Ενώ οι ΗΠΑ είναι αυτάρκεις, πολλές χώρες της ΕΕ ανησυχούν για την επίδραση που έχει μια αύξηση τιμών ενέργειας κατά 50% δεδομένου ότι την εισάγουν κυρίως από την Ρωσία.
Παγκόσμιο ενεργειακό μείγμα
Το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τό κάρβουνο συνθέτουν το 90% της ενέργειας που καταναλώνουμε παγκοσμίως. Όπως είναι φυσικό, θα χρειασθεί χρόνος για να αντικατασταθούν από τίς εναλλακτικές πηγές ενέργειας όπως την ηλιακή, αιολική, υδροηλεκτρική, γεωθερμική και πυρηνική.
Πετρέλαιο: παραγωγή και κατανάλωσις
Η σύγκρισις των χωρών που παράγουν με αυτές που καταναλώνουν πετρέλαιο καταδεικνύει ότι Κίνα, Ινδία, Ιαπωνία, Κορέα και Γερμανία χρειάζονται να εισαγάγουν 22 εκατ. βαρέλια την ημέρα για να κινήσουν την οικονομία τους. Ἐάν το πετρέλαιο της Ρωσίας, πού εἶναι ἐνεργειακός τροφοδότης αὐτῶν τῶν οἰκονομιῶν, περιορισθεῖ ἀπό τίς διεθνεῖς ἀγορές, τότε θά ὑπάρχει ἕνα παγκόσμιο οἰκονομικό ἔλλειμμα 7 ἑκατ. βαρελιῶν τήν ἡμέρα. Ἡ ἀνάγκη γιά ἐξισορρόπηση τοῦ ἐνεργειακοῦ ἰσοζυγίου ἐξηγεῖ ἐν μέρει τόν γεωπολιτικό ἄξονα Ρωσίας, Ἰνδίας καί Κίνας. Γιά τήν ἱκανοποίηση τῶν ἐνεργειακῶν ἀναγκῶν τῆς Δύσεως ὅμως οἱ ἐμπορικές κυρώσεις ἐπιφέρουν πίεση στίς χῶρες τοῦ OPEC καί πιό συγκεκριμένα στήν Σαουδική Ἀραβία.
Σαουδική Αραβία
Εἶναι ἡ ἡγέτις πετρελαιοπαραγωγική χώρα στόν κόσμο. Ἔχει τά μεγαλύτερα ἀποθέματα καί τό χαμηλότερο κόστος ἐξορύξεως. Εἶναι ἡ κινητήρια δύναμις τοῦ OPEC, μέ τήν ἔννοια ὅτι φροντίζει πάντα ἡ τιμή τοῦ πετρελαίου νά βρίσκεται σέ λογικά ἐπίπεδα τιμῶν καί χωρίς μεγάλες αὐξομειώσεις, ἔτσι ὥστε νά παραμένει σημαντικό κομμάτιθι τῆς παγκόσμιας καταναλώσεως ἐνέργειας. Ἡ Σαουδική Ἀραβία εἶναι ἡ χώρα, πού εἰσήγαγε τήν Ρωσία στόν OPEC σάν ἐπισκέπτρια παραγωγική δύναμη, ἀλλά ὄχι μόνιμο μέλος. Αὐτή ἐπιβάλλει σέ μεγάλο βαθμό τήν ποσότητα παραγωγῆς πετρελαίου (quotas) γιά κάθε χώρα μέλους τοῦ ὀργανισμοῦ. Γεωπολιτικές μελέτες καταγράφουν ὅτι ἡ Σαουδική Ἀραβία ἔχει τήν δυνατότητα νά παίζει συντονιστικό ρολό στήν ἀποφυγή ἐνεργειακῶν κρίσεων διότι εὔκολα μπορεῖ νά ἀνεβάσει τήν παραγωγή της κατά 2-3 ἑκατ. βαρέλια ἡμερησίως. Ἡ Σαουδική Ἀραβία εἶναι στενός σύμμαχος τῶν ΗΠΑ σέ αὐτή τήν προσπάθεια γιά τήν διατήρηση τῆς παγκόσμιας οἰκονομικῆς σταθερότητος. Ἀντιστοίχως οἱ ΗΠΑ στηρίζουν τήν Ἀραβική χώρα μέ σημαντικοῦ μεγέθους σύγχρονα ἐξοπλιστικά προγράμματα ἀλλά καί ἐνεργειακή τεχνογνωσία.
