Η λειτουργία του Νοτίου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου σηματοδοτεί την πρώτη προσπάθεια της ΕΕ να διαφοροποιήσει τις πηγές και οδούς προμήθειας φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η 2η Φάση του Διαδρόμου, η οποία αφορά στη λειτουργία πολλών διασυνδετηρίων αγωγών στη ΝΑ Ευρώπη, προωθείται ενεργά, ενώ η ΕΕ αναζητεί και επιπλέον πηγές προμήθειας, κυρίως υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), όπως υπογραμμίζει η Επιστημονική Συνεργάτιδα ΕΛΙΑΜΕΠ, Ειδική επιστήμων για την ενέργεια, στο Policy Paper #98/2022 του ΕΛΙΑΜΕΠ. Η Δρ. Καραγιάννη, η οποία διδάσκει Δίκαιο της Ενέργειας και Διεθνείς Ενεργειακές Σχέσεις στο ΠΕΔΙΣ (Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων) του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και στο Διεθνές Πανεπιστήμιο (Μεταπτυχιακό Τεχνολογίας Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου), επισημαίνει ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία σε συνδυασμό με την οξεία ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη έχουν εντείνει την τάση αυτή.
Η κρίση ενώπιον της οποίας βρίσκονται τώρα τα ευρωπαϊκά κράτη αφορά κυρίως τις εξαιρετικά υψηλές τιμές στην προμήθεια αερίου, όχι μόνο από τη Ρωσία αλλά κι από κι από άλλες παραγωγούς χώρες, σε συνδυασμό με τα χαμηλά επίπεδα αποθήκευσης αερίου το καλοκαίρι του 2021 στις κεντρικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης, στο Baumgarten της Αυστρίας. Η γεωστρατηγική σημασία του Αζερμπαϊτζάν ως πηγής προμήθειας για την Ευρώπη έχει αυξηθεί, δεδομένων των γεωπολιτικών εξελίξεων στην Ουκρανία, και η νέα γενιά κοιτασμάτων του θεωρείται η ζωτικής σημασίας πρώτη πηγή διαφοροποίησης για τη 2η φάση του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου και τους μελλοντικούς διασυνδετηρίους αγωγούς στη νοτιοανατολική Ευρώπη.
Μάλιστα, οι εξελίξεις αυτές παρουσιάζουν και έντονο ελληνικό ενδιαφέρον, καθώς ο ελληνοβουλγαρικό αγωγός διασύνδεσης (IGB) είναι το πρώτο έργο που υλοποιείται στο πλαίσιο του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, ενώ το δεύτερο έργο που προωθείται στη νοτιοανατολική Ευρώπη είναι ο διασυνδετήριος αγωγός Θεσσαλονίκη[1]Γευγελή, που θα συνδέει την Ελλάδα με τη Βόρεια Μακεδονία, μια χώρα σχεδόν πλήρως εξαρτώμενη από το ρωσικό αέριο.
Το policy paper της Δρ. Μαρίκας Καραγιάννη εξετάζει και την ευρωπαϊκή στρατηγική για το αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο, η οποία είναι προσανατολισμένη στον Κάθετο Διάδρομο, σε τέσσερις νευραλγικές χώρες, όλες τους κράτη-μέλη της ΕΕ και βασικές χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ: στην Πολωνία, στη Λιθουανία, στην Κροατία και στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό, μεγάλη είναι η σημασία του FSRU στην Αλεξανδρούπολη, το οποίο θα είναι διασυνδεδεμένο με τον TAP και τον IGB, καθώς και με τους διασυνδετηρίους αγωγούς IBS και IBR.
Τέλος, υπογραμμίζεται ότι, παρ’ όλες αυτές τις προσπάθειες διαφοροποίησης, η Ρωσία είναι και, κατά πάσα πιθανότητα, θα παραμείνει η βασική πηγή προμήθειας ενέργειας των ευρωπαϊκών αγορών, με δύο αγωγούς που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής ηπείρου. Ωστόσο, αυτό που αναδεικνύει η Δρ. Καραγιάννη είναι ότι, αν υλοποιηθούν όλοι οι διασυνδετήριοι αγωγοί του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, τότε ένα νέο, ολιστικό σύστημα διανομής θα προμηθεύει το σύνολο της ΝΑ Ευρώπης με αζερικό αέριο και με υγροποιημένο φυσικό αέριο, μειώνοντας έτσι τη ρωσική κυριαρχία. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, είναι σαφές πως η ΕΕ επιδιώκει να δημιουργήσει ένα δίκτυο αγωγών και διασυνδέσεων φυσικού αερίου σε όλη την κεντρική και νοτιοανατολική Ευρώπη, με τη βόρεια Ελλάδα να αποτελεί τον κύριο κόμβο διαμετακόμισης φυσικού αερίου, από την Κασπία Θάλασσα, υγροποιημένου φυσικού αερίου, από τις ΗΠΑ, κι ενδεχομένως κι άλλων πηγών, ως την πρώτη ρεαλιστική εναλλακτική απέναντι στο ρωσικό αέριο. Επιπλέον, φαίνεται πως οι προοπτικές για υγροποιημένο φυσικό αέριο στη νοτιοανατολική Ευρώπη είναι πολύ καλύτερες από ό, τι ήταν κάποια χρόνια πριν· με όλες τις νέες προοπτικές εν όψει, το LNG, είτε αμερικανικό είτε όχι, αναδεικνύεται σαφέστατα σε σοβαρή εναλλακτική έναντι του ρωσικού αερίου.