Και για να μιλήσουμε με πλέον τεχνικούς όρους είναι ενδιαφέρον να γνωρίζουμε ότι στην Ευρώπη, τα τελευταία δέκα χρόνια έχει ενθαρρυνθεί με κάθε δυνατό τρόπο από την Ε.Ε. στο πλαίσιο σχετικής Οδηγίας (Οδηγία 96/30/ΕΚ) η δημιουργία κόμβων εμπορίας αερίου, έτσι που σήμερα πέρα από το TTF λειτουργούν με επιτυχία δέκα τέτοια gas hubs σε χώρες όπως η Βρετανία (NBP), το Βέλγιο (Zeebrugge), η Ιταλία (PSV), η Γαλλία (PEG), η Αυστρία (VTP) κ.ά. Τελευταίο το gas hub στην Ελλάδα, γνωστό ως ελληνικό βάθρο εμπορίας φυσικού αερίου που ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Μάρτιο του 2022 από το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) με τη συνδρομή του ΔΕΣΦΑ. Απώτερος στόχος η μεγιστοποίηση των εμπορικών συναλλαγών και μέσω αυτών η επίτευξη ανταγωνιστικών τιμών προς όφελος των καταναλωτών, νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Βασικές προϋποθέσεις για να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει με επιτυχία ένα gas hub είναι αφενός η επάρκεια ικανών ποσοτήτων αερίου στην άμεση γεωγραφική περιοχή που καλύπτει το gas hub, δηλαδή η επίτευξη ικανοποιητικής ρευστότητας (liquidity), και αφετέρου η ύπαρξη κατάλληλων υποδομών. Στην περίπτωση της Ελλάδας, οι συνθήκες αυτές έχουν πλέον ικανοποιηθεί με τη λειτουργία των αγωγών TAP, του βασικού αγωγού μεταφοράς αερίου από τη Ρωσία (σήμερα μέσω Turk Stream και Βουλγαρίας), του ελληνοτουρκικού αγωγού ICGT και τελευταία του ελληνοβουλγαρικού IGB, αλλά και του τέρμιναλ LNG στη Ρεβυθούσα. Σε μια πρόσφατη αξιολόγηση των ευρωπαϊκών gas hubs από την EFET, ο ελληνικός κόμβος συγκέντρωνε την υψηλότερη βαθμολογία των gas hubs που λειτουργούν σήμερα στη Ν.Α. Ευρώπη.
Υστερα από προσπάθειες μίας 15ετίας από την Ε.Ε. για την αναμόρφωση της αγοράς αερίου στην Ευρώπη μέσω της προώθησης διασυνδετήριων αγωγών, εγκαταστάσεων αποθήκευσης και της δημιουργίας δικτύου gas trading hubs, ώστε να προκύπτουν τιμές που θα αντιπροσωπεύουν τα τεκταινόμενα στις αγορές, είναι λογικό και επόμενο η Κομισιόν να αντιδρά σθεναρά σε προτάσεις επιβολής πλαφόν στις τιμές που προκύπτουν στο TTF αλλά και από τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά hubs. Γιατί η επιβολή πλαφόν στην πράξη καταργεί τον σκοπό και τη λειτουργία των κόμβων εμπορίας αερίου, αφού προκαθορίζει τα όρια διακύμανσης τιμών. Το ίδιο ισχύει και για το πετρέλαιο, αφού το πλαφόν που εισηγείται το G7 υποσκάπτει την ελεύθερη διαπραγμάτευση συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης στα χρηματιστήρια ενεργειακών commodities σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Ασία. Επιπλέον, η επιβολή πλαφόν στο αέριο στην πράξη ενέχει ρίσκο για την ασφάλεια εφοδιασμού, αφού θα αποτρέψει φορτία LNG και αργού από το να κατευθυνθούν προς την Ευρώπη (που θα θεωρείται πλέον ζώνη χαμηλών τιμών έναντι της Ασίας).
Ουδείς αμφισβητεί ότι υπάρχει πρόβλημα στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας που εστιάζεται στη διασύνδεση των τιμών ηλεκτρισμού με το φυσικό αέριο, γι’ αυτό και οι προσπάθειες της Ε.Ε. και των συμβουλευτικών οργάνων της έχουν επικεντρωθεί στην ανασχεδίαση της αγοράς ηλεκτρισμού (δηλαδή του target model) και όχι της αγοράς φυσικού αερίου. Σε μια προσεχή αναθεώρηση του ακολουθούμενου μοντέλου της αγοράς φυσικού αερίου θα ήτο χρήσιμο να αξιολογηθεί η εισαγωγή circuit breakers, ακολουθώντας τα πρότυπα των χρηματιστηριακών αγορών ώστε να σταματάει η διαπραγμάτευση όταν ξεπερνιούνται κάποια όρια.
Σε κάθε περίπτωση, οι πολύ υψηλές τιμές που προκύπτουν το τελευταίο διάστημα στο TTF και αλλού είναι ενδεικτικές του κλίματος αβεβαιότητας και ανησυχίας που χαρακτηρίζει τις αγορές με την προεξόφληση ρίσκου και την υιοθέτηση υψηλών προβλέψεων από τις εταιρείες προμήθειας που αγωνιούν για την εξασφάλιση επαρκών ποσοτήτων αερίου ή ηλεκτρισμού. Με τις προβλέψεις αυτές να λαμβάνουν υπόψη τα εκάστοτε δεδομένα προσφοράς – ζήτησης καθώς και γεωπολιτικούς παράγοντες, και υπό αυτή την έννοια τα χρηματιστήρια ενέργειας αντανακλούν τις τάσεις και συνθήκες της αγοράς. Η επιβολή πλαφόν αλλοιώνει την πραγματικότητα.