Ἰράν
Μία ἄλλη παράμετρος στήν παγκόσμια σκακιέρα εἶναι τό Ἰράν. Αὐτήν τήν στιγμή ὑπάρχουν κυρώσεις πού ἐπισήμως ἀπαγορεύουν τήν πώληση καί διακίνηση ἰρανικοῦ πετρελαίου διεθνῶς. Κάτω ἀπό προϋποθέσεις τό Ἰράν μπορεῖ νά τροφοδοτήσει τήν παγκόσμια οἰκονομία μέ 4 ἑκατ. βαρέλια τήν ἡμέρα, σχετικά μικροῦ κόστους παραγωγῆς. Ἡ παράμετρος αὐτή εἶναι σημαντική ἐάν λάβουμε ὑπ’ ὄψιν ὅτι ἡ ἰρανική οἰκονομία εἶναι σέ ἐξαθλίωση, ἔχοντας μάθει νά ζεῖ μέ περιοριστικές κυρώσεις ἐπί δεκαετίες. Μέ τήν διάνοιξη τῆς ἀγορᾶς πετρελαίου τοῦ Ἰράν καί τήν ἔλευση ρευστότητος σέ σκληρό νόμισμα, ἡ χώρα μπορεῖ νά προχωρήσει σέ ἐκσυγχρονισμό.
Ενεργειακές περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις
Προσφάτως οἱ πλεῖστες τῶν παραγωγικῶν χωρῶν ἐξέδωσαν προγράμματα ἀπεμπλοκῆς ἀπό πηγές ἐνέργειας, οἱ ὁποῖες πλήττουν τό περιβάλλον. Τό πετρέλαιο καί ὁ ἄνθραξ εἶναι δύο σημαντικές ἐξ αὐτῶν διότι ἡ καῦσις τους αὐξάνει τήν ἔκλυση διοξειδίου τοῦ ἄνθρακος στήν ἀτμόσφαιρα. Τά αὐτοκίνητα ἀπομακρύνονται ἀπό τόν κινητῆρα καύσεως καί ὁδεύουν πρός τήν ἠλεκτρική ἐνέργεια. Οἱ ἀνανεώσιμες πηγές ὅμως σήμερα ἀποτελοῦν τό 10% τῆς παγκόσμιας ἐνεργειακῆς προσφορᾶς. Γιά τήν ἐφαρμογή αὐτῶν τῶν μέτρων ἀπαιτεῖται σημαντική χρηματοδότησις γιά τήν ἐνεργειακή μετατροπή σέ ἀνανεώσιμες πηγές καί θά χρειασθοῦν δεκαετίες προσαρμογῆς.
