χρόνια διατηρώντας τη ζωή, ρυθμίζοντας τη θερμοκρασία, τη χημική σύνθεση της ατμόσφαιρας, ακόμη και την αλμυρότητα των θαλασσών.
Κατά τον Λάβλοκ, λοιπόν, το ίδιο αυτό ρυθμιστικό σύστημα που διατήρησε ζωντανό τον πλανήτη μας τώρα έχει αρχίσει να δουλεύει εναντίον μας. Για παράδειγμα, οι πάγοι της Αρκτικής λιώνουν τόσο γρήγορα, που θα έχουν εξαφανιστεί σε μερικές δεκαετίες. Και όσο θα χάνονται οι πάγοι, τόσο οι σκοτεινοί ωκεανοί θα απορροφούν τη θερμότητα από τον ήλιο - σήμερα οι παγωμένες επιφάνειες ανακλούν το 90% αυτής της θερμότητας στο Διάστημα. Έτσι, ο πλανήτης θα γίνεται ολοένα και πιο θερμός.
Στο νέο του βιβλίο Η Εκδίκηση της Γαίας που ο ίδιος χαρακτηρίζει ως «ένα κάλεσμα για αφύπνιση», ουσιαστικά υποστηρίζει πως όταν αυξάνουμε το διοξείδιο του άνθρακα, όταν ξεχερσώνουμε τη γη, όταν καταστρέφουμε τα δάση, όλα αυτά δεν προκαλούν μια γραμμική, αλλά μια γεωμετρική αύξηση της θερμοκρασίας. Για αυτό το λόγο θα πρέπει οι κυβερνήσεις να προβούν σε δραστικές ενέργειες για τη διασφάλιση της ανθρωπότητας και του πολιτισμού. Και τότε είναι σίγουρο ότι και η Γαία, η ζωντανή και αυτορυθμιζόμενη Γη, θα φροντίσει για τον εαυτό της, όπως έκανε πάντα.
Ο Τζέιμς Λάβλοκ έχει γράψει περισσότερα από 200 επιστημονικά άρθρα και είναι ο εμπνευστής της Υπόθεσης της Γαίας – γνωστής σήμερα ως Θεωρία της Γαίας. Έχει γράψει τρία βιβλία γι’ αυτό το θέμα: Gaia: A New Look at Life on Earth, The Ages of Gaia και Gaia: The Practical Science of Planetary Medicine, καθώς και το αυτοβιογραφικό Homage to Gaia.
Είναι μέλος της Βασιλικής Εταιρείας του Λονδίνου από το 1974. Από το 1961 εργάζεται ανεξάρτητα στον επιστημονικό του τομέα, διατηρώντας ωστόσο δεσμούς με τα πανεπιστήμια της Μεγάλης Βρετανίας και των ΗΠΑ και, από το 1994, είναι επίτιμος επισκέπτης καθηγητής στο Γκριν Κόλετζ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Έχει χαρακτηριστεί «ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές της εποχής μας» (New Scientist) και «μια από τις πλέον σημαντικές προσωπικότητες του περιβαλλοντικού κινήματος με τεράστια επιρροή» (Observer). Το 2003 του απονεμήθηκε το Τάγμα της Τιμής από τη βασίλισσα Βικτωρία Β΄ και το Σεπτέμβριο του 2005 το περιοδικό Prospect τον περιέλαβε στον κατάλογο των 100 κορυφαίων παγκοσμίως εκλαϊκευτών επιστημόνων.
Μετάφραση: ΑΓΓΕΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΑΤΟΣ
Aθήνα 2007
Σειρά: ΠΟΙΚΙΛΑ ΘΕΜΑΤΑ
Σελίδες: 286
Τιμή: € 14,00 (με ΦΠΑ)