Μακροοικονομική συγκυρία
Η Γερμανία ἐπέδειξε σημαντικές ἐπιφυλάξεις ὅσον ἀφορᾶ τόν ἄμεσο περιορισμό εἰσαγωγῶν ρωσσικῆς ἐνέργειας. Πρῶτον, δέν εἶναι εὔκολο νά τήν ἀντικαταστήσει μέ ἐνέργεια ἀπό ἄλλες χῶρες καί δεύτερον, ἀκόμα καί ἐάν αὐτό καταστεῖ δυνατόν, τό κόστος θά εἶναι τέτοιο πού θά ὁδηγήσει τήν γερμανική οἰκονομία σέ ὕφεση. Ἡ ὀπτική αὐτή μπορεῖ νά ἐξαχθεῖ παγκοσμίως. Οἱ οἰκονομίες τῶν προηγμένων χωρῶν βγαίνουν δειλά ἀπό τίς ἐπιπτώσεις πού δημιούργησε ὁ COVID. Πολλές ἐξ αὐτῶν εἶχαν «κλείσει» ἐπί μακρόν καί τώρα «ἀνοίγουν» προοδευτικά. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ συσσωρευμένη ζήτησις γιά ἀγαθά καί ὑπηρεσίες, ὑπερβάλλει τῆς παραγωγικῆς δυνατότητος τῆς παγκόσμιας προσφορᾶς. Ἡ ἀγορά διορθώνει τήν ἀνισορροπία αὐτή μέ ἄνοδο τιμῶν. Ἡ ἄνοδος αὐτή δημιουργεῖ πληθωριστικές πιέσεις στήν παγκόσμια οἰκονομία.
Ταυτόχρονα, οἱ κεντρικές τράπεζες, ἡ μία μετά τήν ἄλλη, περιορίζουν τήν ρευστότητα τοῦ χρήματος εἴτε μέ τήν μείωση ἐκτυπώσεως νέου χρήματος εἴτε μέ τήν μείωση τοῦ ρυθμοῦ ἀγορᾶς κρατικῶν ὁμολόγων γιά τήν χρηματοδότηση τῆς ρευστότητος τῆς πραγματικῆς οἰκονομίας. Ἡ πολιτική ἐπιτοκίων τῶν κεντρικῶν τραπεζῶν τῶν κυρίων οἰκονομιῶν τείνει πρός σταδιακές αὐξήσεις. Ἡ δημοσιονομική πολιτική βασικῶν κρατῶν τείνει σέ αὐξήσεις φόρων γιά τήν κάλυψη τῶν ἐλλειμμάτων, πού συσσωρεύθηκαν τά δύο τελευταῖα χρόνια.
Συμπεράσματα
Οι κυρώσεις ἐπί τῆς Ρωσίας ἔρχονται σέ μιά εὐαίσθητη οἰκονομική συγκυρία. Τό κόστος χρήματος αὐξάνεται, ὅπως αὐξάνεται καί τό κόστος παραγωγῆς προϊόντων καί ὑπηρεσιῶν. Οἱ ἐπιπτώσεις αὐτῶν τῶν δύο οἰκονομικῶν μεταβλητῶν θά ἔχει ἄμεση ἀρνητική ἐπίδραση στό διαθέσιμο εἰσόδημα τῶν καταναλωτῶν παγκοσμίως. Ἡ ἄνοδος τῶν ἐπιτοκίων ὁδηγεῖ σέ αὔξηση τοῦ κόστους στεγαστικῶν δάνειων καί ἡ ἄνοδος τῶν τιμῶν περιορίζει τήν αὔξηση τῆς καταναλώσεως, δεδομένου ὅτι τό μέσο νοικοκυριό δέν ἔχει περισσευούμενη ρευστότητα. Μακροοικονομικά ὁδεύουμε σέ ἕνα περιβάλλον στασιμοπληθωρισμοῦ. Ἀποτελεῖ τύχη το γεγονός ὅτι ἡ οὐκρανική κρίσις ἔρχεται σέ μιά περίοδο πού ἡ ἐνεργειακή κατανάλωσις θά μειωθεῖ μέ τήν εἴσοδο στήν ἄνοιξη καί τό θέρος. Χρειάζεται ἰδιαίτερη ἐγκράτεια στήν μείωση τῆς ρευστότητος καί στίς αὐξήσεις τῶν ἐπιτοκίων γιά νά ἀπορροφηθεῖ ἡ ἐπερχόμενη ἐνεργειακή κρίσις στήν μετά Covid ἐποχή καί νά ἀνοίξει ὁ δρόμος πρός ἀσφαλῆ ἀνάπτυξη.